«Amal zaŭsiody jany vychodziać z turmy «z voŭčym biletam». Biełarusy robiać prajekt pa adaptacyi eks-palitviaźniaŭ
Kamanda biełarusaŭ zapuściła inicyjatyvu «Volnyja», kab dapamahać z adaptacyjaj u hramadstvie byłym palitviaźniam. «Naša Niva» pahutaryła z kiraŭnicaj prajekta Vieranikaj Stankievič pra toje, jak heta pracuje.
25.08.2023 / 12:34
Raściažka z partretami palitźniavolenych na dni salidarnaści ź imi, 21 maja 2023 hoda, Vilnia.
«Pra hetych ludziej pišuć, kali jany vychodziać, i bolš my pra ich ničoha nie viedajem»
Vieranicy 27 hadoŭ, aktyvistka žyvie ŭ Polščy. Raniej jana pracavała ŭ Narodnym antykryzisnym upraŭleńni z Paŭłam Łatuškam, potym pierajšła ŭ prajekt «Sumlennyja ludzi» — tam zajmałasia hramadzianskaj adukacyjaj.
Ideju «Volnych» kamanda inicyjatyvy doŭha vynošvała — sam prajekt byŭ zadumany jašče ŭ 2022-m. Kancepcyja ŭźnikła na adnoj z adukacyjnych prahram Biełaruskaj pravaabarončaj škoły, dzie aktyvisty musili raspracavać idei prajektaŭ, karysnyja biełarusam.
Tak i prydumali «Volnych», raskazvaje Vieranika: «U našaj kamandzie byŭ były palitviazień Źmicier Furmanaŭ, ciapier jon razam z nami pracuje nad prajektam. Dumali, što lepiej zrabić, kab zaraz dapamahčy biełarusam, i źviarnuli ŭvahu na temu palitviaźniaŭ. A potym adkryli statystyku i zrazumieli, što na toj momant vyjšła ŭžo amal 200 asudžanych pa palityčnych matyvach. Ciapier ich na voli kala 400 čałaviek. Pra hetych ludziej pišuć u navinach, kali jany vychodziać, i bolš my pra ich ničoha nie viedajem. Nie razumiejem, ci patrebnaja im dapamoha i niejkaja padtrymka».
Aktyvisty zrabili nievialikuju apytanku dla byłych palitviaźniaŭ i atrymali amal 50 adkazaŭ pra patrebnuju dapamohu.
Vieranika Stankievič. Fota: asabisty archiŭ
U vypadku z eks-palitviaźniami da ŭsich vyklikaŭ, ź jakimi ciapier sutykajucca biełarusy, dadajecca jašče i hod-dva infarmacyjnaha vakuumu, charakternaha dla źniavoleńnia. I heta daloka nie ŭsie ich prablemy: «Amal zaŭsiody hetyja ludzi vychodziać z turmy «z voŭčym biletam» — praktyčna nie mohuć uładkavacca na pracu, ich nie biaruć navat u pryvatnyja arhanizacyi. Bo ŭ ich jość u minułym kryminalny pieraśled, a ŭ Biełarusi nichto ciapier nie hladzić, palityčny heta pieraśled ci nie.
Hetyja ludzi pa druhim kole iduć na kryminalnyja spravy, bo ich bolš za inšych presujuć, za imi nazirajuć, staviać na roznyja ŭliki».
Pakolki na byłych viaźniaŭ časta praciahvajuć cisk, kamanda «Volnych» prapanuje im emihravać.
Da «Volnych» moža źviarnucca i sam były palitviazień, i rodnyja čałavieka, jaki vyjdzie na volu ciaham bližejšych miesiaca-dvuch. Inicyjatyva nakiroŭvaje jaho na sumoŭje ź psichołaham, a toj vyśviatlaje stan čałavieka i jaho patreby: finansavaja, psichałahičnaja padtrymka, emihracyja, adukacyja ci niešta jašče. Z hetaha času čałaviek zastajecca padapiečnym «Volnych».
Ź inšaha boku, u inicyjatyvu prychodziać vałanciory — budučyja mientary. Jany taksama prachodziać praz sumoŭje ź psichołaham, jaki aceńvaje ich stan: «Kali čałaviek nie padychodzić da taho, kab być mientaram, znachodzicca ŭ zanadta drennym stanie, my stavim jaho ŭ list čakańnia i adpraŭlajem da našych partnioraŭ, dzie jamu akazvajuć psichałahičnuju dapamohu. Kali ź mientaram usio dobra, jon prachodzić nievialikuju adukacyjnuju prahramu z šaści punktaŭ.
