Suśvietny paradak, narodžany ŭ 1945 hodzie, pad pahrozaj, u śviecie panuje chaos
Pavieličeńnie kolkaści hulcoŭ na mižnarodnaj arenie patrabuje jak nikoli raniej, isnavańnia praviłaŭ hulni, jakija b vykonvalisia ŭsimi. Adnak pakul u śviecie nazirajecca supraćlehłaja tendencyja.
09.10.2023 / 08:35
Ministr zamiežnych spraŭ Biełarusi Siarhiej Alejnik vystupaje na 78-j siesii Hienieralnaj Asamblei AAN. 23 vieraśnia 2023 h. Fota: AP Photo/Mary Altaffer
Jak piša ahladalnik Le Monde Alen Frašon, kalektyŭny Zachad bolš nie źjaŭlajecca hiehiemonam. My majem spravu z šmatpalarnym śvietam. I heta vynik nie tolki pieraŭtvareńnia Kitaja i Rasii ŭ kankurentaŭ ZŠA i Jeŭropy, ale i ŭzmacnieńnia Brazilii z Indyjaj, a taksama šerahu siarednich dziaržaŭ, jakija naviazvajuć svoj upłyŭ u rehijonie. Ciapier budučynia Blizkaha Uschodu vyrašajecca ŭ Iranie, Turcyi, Saudaŭskaj Aravii i Izraili ŭ bolšaj stupieni, čym u Vašynhtonie, Maskvie ci Piekinie.
Raspaŭsiudžańnie novych instrumientaŭ ułady ad Kitaja da Brazilii, ad Indyi da Saudaŭskaj Aravii pastupova niejtralizujuć pieravahu Zachadu. Ciapier jon pavinien dzialicca svaim bahaćciem, vajennaj mahutnaściu, zdolnaściu vyznačać toje, što pavinna być «normaj» u samych roznych śfierach: režym kiravańnia, pravy čałavieka, achova navakolnaha asiarodździa i hetak dalej.
Ale zjaŭleńnie novych centraŭ siły, novych polusaŭ, stvaryła novuju pahrozu suśvietnamu paradku, jaki byŭ zakładzieny na kanfierencyi ŭ San-Francyska ŭ 1945 hodzie.
Jak zaŭvažyŭ kiraŭnik zamiežnapalityčnaha viedamstva Jeŭrapiejskaha sajuza Žazep Barel, vystupajučy pierad studentami-jurystami Ńju-Jorkskaha ŭniviersiteta, naturalnaj reakcyjaj na zjaŭleńnie novych aktaraŭ, novych polusaŭ pavinna było stać uzmacnieńnie praviłaŭ šmatbakovaści (multyłateralizmu) ci, inšymi słovami, pavahi da peŭnych standartaŭ, jakija ahulnapryniatyja i vykonvajucca ŭ ramkach takoj mižnarodnaj arhanizacyi, jak AAN.
Adnak my sutykajemsia z advarotnaj tendencyjaj: čym bolš šmatpalarnaści, tym mienš šmatbakovaści. Siońnia ŭ śviecie daminuje bałans siłaŭ, a voś viaršenstva zakona znachodzicca ŭ zaniapadzie.
Na pohlad ahladalnika Le Monde, pieršymi, chto sadziejničaŭ dyskredytacyi AAN — vialikaha forumu šmatbakovaści paśla 1945 hoda, — byli vialikija dziaržavy. Kali razhladać tolki XXI stahodździe, to sabataž pačaŭsia ŭ 2003 hodzie, z uvarvańnia Złučanych Štataŭ Amieryki ŭ Irak biez dazvołu AAN, choć Irak pahražaŭ Štatam nie bolš, čym Ukraina pahražała Rasii ŭ lutym 2022 hoda.
Frašon adznačaje, što takimi pavodzinami ZŠA hłyboka padarvali svoj aŭtarytet i mižnarodnuju sistemu i dali šmat jakim krainam Afryki i Paŭdniovaj Amieryki važkuju pryčynu nie asudžać Rasii za jaje ŭvarvańnie va Ukrainu.
«U 2003 hodzie prezident Džordž Buš adkryŭ Uładzimiru Pucinu mahčymaść zachapić častku Hruzii i Ukrainy, a Si Czińpinu — pašyryć suvierenitet siłaju amal na ŭsiu zachodniuju častku Cichaha akijana», — adznačaje aŭtar.
Śviet źmianiajecca ź vialikaj chutkaściu: zvyšdziaržavy hublajuć svoj upłyŭ; siarednija krainy biaruć styrno. Zachad bačyć, što jaho ŭłada mienšaje, a mižnarodny paradak, ustalavany ŭ 1945 hodzie pad ehidaj ZŠA, raspadajecca. Kitaj i Rasija razam z krainami, jakija raźvivajucca, staviać pad sumnieŭ prydatnaść hetaj sistemy, abviaščajučy jaje sastarełaj. Ale alternatyvy dla jaje refarmavańnia abo zamieny redkija i raspłyvistyja.
Tym časam, zaŭvažaje aŭtar, na mižnarodnaj arenie nazirajecca situacyja chaosu, kali hałoŭnyja prablemy ihnarujucca, a centralnaj apory i aryjenciru niama, kali nie ličyć umacavańnia nacyjanalnaha ehaizmu i vialikaj kolkaści inicyjatyŭ i manieŭraŭ, jakija nahadvajuć dypłamatyčnuju anarchiju.
Čytajcie jašče:
Jak Kitaj choča refarmavać suśvietny paradak
Bolšaść ludziej stanuć na śviecie niepatrebnymi? Pra što ŭ Davosie papiaredžvaŭ Juval Noj Charary