Uładzisłaŭ Syrakomla: vialiki jubilej 2023-ha i jahonaje «My advykli ad viacny…»
29 vieraśnia — 200-ja ŭhodki z naradžeńnia Ludvika Uładzisłava Franciška Kandratoviča (1823—1862), bolš viadomaha pad svaim litaraturnym psieŭdanimam Uładzisłaŭ Syrakomla. Pra hetaha paeta i hramadzianina piša Aleś Bieły.
28.09.2023 / 19:15
Uładzisłaŭ Syrakomla (Ludvik Kandratovič). Jaho fatahrafii byli restaŭravanyja dla hetaha artykuła z dapamohaj niejrasietak
Napisana pra Syrakomlu ŭ nas byccam by nie tak i mała, adnak zusim nielha skazać, što jaho dobra viedaje ŭ Biełarusi paspality lud. Nu, takoje… moža, niejki erudyt pracytuje adzin-dva encykłapiedyčnyja radki i nabor univiersalnych štampaŭ. Kštałtu «vybitny dziejač, aśvietnik, źbiraŭ falkłor» i h.d. Z hetych dziažurnych replik zusim nie bačnyja ani žyvy čałaviek, ani tvorčaja asoba. Dyk čym ža jon važny dla nas siońnia, u viek sieryjałaŭ i klipavaha myśleńnia?
Pa-pieršaje, Syrakomla byŭ pałymianym pieśniarom Litvy. Jak paet jon, biezumoŭna, mieŭ adčuvalna mienšaha maštabu talent, čym Adam Mickievič, ale, u adroźnieńnie ad Mickieviča, jon nie vyjechaŭ u emihracyju, a žyŭ, pakutavaŭ i pamior na radzimie. Syrakomlevy vobraz Litvy, u adroźnieńnie ad mickievičaŭskaha, nie pryznačany «na ekspart». Jon vonkava mienš bliskučy, ale bolš nadzionny.
Syrakomlevy apantany himn radzimie z paemy «Vysakarodny Jan Dubaroh» — nie mienš kranalny i ŭračysty, čym «Litva, maja ajčyna» Mickieviča.
Śviataja Litva maja, kraj naš, ajčyna!
To žoŭty piasok, to łuhoŭ zielanina…
Niama ŭ nas takich ni niabiosaŭ, ni sonca,
Jak niedzie ŭ krainach hielvietaŭ, aŭzoncaŭ,
Dzie raj na ziamli, dzie aryki — jak dziva,
Dzie viečnazialonyja mirt i aliva,
Dzie hory — pad nieba, nie našy Panary,
Dzie ŭ kvietkach raskošnych pad soncam abšary.
Tut treba skazać adkryta, što Litva što Mickieviča, što Syrakomli zusim nie tojesnaja sučasnaj Biełarusi, jak dumajuć mnohija. Heta histaryčnaja Litva, pa Niomanie i Vilii «ad vytokaŭ da vuścia» — to-bok, sučasnaja Litoŭskaja Respublika i paŭnočna-zachodniaja Biełaruś, hetak zvanaja «Viejšnoryja».
Słuck jak centr pavieta, dzie jon naradziŭsia. Navahradak i Niaśviž, dzie vučyŭsia i ŭstupiŭ u samastojnaje žyćcio. Minsk, jak stalica jaho rodnaj «pravincyi» (kudy, u pryvatnaści, jeździŭ pa zahranpašpart). Hetyja harady hetaksama blizkija jaho sercu, jak staličnaja Vilnia, Koŭna i Troki.
