Aleś Čajčyc: Zabudźciesia ab prezidenckich vybarach
Hałoŭnaje značeńnie ciapierašnich «prezydenckich vybaraŭ» — stvareńnie atmasfery i startavych umovaŭ dla sapraŭdy važnych parlamenckich vybaraŭ u nastupnym hodzie.
07.10.2015 / 16:06
Kali ja pišu hetyja radki, da dnia hałasavańnia pa čarhovych «prezydenckich vybarach» u Biełarusi zastajecca mienš za tydzień. I ŭžo ciapier zrazumieła, što, kali nia zdarycca čahości vielmi niečakanaha, hetyja vybary mała zasłuhoŭvajuć našaj uvahi. Heta vidavočna i biełaruskamu hramadztvu, i bolšaści apazycyi.
Prezydenckija «vybary» nie mahli i nia mohuć być aknom mahčymaści dla źmieny palityčnaha režymu ŭ Biełarusi.
Naadvarot, dla režymu najbolš važna zabiaśpiečyć maksymalny adsotak «hałasoŭ» dla Alaksandra Łukašenki, kab farmalna zaśviedčyć vysokuju padtrymku ciapierašniamu kiraŭniku krainy i jahony status biezalternatyŭnaha pravadyra i «ajca narodu». Ciapierašni režym hruntujecca na asobie Alaksandra Łukašenki i na tym, što jon farmalna zajmaje pasadu prezydenta Biełarusi. Pastavić heta pad sumnieŭ režym nia moža sabie dazvolić ani pry jakich umovach.
Aficyjny vynik «hałasavańnia», navat nia budučy vynikam demakratyčnych vybaraŭ, usio roŭna zmoža być vykarystany ŭ prapahandysckich metach pierad zaanhažavanymi albo niedaśviedčanymi aŭdytoryjami. Kažuć ža navat pa hety čas pra toje, što dziaržaŭnaja symbolika i status biełaruskaj movy jak adzinaj dziaržaŭnaj byli skasavanyja ŭ 1995 hodzie na «referendumie». Patłumačyć, što mierapryjemstva 1995 h. niemahčyma nazvać zakonnym i sumlennym narodnym volevyjaŭleńniem — heta składaniej, čym kazać pra «narod vyrašyŭ na referendumie».
Adzinyja intryhi ŭ suviazi ź ciapierašnimi «prezydenckimi vybarami» — nastupnyja:
1) Pa-pieršaje, jakuju kolkaść hałasoŭ ułady prypišuć naminalna apazycyjnamu kandydatu Tacianie Karatkievič. «Prypišuć», bo pra sumlenny padlik hałasoŭ i pahatoŭ pra sumlennaje farmavańnie mierkavańniaŭ vybarcaŭ na praciahu vybarčaje kampanii, kaniečnie ž, niemahčyma vieści razmovu. Ale navat u samym lepšym vypadku, kali Karatkievič daduć 10 adsotkaŭ ci bolej, heta budzie maksymum syhnał apazycyi ab tym, što častku jaje zaprašajuć «da stału», i sproba vyłučeńnia Taciany Karatkievič i ludziej, jakija stajać za joju, u lehitymnuju, «rukapadatnuju» dla ŭładaŭ apazycyju. Što taksama niabłaha.
2) Druhaja intryha — ci nia budzie pravakacyj u dzień «hałasavańnia» albo ŭ časie padsumoŭvańnia jahonych vynikaŭ, jak heta było ŭ 2010 hodzie.
Kreml — adziny, chto zacikaŭleny ŭ biesparadkach i represijach paśla vybaraŭ:
u stvareńni sytuacyi «pahrozy Majdanu» i žorstkaha padaŭleńnia jaho. Heta adnačasova ŭdaryła b i pa režymie Łukašenki (bo sapsavała b jahonyja stasunki z Zachadam), i pa demakratyčnaj apazycyi (jakaja apynułasia b demaralizavanaja, jakoj była b naniesienaja matarjalnaja škoda i čyje najbolš pasijanarnyja pradstaŭniki znoŭ byli b vyšturchnutyja ŭ emihracyju). Tak było ŭ 2010, tak jość u 2015 h.
Kali my havorym pra pastupovuju demakratyzacyju palityčnaha režymu ŭ Biełarusi, kudy bolš važnaje značeńnie majuć vybary ŭ «nacyjanalny schod», jakija majuć adbycca nie paźniej za vierasień 2016 hodu. Da ich treba pačynać rychtavacca i apazycyi, i ŭładam.
Źjaŭleńnie apazycyjnaj frakcyi ŭ pałacie pradstaŭnikoŭ nie stvarała b nijakaj pahrozy ŭładzie A. Łukašenki. Ale heta było b važnym, navat praryŭnym, krokam na šlachu pastupovaj demakratyzacyi i pa instytucyjanalizacyi palityčnaha pluralizmu ŭ krainie. Heta było b na karyść usim, i ŭ kirunku hetaha pavinny pracavać usie siły, zacikaŭlenyja ŭ stabilnaści ŭ Biełarusi. Apazycyja jość u parlamentach navat takich niedemakratyčnych krainaŭ, jak Venesueła, Azerbajdžan ci Iran. Kolki jašče Biełarusi być horšaj za ich?
Hałoŭnaje značeńnie ciapierašnich «prezydenckich vybaraŭ» — stvareńnie atmasfery i startavych umovaŭ dla sapraŭdy važnych parlamenckich vybaraŭ u nastupnym hodzie.
A što da taho, chadzić na vybarčyja ŭčastki ŭ hetuju niadzielu ci nie chadzić — a jakaja, zrešty, roźnica?