Dziki ŭ Hiermanii zahadkava radyjeaktyŭnyja, i navukoŭcy narešcie daznalisia čamu
Viadoma, što dziki na paŭdniovym uschodzie Hiermanii ŭtrymlivajuć vysoki ŭzrovień radyjeaktyŭnaha ceziju. Mnohija bačać pryčynu hetaha ŭ Čarnobylskaj katastrofie 1986 hoda. Ale ŭzrovień radyjeaktyŭnaści źniziŭsia ŭ inšych žyvioł, adnak u kabanoŭ zahadkavym čynam zachoŭvajecca — hety fienomien viadomy jak «paradoks kabana».
04.09.2023 / 18:09
Fota: Pixabay
Novaje daśledavańnie pakazvaje, što jašče adnoj pryčynaj zahadkavaj radyjeaktyŭnaści dzikoŭ stali vyprabavańni jadziernaj zbroi, praviedzienyja ŭ siaredzinie XX stahodździa. Hetaja krynica naroŭni z Čarnobylem praciahvaje zaražać kabanoŭ praź ježu, jakuju jany ŭžyvajuć, paviedamlaje Science Alert.
Fizična narmalnyja, zdarovyja kabany — nośbity vysokich doz radyjeaktyŭnaha ceziju. Kali heta vyjavili, na ich stali mienš palavać, u vyniku ich raźviałosia zašmat.
«Naša praca dazvalaje hłybiej zrazumieć viadomaje radyjecezijevaje zabrudžvańnie bavarskich dzikoŭ, akramia tolki kolkasnaha vyznačeńnia ahulnaj kolkaści radyjenuklidaŭ», — pišuć u svaim artykule radyjeekołah Fieliks Štehier z Univiersiteta Lejbnica ŭ Hanoviery (Hiermanija) i jaho kalehi.
U vyniku jadziernaj avaryi abo vybuchu radyjeaktyŭnyja materyjały, vykinutyja ŭ navakolnaje asiarodździe, ujaŭlajuć značnuju pahrozu dla ekasistem. Paśla Čarnobylskaj avaryi 37 hadoŭ tamu adbyłosia pavieličeńnie radyjeaktyŭnaha zabrudžvańnia cezijem, asabliva cezijem-137, pieryjad paŭraspadu jakoha składaje kala 30 hadoŭ.
Ale značna bolš stabilny izatop — cezij-135 — maje pieryjad paŭraspadu bolš za 2 miljony hadoŭ i taksama moža być stvorany z dapamohaj jadziernaha dzialeńnia.
Pavodle papiarednich daśledavańniaŭ, suadnosiny ceziju-135 i ceziju-137 dapamahajuć vyznačyć, adkul uziaŭsia cezij: vysokija suadnosiny śviedčać pra vybuchi jadziernaj zbroi, a nizkija — pra jadziernyja reaktary jak vierahodnuju krynicu zaražeńnia.
Dla svajho analizu hrupa navukoŭcaŭ mieła namier vykarystać 48 uzoraŭ miasa dzika, sabranych palaŭničymi ŭ 2019-2021 hadach z 11 rehijonaŭ Bavaryi.
Uzroŭni radyjeaktyŭnaha ceziju ŭ 88 pracentach pratestavanych uzoraŭ miasa byli vyšejšyja za niamieckija normy.
Vykarystoŭvajučy suadnosiny ceziju-135 i ceziju-137, daśledčyki vyznačyli, što vyprabavańni jadziernaj zbroi adkaznyja za 12—68 adsotkaŭ zabrudžvańnia tych uzoraŭ, jakija pieravysili biaśpiečnuju miažu spažyvańnia.
«Usie ŭzory demanstrujuć prykmiety źmiešvańnia», — pišuć daśledčyki. «Vykidy ŭ vyniku vyprabavańniaŭ jadziernaj zbroi i paźniejšyja čarnobylskija vypali na bavarskaj ziamli», — piša kamanda.
Takim čynam, racyjon dzikoŭ, jaki ŭklučaje padziemnyja trufieli, uvabraŭ zabrudžvańnie z abiedźviuch krynic, što spryjała stojkaj radyjeaktyŭnaści žyvioł.
Roznyja krynicy ceziju źmiešvajucca z hlebaj i źjadajucca dzikami. Fota: Štehier i inšyja / časopis Environmental Science & Technology
Siońnia jadziernaja enierhietyka viartajecca ŭ jakaści patencyjnaj nizkavuhlarodzistaj krynicy enierhii pierad pahrozaj źmieny klimatu.
Aŭtary artykuła miarkujuć, što praviedzienaje daśledavańnie važnaje dla razumieńnia patencyjnaha ŭździejańnia takoj enierhietyki.
Na dumku kamandy, budučyja jadziernyja avaryi abo vybuchi mohuć pavialičyć ciapierašniaje zabrudžvańnie žyvioł i mieć nastupstvy dla biaśpieki charčovych praduktaŭ na dziesiacihodździ.
«Heta daśledavańnie pakazvaje, što praviadzieńnie jadziernych vyprabavańniaŭ u atmaśfiery 60—80 hadoŭ tamu pa-raniejšamu ŭpłyvaje na pryrodnaje asiarodździe, dzikuju pryrodu i krynicu ježy dla čałavieka siońnia», — padsumoŭvajuć aŭtary.
Čytajcie jašče:
Stvareńnie jadziernaj zbroi: ad «vajennaha» atama da «mirnaha» i nazad?
Hiermanija razhladaje mahčymaść viarnucca da atamnaj enierhietyki
Jak pavodzić siabie pry sustrečy ź dzikimi žyviołami — rajać śpiecyjalist i byvały palaŭničy