Smolhava (ciapier Lubanski rajon, Syrakomla — ziamlak sučasnaj piśmieńnicy Śviatłany Kurs) — miesca naradžeńnia Ludvika Kandratoviča, na malunku Napaleona Ordy. Ciapier miesca byłoha falvarka ciažka adšukać dakładna, a školny muziej Syrakomli, razam z samoj škołaj, začyniŭsia ŭ 2021 hodzie. Uvieś rajon abiaźludzieŭ. Fota Wikimedia Commons
Dalej na ŭschod za Minsk i Słuck paet nikoli nie byvaŭ, nie zazirała tudy i jaho paetyčnaje ŭjaŭleńnie. Jamu chapała materyjału dla refleksii i doma. Hety kraj jon viedaŭ, lubiŭ i razumieŭ, i hatovy byŭ paznavać i asensoŭvać u svajoj tvorčaści biaskonca.
Čužymi i nieviadomymi, u adroźnieńnie ad Mickieviča, byli dla Syrakomli abiedźvie rasijskija stalicy.
Na zachadzie Jeŭropy ŭ hety čas poŭnym chodam farmavalisia madernyja, buržuaznyja nacyi, techničny prahres imkliva źmianiaŭ pobyt, aktyŭna pisali Dzikiens, Hiuho, Balzak, Andersen, a ŭ skutaj ildom Rasijskaj impieryi žandary nie pakidali šancaŭ na demakratyčnyja pieramieny. U Syrakomli, što asabliva vidać pry jaho supastaŭleńni ź Mickievičam, naradžajecca blizkaje nam siońnia śvietaadčuvańnie realistyčnaści i trahizmu ŭsiaho, što adbyvajecca navokał.
Na hetym palahaje ahulnaja elehičnaja tanalnaść jaho paezii.
Uładzisłaŭ Syrakomla. Partret Adama Šemieša, Wikimedia Commons
Zasłuha Syrakomli pierad biełaruskaj movaj — vielizarnaja, chacia jon napisaŭ na joj tolki adzin vierš. (Nu, moža być, dva — pra heta skažu ŭ kancy artykuła.) Zatoje jaki! 25-hadovym paet stvaryŭ «Dobryja vieści». Heta byŭ 1848 hod, pa Jeŭropie prakaciłasia chvala nacyjanalna-demakratyčnych revalucyj. Paźniej u historyju jany ŭvojduć pad nazvaj «Viasna narodaŭ». I ŭ hetym absalutna šedeŭralnym vieršy pieršy raz pa-biełarusku prahučała prahrama pabudovy ŭsiesasłoŭnaha, buržuazna-demakratyčnaha, nacyjanalnaha hramadstva:
I panskaja dziecka, i chamskaja jucha
3 adnej kvaterki papivajuć miod:
I prysiahnuli naviek, da abucha,
Być sabie volny i roŭny narod.
Mužyk i šlachcic zasiadzie na łavie,
Kab vieści radu a svajej ziamli.
Jak treba dumać a hramadskaj spravie,
Na adno miejsca, jak braty pryjšli —
A jak uradzim vajnu na hramadzie,
Baranić dzietki, i ziamlu, i dom,
Mužyk i šlachcic na kania ŭsiadzie
Kasić kasoju, rubać taparom!
Jość šabłon, pavodle jakoha stvarajucca nacyi jeŭrapiejskaha typu. Jaho možna ŭ niekatoraj stupieni madyfikavać, ale nielha kardynalna pierajnačyć. Inakš atrymajecca nie nacyja, a niešta inšaje. Asnoŭnaje ŭ hetym šabłonie — heta toje, što pravy i viedy byłoj «panskaj» elity, jakija jana nazapašvała šmat stahodździaŭ tolki dla siabie, pierastajuć być ich manapolijaj i chacia b farmalna robiacca dastupnymi ŭsim. Tak etyka i mifałohija panoŭ robicca asnovaj dla pabudovy adpaviednych ahulnanacyjanalnych — nadsasłoŭnych kultur. Usie robiacca panami, u sensie prava i etyki.
Pry hetym zachoŭvajucca zdabytki vysokaj kultury i formy vysokich adnosin pamiž ludźmi, pravavaja i histaryčnaja pierajemnaść. I heta vielmi dobra, i na moj pohlad, lepšaj spraviadlivaści ciažka čakać, bo viarnucca ŭ minułaje i vypravić jaho pamyłki i złačynstvy — niemahčyma.
