Jon byŭ pieršym ź biełaruskich žurnalistaŭ, jaki staŭ piersanalnym voraham režymu. Siem hadoŭ z zabojstva Paŭła Šaramieta
Roŭna siem hadoŭ tamu, u 7:45 ranicy ŭ centry Kijeva prahrymieŭ vybuch. Vybuch, što trapiŭ u samaje serca biełaruskaj žurnalistyki. Zahinuŭ Pavieł Šaramiet, jaki ličyŭsia piersanalnym voraham Łukašenki, nahadvaje BAŽ.
20.07.2023 / 07:54
Jak časta byvaje ŭ takich vypadkach, śmierć znakamitaha reparciora achutanaja tajamnicami i viersijami. Kropka ŭ hučnaj spravie nie pastaŭlenaja dahetul, ale 20 lipienia nazaŭsiody ŭvojdzie ŭ historyju biełaruskaj žurnalistyki, jak haniebny zamach na sumleńnie.
Vybuch aŭtamabila adbyŭsia za 15 chvilin da pačatku radyjoefiru
Ranicaj 20 lipienia 2016 hoda Pavieł Šaramiet śpiašaŭsia na čarhovy radyjoefir. Jon vioŭ pieradaču, jakaja tak i nazyvałasia — «Ranica Paŭła Šaramieta».
Była damova z hościem — kiraŭnikom fiederacyi lohkaj atletyki Iharam Hacułam. Adnak viadoŭcy ŭsio nie było. Kalehi suciašali słuchačoŭ: žurnalist spaźniajecca.
Amal adnačasova źjaviłasia paviedamleńnie pra vybuch aŭtamabila na pierakryžavańni vulic Bahdana Chmialnickaha i Ivana Franko. Heta adbyłosia litaralna ŭ niekalkich sotniach mietraŭ ad doma, dzie žyŭ žurnalist.
Nastupny vychad u radyjoefir atrymaŭsia zanadta dramatyčnym. Viadoŭca paviedamiła pra toje, što za 15 chvilin da pačatku prahramy vybuchnuŭ Subaru Paŭła Šaramieta. Jamu sprabavali akazać mieddapamohu, ale šancaŭ vyratavać žyćcio žurnalista nie było…
Miesca hibieli Paŭła Šaramieta. Fota: ukrafoto/vostock-photo
Jon ubačyŭ sutnaść režymu našmat raniej za nas
Jak kažuć jaho kalehi, svajoj enierhijaj Pavieł Šaramiet zaradžaŭ usich navokał. Talent žurnalista vielmi časta adhukaŭsia pośpiecham. U spałučeńni ź bieskampramisnaściu da dyktatu i cenzury jon aŭtamatyčna akazvaŭsia ŭ apanientach da aŭtakratyčnych režymaŭ.
Jak zhadvała žurnalistka Iryna Chalip, mienavita Pavieł Šaramiet staŭ pieršym žurnalistam u niezaležnaj Biełarusi, jaki byŭ aryštavany za reparciorskuju dziejnaść i adzinym čałaviekam, praź jakoha Łukašenku adnojčy nie puścili ŭ Rasieju. A paśla — pieršym biełarusam, jakoha pazbavili hramadzianstva z farmuloŭkaj «u suviazi z atrymańniem rasiejskaha hramadzianstva».
Havorka pra znakamity repartaž ź biełaruska-litoŭskaj miažy. U 1997 hodzie žurnalist z teleapierataram Dźmitryjem Zavadskim prademanstravaŭ niedachopy ŭ pracy dziaržorhanaŭ. Adnak byŭ aryštavany nibyta za parušeńnie, pra jakoje sam raskazaŭ u siužecie dla rasiejskaha telekanała ORT.
Paśla Šaramiet pravioŭ niekalki miesiacaŭ u SIZA, pra što padrabiazna raskazaŭ u knizie «Vypadkovy prezident». Vyzvalili reparciora tolki paśla taho, jak Łukašenku faktyčna byŭ zakryty pavietrany kalidor u Rasieju. Niekalki hadzin toj vymušany byŭ pravieści ŭ čakańni, pakul tahačasny prezident RF Barys Jelcyn nie nazvaŭ realnaj pryčyny zabarony: «Chaj Šaramieta vypuskaje».
Ciapier, kali ŭ miescach niesvabody za prafiesijnuju dziejnaść znachodziacca bolš za 30 žurnalistaŭ, a ŭłada razvažaje, jak budzie pazbaŭlać hramadzianstva biełarusaŭ, dobra razumieješ, što ciapierašnija mietady nie novyja. Źmianiŭsia tolki maštab, adnak nie pryjomy.
Tady acenki i kamientary ŭ dačynieńni da režymu Paŭła Šaramieta mnohim zdavalisia zanadta kateharyčnymi i žorstkimi. Ale praŭda ŭ tym, što jon zrazumieŭ usio našmat raniej za inšych. Žurnalist ubačyŭ za namieram «navieści paradak» sapraŭdny matyŭ — padnačalić sabie narod i zrabić Biełaruś pryvatnaj ułasnaściu. Na žal, tady my jaho nie pačuli…
Niehatyŭny prafiesijny vopyt i kryvavaja avantura rasiejskaj palityki
Rasiejski pieryjad prafiesijnaj dziejnaści žurnalista byŭ časta źviazany ź vialikimi rasčaravańniami. Spadziavańni na demakratyčnyja źmieny ŭ RF nie spraŭdzilisia. U miedyjnym asiarodździ naziralisia niehatyŭnyja tendencyi, asabliva paśla prychodu da ŭłady Pucina.
