Археолагі рэгулярна знаходзяць асіметрычныя косці для гульні часоў Рымскай імперыі. Але чаму яны такой формы?
Шасцігранныя косці з Рымскай імперыі мала што пакідалі на волю лёсу, піша «Папулярная механіка».
14.09.2022 / 14:13
Фота: sailko/wikimedia.org
Косці для гульні выкарыстоўваліся яшчэ да з'яўлення пісьмовай гісторыі, і дакладна невядома, дзе яны паўсталі. Самыя старажытныя са знойдзеных археолагамі костак налічваюць каля пяці тысяч гадоў.
У нядаўнім даследаванні Джэлмера Эеркенса з Каліфарнійскага ўніверсітэта ў Дэвісе і Алекса дэ Воогта з Універсітэта Дрю ў Мэдысане, штат Нью-Джэрсі, разгледжаныя асіметрычныя формы касцей рымскай эпохі.
У папулярнай гульні старажытнага Рыму, таберна (падобнай на нарды), выкарыстоўваліся косці, зробленыя з костак, металу або гліны. Паколькі шасцігранныя косці — звычайная археалагічная знаходка ў Еўропе, даследчыкі вывучылі 28 добра датаваных касцей рымскага перыяду і выявілі, што 24 з іх былі асіметрычнымі. Некаторыя з іх былі настолькі не кубікамі, што ў кубіка ў форме паралелепіпеда (гэта значыць усе яго грані — паралелаграмы) адзін бок быў на 50 адсоткаў даўжэйшы за кароткую! Даследванні сцвярджаюць, што такія варыяцыі — гэта проста пытанне культуры.
«Мы сцвярджаем, што такія экстрэмальныя варыяцыі былі прымальныя, таму што вытворцы і карыстальнікі ўспрымалі вынікі кідкоў як прадукт лёсу, а не выпадковасці або імавернасці», — пішуць даследчыкі ў сваёй працы. — Адпаведнасць праўдзіваму сіметрычнаму кубу не ўспрымалася як неабходная ўмова для функцыянавання кубіка, а асіметрычныя формы ўспрымаліся як проста частка прымальнага дыяпазону варыяцый формы».
У сучаснай тэорыі імавернасці, дзе шасціграннай кубік вырабляецца ў адпаведнасці з зададзеным роўнасцю, імавернасць выпадзення любога асобнага ліку складае каля 16.667 адсотка. Вядома, калі вы злучаеце дзве ігральныя косткі, а пасля звяртаецеся да матэматыкі складання двух лікаў разам, імавернасці набываюць зусім іншы выгляд.
Напрыклад, імавернасць выпадзення двух або дванаццаці зніжаецца да 2.778 адсотка, а імавернасць выпадзення сямі застаецца на ўзроўні 16.667 адсотка. Імавернасць выпадзення шасці або васьмі складае 13.889 адсотка, а пяці і дзевяці — 11.111 адсотка, чатырох і дзесяці — 8.333 адсотка, а трох і адзінаццаці — 5.556 адсотка.
Паводле даследавання, У часы Рымскай імперыі розніца ў памерах бакоў магла паўплываць на імавернасць выпадзення аднаго кубіка ў сярэднім ад 1 да 6 да 1 да 2.4.
Даследчыкі лічаць, што грэбаванне імавернасцю адбылося з-за веры ў тое, што лёс кіруе жыццём.
Карта сучасных Нідэрландаў, якая паказвае размяшчэнне рымскіх месцаў, уключаных у даследаванне (лік адпавядае колькасці ігральных костак, вымераных у кожным месцы), а таксама тры прыклады ігральных костак справа. Фота: Eerkens & de Voogt/Archaeological and Anthropological Sciences
«Нашы вынікі сведчаць пра прадузятасць вытворцаў. Тыя, хто рабіў кубікі, змяшчалі шасцёрку на самай вялікай мяжы касцей не для таго, каб паўплываць на рэзультат, а з-за недахопу месца і/або парадку, у якім яны размяшчаюць лічбы на костках», — адзначаюць аўтары.
Улічваючы адсутнасць выразнай заканамернасці ў асіметрычнасці гістарычных ігральных костак, відавочныя візуальныя адрозненні ў памерах бакоў, а таксама даследаванні, згодна з якімі плоскі бок ігральнай косткі спрыяе выпадзенню аднаго і шасці па простай чалавечай выпадковасці, даследчыкі лічаць, што не было выразнага планавання ў вытворчасці асіметрычных ігральных костак.
«Сённяшняя перавага кубічнай, а не асіметрычнай формы, а таксама больш глыбокае разуменне імавернасці кантрастуе з тым, што было ў рымскім свеце, а таксама ў некаторых яго суседзяў», — гаворыцца ў даследаванні.