U Biełarusi ž adbyłosia kardynalna nie tak. Usich panoŭ (faktyčna prosta ŭsich ludziej z patomnaj adukacyjaj i patomnymi pravami) abjavili vorahami. Zaklikali ich źniščać ci (u lepšym vypadku) vyhaniać z krainy. Była pastaŭlenaja zadača całkam ihnaravać i vykaraniać ich kulturnyja zdabytki. Tak zahinuli ŭ tym liku idei zakonnaści i nieadjemnych praŭ čałavieka, ideja aŭtanomii asoby i miascovaj supolnaści, a taksama viedy pra histaryčnaje minułaje.
I ja nie baču dla našaj krainy inšaha vyjścia, jak viarnucca da ideałaŭ «Viasny narodaŭ» 1848 h., ahučanych Syrakomlem.
Paźniej, u 1857 i 1861 hadach, Syrakomla taksama rašuča vystupaŭ u varšaŭskaj i vilenskaj presie ŭ abaronu prava biełaruskaj movy na isnavańnie, na samastojnaje raźvićcio, na achop joj, u pierśpiektyvie, usich śfier i ŭzroŭniaŭ hramadskaha žyćcia. Na toj momant u polskamoŭnym śviecie — dy, badaj, i paźniej — nie było bolš aŭtarytetnaj asoby takoha maštabu, jakaja b zaniała ŭ hetym pytańni takuju ćviorduju pazicyju.
U svaich simpatyjach da zaniadbanych, paniavolenych kultur Syrakomla byŭ da kanca paśladoŭny i pryncypovy. Praciahvajučy tradycyi Mickieviča, jon z pavahaj staviŭsia da ŭsich histaryčnych moŭ i relihij Litvy. U tym liku da pahardžanych i adčužanych ad krajovaj kultury habrejaŭ.
Samym viadomym z habrejskich siabroŭ Syrakomli byŭ handlar knihami i antykvar Ševiel Kinkulkin (1822—1908). Narodžany ŭ Vilni, jon z 14 hadoŭ handlavaŭ na vulicach horada knihami, pieravažna na polskaj movie, paźniej zasnavaŭ ułasnuju kniharniu. U Kinkulkina možna było zdabyć lubuju polskamoŭnuju knihu, u tym liku (z-pad krysa) i zabaronienuju. Jaho dobra viedała nie tolki Vilnia, ale i ŭsia adukavanaja Litva.
U 1850-m hodzie paet i knihanoša paznajomilisia i pasiabravali. Syrakomla pryśviaciŭ siabru svaju havendu «Vuličny knihar». U 1861 h. carskija žandary aryštavali siabroŭ pa padazreńni ŭ nielehalnaj patryjatyčnaj dziejnaści. Vyzvaleny praź niedachop dokazaŭ Ševiel Kinkulkin chadajničaŭ pra vyzvaleńnie paeta, a ŭ apošnija miesiacy žyćcia dapamahaŭ jamu materyjalna. U časie paŭstańnia 1863—1864 hadoŭ jon byŭ suviaznym urada Kalinoŭskaha.