Tak, svaju pracu ŭ jakaści viadoŭcy štotydniovaj analityčnaj prahramy «Vriemia» (u 1999-m hodzie) Pavieł Šaramiet aceńvaŭ jak «niehatyŭny prafiesijny vopyt» i nazyvaŭ heta soramam. Na pačatku 2000-ha, za dva tydni da prezidenckich vybaraŭ, jon syšoŭ z prajektu ŭ suviazi z kanfliktam, jaki skłaŭsia z kiraŭnictvam.
Na «Pieršym telekanale» (Rasieja) jon pracavaŭ bolš za dvaccać hadoŭ i kančatkova syšoŭ ź jaho ŭ 2008-m. Charakterna, što pryčynaj stała publikacyja ŭ haziecie «Viedomosti», u jakoj aŭtar śćviardžaŭ, što Rasieja idzie šlacham Biełarusi. Čarhovy raz zastajecca ździŭlacca prazorlivaści žurnalista. Adnak znoŭ jaho nie zachacieli pačuć.
Paśla była praca ŭ časopisie «Ohoniok», na telekanale REN-TV, ale było zrazumieła, što cisk pavialičvajecca i reparcioru, jaki nie źbiraŭsia iści na kampramisy i pahadžacca z cenzuraju, u Rasiei stanaviłasia ciesna. Jon usio čaściej pahladaŭ u bok Ukrainy — pačaŭ vieści błoh u haziecie «Ukrainskaja pravda», pracavaŭ nad škołaj dla žurnalistaŭ, stvoranaj pry hetym vydańni.
Kančatkova suviaź z Rasiejaj Pavieł Šaramiet razarvaŭ paśla anieksii Krymu i padziej na Danbasie. Jon publična zajaviŭ, što heta «kryvavaja avantura i pahibielnaja pamyłka rasiejskaj palityki». U sučasnym kantekście cytata hučyć vielmi aktualna, nie ličycie?
Apošni publičny vystup žurnalista ŭ Rasiei adbyŭsia z nahody hibieli palityka Barysa Niamcova. Tady nichto nie moh ujavić, što praź niekalki hadoŭ budzie zabity sam reparcior.
Ci budzie kaliści pastaŭlena kropka?
Zdavałasia, što praca va Ukrainie znoŭ natchniła Paŭła Šaramieta. Jon enierhična ŭliŭsia ŭ miedyjaśfieru. Zajmaŭsia šmatlikimi prajektami, pravodziŭ majstar-kłasy, vystupaŭ aŭtaram prahram na niekalkich telekanałach. Apošnim časam vioŭ radyjoefir, na jaki, darečy, śpiašaŭsia ŭ dzień hibieli.
Niahledziačy na vymušanaju rełakacyju, jon nikoli nie zabyvaŭsia pra Biełaruś. U 2005 hodzie staŭ inicyjataram stvareńnia sajta «Biełorusskij partizan», na jakim čaściakom źjaŭlalisia insajdy z kalidoraŭ ułady. Viadoma, što resurs vielmi ŭvažliva čytali na samym viersie i jaho publikacyi vyklikali niervovuju dryhotku ŭ čynoŭnikaŭ.
U žurnalista było, sapraŭdy, šmat vorahaŭ. Adrazu ž uźnikła viersija, i jana zastajecca asnoŭnaj, što zabojstva było źviazana z prafiesijnaj dziejnaściu. Za Paŭłam Šaramietam sačyli. Nieŭzabavie źjaviŭsia videazapis padazronych ludziej, jakija znachodzilisia nočču kala Subaru, pad jakim była zakładziena vybuchoŭka.
Prykładna praz hod žurnalisty vypuścili ŭłasnaje rasśledavańnie. Jany vyśvietlili, što adzin z tych, chto byŭ zafiksavany ŭ roliku, heta były supracoŭnik SBU Ihar Uścimienka. A paśla zabojstva śpiecsłužbisty vydalili zapisy ź sierviera, na jakim znachodzilisia videa z kamieraŭ nazirańnia.
U kancy 2019 hoda byli zatrymany troje padazravanych — lekarka i vałanciorka Julija Kuźmienka, muzyka Andrej Antonienka, vajskovaja miedsiastra Jana Duhar. Śledstva było zavieršana ŭ traŭni 2020-ha, a praź niekalki miesiacaŭ pačaŭsia sud. Usie zatrymanyja admaŭlali svajo dačynieńnie da złačynstva i nazyvajuć pieraśled palityčnym. Vierahodnyja zakazčyki zabojstva nazvanyja nie byli. Rasśledavańnie adnosna ich vydzielena ŭ inšuju spravu i praciahvajecca.
Julija Kuźmienka ŭ sudzie, 3 lutaha 2020 hoda. Fota: Stas Jurčanka, Grati
Vajna paŭpłyvała na razhlad hučnaj spravy. Niekatoryja prysiažnyja nie zmahli ŭziać udzieł praz mabilizacyju i vyjezd za miažu. A na apošniaje pasiadžeńnie źjaviłasia tolki adna z abvinavačanych. Druhaja znachodzicca na vučeńniach, a ź jakoj pryčyny nie pryjšoŭ Antonienka, publična nie ahučvałasia.
Nastupnaje pasiadžeńnie pryznačana na 21 žniŭnia 2023 hoda. Adnak pakul nie zdajecca, što kropka ŭ hučnaj spravie kaliści budzie pastaŭlena.
Fota: Radyjo Svaboda