Heta prahrama pra toje, jak pracavać z uraźlivymi hrupami: jak razmaŭlać z takimi ludźmi i ich padtrymlivać, stać im aporaj. Jana nievialikaja, jaje možna prajści i za dzień, ale my nie raim tak rabić, bo nad hetymi materyjałami treba refleksavać. Taksama raskazvajem mientaram pra roznyja inicyjatyvy, kudy biełarusy mohuć źviarnucca pa dapamohu».
Potym budučyja mientary musiać prajści test, paśla jakoha narešcie zmohuć pracavać u testavym pieryjadzie. Paśla hetaha psichołah złučaje mientara i padapiečnaha, padbiraje da kožnaha z padapiečnych takoha čałavieka, z kim jamu budzie lahčej pasiabravać. Tady mientar pačynaje pracu z byłym palitviaźniem: kamunikuje ź im, dapamahaje sa zvarotami ŭ patrebnyja inicyjatyvy, zapaŭniaje razam ź im zajaŭki i prosta padtrymlivaje ŭ resacyjalizacyi. Pieršyja dva tydni mieniedžar «Volnych» trymaje ciesnuju suviaź i ź mientaram, i z padapiečnym, a potym jany atrymlivajuć bolš prastory dla kamunikacyi.
«Pracavać ź imi z taho samaha momantu, jak tolki jany vychodziać z-za krataŭ»
Vieranika adznačaje, što eks-palitviaźniaŭ u kamandzie prajekta čaściej nazyvajuć «volnyja». Takaja nazva — sproba paźbiehnuć słova «byłyja» ŭ apisańni tych, chto prajšoŭ praź źniavoleńnie, bo navat kali hetyja ludzi nie za kratami, im patrebnaja dapamoha.
Prajekt zapuściŭsia niekalki tydniaŭ tamu, ale ŭžo da hetaha, padčas testavaha pieryjadu, aktyvisty adpracavali ź piaćciu byłymi palitviaźniami. Ciapier padapiečnych užo trynaccać, prykładna stolki ž i mientaraŭ.
Vieranika raskazvaje, što «Volnyja» atrymlivajuć bahata prapanovaŭ dapamohi ad biełarusaŭ: «Da nas hrukalisia pradstaŭniki biełaruskaha biznesu, jany žadali dapamahać byłym palitviaźniam znachodzić pracu ŭ Jeŭropie. Źviartalisia šmat inšych ludziej, kazali — my možam dapamahać, vy tolki skažycie, jak, budziem pisać teksty, dapamahać ź pierakładam na roznyja movy. Vielmi kranalna, što ludzi hatovyja vydzialić chacia b trochi času na hetuju pracu».
Aktyvistka žadaje, kab u «Volnych» atrymałasia zrabić poŭnuju prahramu resacyjalizacyi dla byłych biełaruskich palitviaźniaŭ: «Chaciełasia b, kab ź ludźmi pačynali pracavać z taho samaha momantu, jak jany vychodziać z-za krataŭ, kab im nie treba było šukać roznyja inicyjatyvy, dzie im dapamohuć, bo ciapier heta prablema. Adna inicyjatyva adpraŭlaje čałavieka ŭ druhuju, druhaja — u treciuju i hetak dalej. Maju nadzieju, što čałaviek zmoža prosta prychodzić da nas i znachodzić usiu patrebnuju dapamohu».
Vieranika taksama dzielicca imknieńniem pracavać ź jeŭrapiejskimi palitykami nad tym, kab i ich krainy rabili prahramy resacyjalizacyi i adaptacyi dla byłych biełaruskich palitviaźniaŭ — ad finansavaj padtrymki da reabilitacyi i psichałahičnaj dapamohi. Chutka skončycca termin u vialikaj kolkaści palitviaźniaŭ, i praktyka dapamohi im stanie jašče bolš aktualnaj.
Daviedacca, jak atrymać dapamohu ad «Volnych» ci samim papracavać na karyść inicyjatyvy, možna pa spasyłcy.
Čytajcie taksama:
Vypuścili mierč «Miensk — horad palitviaźniaŭ», častka jakoha idzie na danaty