Partret nieviadomaj z asabistaha zboru Uładzisłava Syrakomli. Miarkujuć, što hety niezvyčajny partret žančyny, vyjaŭlenaj «z patylicy», aŭtarstva Jana Maračyńskaha (1807—1870), moža być partretam aktrysy Hieleny Majeŭskaj, u jakuju Ludvik Kandratovič byŭ zakachany — a była jana žonkaj inšaha našaha słavutaha litaratara i historyka Adama Hanoryja Kirkora. Fota Alaksieja Łastoŭskaha, zroblenaje na vystavie «Ja — vilenčuk», jakaja zaraz idzie ŭ vilenskim Domie historyj
Mienavita Syrakomla pieršym u polskamoŭnym śviecie razhledzieŭ maštab tvorčaści Tarasa Šaŭčenki i pačaŭ pierakładać jaho na polskuju movu. Polski pierakład «Kabzara» vyjšaŭ u Vilni ŭ hroznym 1863 h. — praz hod paśla śmierci pierakładčyka i praz dva — paśla śmierci samoha Šaŭčenki. Heta było simvalična jašče i tamu, što Vilnia zajmieła asablivaje miesca ŭ žyćciovym šlachu Kabzara. Jana šmat u čym sfarmavała śviadomaść ukrainskaha junaka, jaki pryjechaŭ u horad u 14-cihadovym uzroście, a pakinuŭ jaho amal 17-cihadovym. Pieršym ža pierakładčykam Syrakomli na ŭkrainskuju byŭ słavuty Mikałaj Starycki, aŭtar kłasičnaj pjesy «Za dvuma zajcami» i liryčnaj pieśni «Nič jaka misiačna».
Słavuty ruski piśmieńnik Mikałaj Laskoŭ, jaki naviedaŭ Vilniu praź niekalki dzion paśla pachavańnia Syrakomli, zaŭvažyŭ šmat supolnaha ŭ talentach abodvuch pieśniaroŭ, niahledziačy na roźnicu ŭ sacyjalnym pachodžańni, relihii, adukacyi. Siudy nieabchodna dadać i roźnicu pamiž bahataj polskamoŭnaj litaraturaj i ŭkrainskaj, jakaja tady tolki naradžałasia. Mahčyma, jon adčuŭ, što Syrakomla — nie zusim palak, što jaho polskaja mova słužyła vykazvańniu patryjatyčnych pačućciaŭ inšaha asobnaha kraju, tahačasnaj Litvy. I naradžeńnie ŭkrainskaj nacyjanalnaj idei nie mahło pakinuć abyjakavym Syrakomlu, jaki paśpiašaŭsia vyrazić svaju salidarnaść. Jon vydatna razumieŭ, što samastojnaja Ukraina — absalutna nieabchodny chaŭruśnik u zmahańni za vyzvaleńnie Litvy i ŭsioj Uschodniaj Jeŭropy ad caryzmu. I siońnia my jaskrava bačym, da jakoj stupieni jon mieŭ racyju.
Syrakomla ci nie pieršym pačaŭ pa-novamu hladzieć na našu historyju, uklučajučy ŭ jaje i staražytna-ruski, i litoŭska-polski pieryjady. Taki padychod byŭ nie ŭłaścivy ani ruskim ź ich Rurykam, ani palakam ź ich Piastam.
U hetym sensie vielmi pakazalny jaho navatarski histaryčny narys pra Minsk (1857), jaki staŭ pieršym sistematyčnym apoviedam historyi horadu ad momantu pieršych zhadak pra jaho ŭ ruskich letapisach.
Ludvik Kandratovič byŭ vialikim patryjotam Minska. Na miažy 1840-1850-ch jon navat maryŭ pasialicca niedaloka ad horada (jaki, mahčyma, intuityŭna bačyŭ centram budučaha nacyjanalnaha ruchu) i sumiaščać sielskahaspadarčyja zaniatki ź litaraturnaj tvorčaściu. Pryčym jon navat dumaŭ, što zmoža sam abrablać ziamlu, a nie «ekspłuatavać» sialanskuju pracu, što, kaniešnie, było sucelnaj utopijaj.
Pračytaŭšy ŭ haziecie abjavu, što niejki Juljan Harajn pradaje svoj falvarak Rabuški — niedaloka ad Zasłaŭja i Siomkava, pobač z sučasnaj trasaj MKAD-2 — jon pajechaŭ jaho hladzieć. Haspadar pa darozie ŭsio raschvalvaŭ svaju haspadarku, uradlivaść ziamli i h.d. Ale, razhavaryŭšysia, daviedaŭsia, što mierkavany pakupnik — toj samy viadomy i modny litaratar Syrakomla, čyjo imia jakraz apošnija niekalki hadoŭ hrymieła ŭ vilenskim druku. I tady jon, u budučym i sam litaratar, usaromieŭsia i pryznaŭsia, što nabytak z Rabušak «jašče toj», i sam kateharyčna nie raiŭ hetuju ździełku.
Kali b taja ździełka adbyłasia, to, mahčyma, što ŭ tvorčaści Syrakomli było b niekalki hadoŭ pieravažna (abo istotna) biełaruskamoŭnych? A moža, abjektyŭnyja ciažkaści złamali b jaho chutčej, čym heta adbyłosia ŭ jaho realnym losie.
Uładzisłaŭ Syrakomla (Ludvik Kandratovič). Jaho fatahrafii byli restaŭravanyja dla hetaha artykuła z dapamohaj niejrasietak
Chacia Syrakomlu adnojčy nazvali «mašynaj pa vytvorčaści vieršaŭ», jon byŭ nie tolki paetam, ale i dramaturham, žurnalistam, publicystam, historykam i papularyzataram humanitarnych viedaŭ, pierakładčykam. Pa sukupnaści zasłuh mała chto ŭ XIX st. moža ź im paraŭnacca. (A voś akurat mnohija jaho paetyčnyja tvory, na maju dumku, sastareli.)
Zasnavalnik histaryčnaha krajaznaŭstva, turystyčnaj žurnalistyki (i ŭ peŭnym sensie pijanier miascovaha turyzmu jak takoha), jon pilnym vokam uhladaŭsia ŭ navakolnyja architekturu, raślinny i žyviolny śviet, znakavyja stravy, movu i zvyčai «kresovych» palakaŭ, litoŭcaŭ, rusinaŭ, habrejaŭ, karaimaŭ i raspaviadaŭ pra heta dastupnaj movaj, z dościpam i niešarahovaj erudycyjaj.
Faktyčna, nichto inšy da Syrakomli nie apisvaŭ Litvu — Litvu ŭ starym sensie hetaha słova, uklučajučy i siońniašniaje biełaruskaje Paniamońnie, — u jaje simvaličnych realijach tak paśladoŭna i hruntoŭna, pa-jeŭrapiejsku. Zroblenaja im fiksacyja i «mifałahizacyja» našych historyka-hieahrafičnych asablivaściej, u tym liku hastranamičnych, nie hublaje svajho značeńnia i ŭ naš čas. Syrakomla byŭ ci nie pieršym, chto zaŭvažyŭ takuju realiju, jak smarhonskija abaranki. A taksama — trockuju sialavu, jakaja była vielmi prykmietnaj źjavaj na vilenskim rynku dziakujučy miascovym karaimam.
Mnohija zaŭvažanyja im zvyčajnyja rečy i źjavy, ašlachietnienyja jahonaj tvorčaściu, rabilisia simvaličnymi i takimi datryvali da našych dzion.
Biez napisanaha Syrakomlem dahetul nie mohuć abyścisia «histaryčnyja mify» mnohich našych znakavych raślinaŭ. Palaki, pišučy pra kulturnuju historyju tych ci inšych raślinaŭ, časta spasyłajucca na adpaviednyja paetyčnyja cytaty-«miemy» z Syrakomli. (Asabliva kaštoŭnaja ŭ hetym sensie jaho pjesa «Chatka ŭ lesie».) Ja i sam daŭno tak rablu. Jaho ŭkład u fiksacyju hetaha simvaličnaha śvietu našych raślin — nieacenny. Paźniej hetuju jaho liniju praciahnuli i ŭdaskanalili Eliza Ažeška i Česłaŭ Miłaš.
Cikava, što paet niedalublivaŭ čyhunku. Ale bolš tamu, što jana nie davała mahčymaści padarožničać sa smakam, spyniajučysia dzie zachočaš, kab jak śled ahledzieć toje ci inšaje miesca i raspytacca ŭ abaznanych pra cikavostki.
Jak i mnohija inšyja litviny słavianskaha pachodžańnia jahonaha času, Syrakomla addaŭ daninu bałckaj pahanskaj minuŭščynie Litvy. U adroźnieńnie ad Mickieviča i Krašeŭskaha, jon zusim nie viedaŭ litoŭskaj movy. Ale adznačyŭsia napisańniem paemy «Marhier» pra hieraičnuju abaronu ad kryžakoŭ zamka Pileny na Niomanie ŭ 1330-ja hady. Harnizon zamka, kab nie trapić u pałon, ździejśniŭ kalektyŭnaje samahubstva. Tak jon staŭ tvorcam adnaho z samych hałoŭnych mifaŭ litoŭskaj nacyjanalnaj śviadomaści XIX st. Jaho siabar Stanisłaŭ Maniuška źbiraŭsia napisać opieru na hety siužet, ale z roznych pryčyn hety prajekt tak i nie byŭ realizavany. Zatoje inšy kampazitar-litvin, Kanstancin Horski, davioŭ spravu da kanca ŭžo ŭ XX-m stahodździ. Opiera «Marhier» była pastaŭlenaja ŭ 1927 hodzie ŭ Poznani — praz 3 hady paśla śmierci kampazitara i 65 hadoŭ — paśla śmierci Syrakomli.
Syrakomla i muzyka — asobnaja, amal nievyčarpalnaja tema. Užo samy pieršy jahony vierš «Paštaljon» (1844) u ruskim pierakładzie zrabiŭsia narodnaj pieśniaj «Kohda ja na počtie słužił jamŝikom», a cytaty ź jaje hučać i ŭ Vysockaha, i ŭ hrupy «Ahata Kristi». Na mnohija jahonyja teksty pisali pieśni i ramansy i polskija, i ruskija kampazitary, navat Čajkoŭski. Darečy, navat pilnaja carskaja cenzura dyj uvohule — zaŭždy nastrojenaje pieravažna šavinistyčna ruskaje hramadstva — nie znachodzili, da čaho pryčapicca ŭ jahonaj tvorčaści. U XIX stahodździ Syrakomla — mabyć, najbolš pierakładany na ruskuju movu z usich polskamoŭnych tvorcaŭ. Doŭhi čas jon byŭ «brendam»…
Za pałymiany litoŭski patryjatyzm, za ŭvažlivyja i hruntoŭnyja darožnyja natatki «viaskovaha lirnika» vielmi pavažaje adukavanaja častka litoŭskaha hramadstva. Pamiataju, hadoŭ 7 ci 8 tamu ja sustrakaŭ litoŭskuju nacyjanalnuju ekśpiedycyju pa Niomanie, kab pakazać im Nalibockuju pušču. Prafiesar Bumbłaŭskas, jaki kiravaŭ ekśpiedycyjaj, usio paryvaŭsia pahladzieć na Załuča, dzie Syrakomla pravioŭ pieršyja, samyja ščaślivyja svaje tvorčyja hady: z 1844-ha pa 1852-hi. A što ž tam možna pakazać, kali Załuča ŭžo daŭno niama? A pazaletaś začyniłasia škoła ŭ Smolhavie, dzie naradziŭsia Ludvik Kandratovič, a ź joj i školny muziej Syrakomli. Miesca, dzie stajaŭ kaliści arandavany Kandratovičami falvarak, nijak nie abaznačanaje, i navat viadomaje niapeŭna.
A voś litoŭcy padtrymlivajuć u paradku dom-muziej u Barejkaŭščynie, dzie paet žyŭ, napieramienku ź Vilniaj, z 1852-ha pa 1862-hi.
Dom-muziej Uładzisłava Syrakomli ŭ Barejkiškach pad Vilniaj. Fota Wikimedia Commons
I hety hod uradam Litvy aficyjna abvieščany hodam Syrakomli.
Dla maich kaleh Antanasa Astraŭskasa i Rymvidasa Łaŭžykasa, ź jakimi razam pracavali nad knihaj «Smaki Staroj Vilni», Syrakomla taksama — vialiki aŭtarytet i nadziejnaja krynica viedaŭ.
Čym bolš ja pahružajusia ŭ jaho tvorčaść, tym bolš mianie ździŭlaje, što ŭsiu hetuju proćmu tekstaŭ — vieršy, paemy, pjesy, darožnyja dziońniki, pierakłady, listy i h.d. — jon napisaŭ usiaho za 18 hadoŭ: z 1844-ha pa 1862-hi. Niejmaviernaja pracazdolnaść! Ale ŭžo z taho samaha 1848 hoda, z momantu razhromu «Viasny narodaŭ», u jahonych tvorach usio čaściej i ŭsio bolš prykra čuvać matyŭ spynienaj, rastaptanaj viasny.
Viasna fienałahičnaja, kalandarnaja — prychodzić abaviazkova, niezaležna ad našaj voli. A viasna mietafaryčnaja, jak čas najvyšejšaj plonnaści i roskvitu, tryumfu dobraj voli i dobrych vieściaŭ — moža i nie pryjści. Jakraz na rubiažy 1840—1850-ch adbyvajecca čarhovy prystup mikałajeŭskaj reakcyi. Razhrom «Sajuzu litoŭskaj moładzi», vysyłka ŭ archanhielskuju hłuchmień vydaŭca Ramualda Padbiareskaha, jaki nieŭzabavie tam i pamre, zvarjacieŭšy…
Rasijskaja impieryja płanamierna, biaźlitasna plažyła svaju samuju niełajalnuju pravincyju.
U 1852-m na praciahu tydnia pamirajuć try dački Kandratovičaŭ.
Syrakomla pierabirajecca ŭ Vilniu i apošnija 10 hadoŭ žyćcia piša ŭsio bolš i lepš, kab zahłušyć bol i bieznadziejnaść. Ale adčuvańnie, što doŭhačakanaja Viasna tak nikoli i nie pryjdzie — nie pakinie jaho da kanca žyćcia.
U niekalkich vieršach roznych hadoŭ jon žalicca to sałaŭju, to žaŭruku, što viasna moža akazacca adno iluzijaj. A ŭ depresiŭnych «Miełodyjach z varjackaha domu», napisanych niezadoŭha da śmierci, paśla vychadu ź vilenskaj turmy, kudy jon byŭ źmieščany pa viartańni z-za miažy na padstavie adnych tolki ćmianych padazreńniaŭ (padobna, jak u siońniašniaj Biełarusi), vyśviatlajecca, što žaŭruka, viestuna viasny, źjeŭ nachabny kot. Viasna admianiajecca!
Vosieńniu 1862-ha, za niekalki miesiacaŭ da vybuchu paŭstańnia 1863-ha hoda i za 2 tydni da svajho 39-hodździa, Syrakomla pamiraje ad suchotaŭ. Za jahonaj trunoj u žałobnaj pracesii da mohiłak Rosy ŭ Vilni iduć tysiačy ludziej…
Mahiła Ludvika Kandratoviča na mohiłkach Rosy ŭ Vilni. Dziady 2022 hoda
A voś i druhi biełaruskamoŭny vierš Syrakomli. Praŭda, niama zhody siarod navukoŭcaŭ adnosna jaho aŭtarstva. Na moj pohlad, vierš sapraŭdy moža być jahonym, uličvajučy nakolki charakternym dla paeta byŭ nastroj zdratavanaj viasny.
Užo ptyški piajuć ŭciudy,
Užo kvetki zacvili…
«Biacna ppyjdze», — kažyć ludzi…
Dy ckyl ppyjdze i kali?
I našto ž viacna nam, Boža?
My advykli ad viacny…
Ełki ŭ łece, mox na ctpece
3elanejuć zaŭciahdy…
Što ž budzie z našaj Viasnoj, z tymi nadziejami, jakija jašče niadaŭna budziła 25 Sakavika?
Čytajcie jašče: