23 hady tamu prajšli druhija prezidenckija vybary. Ci byŭ tady šaniec pieramahčy Łukašenku?
9 vieraśnia 2001 hoda prajšli druhija preźzidenckija vybary. Biełarusy, poŭnyja nadziej na toje, što ich hołas nie budzie skradzieny, pajšli na vybarčyja ŭčastki.
09.09.2024 / 08:42
«Lusterka» zhadvaje toje hałasavańnie — Łukašenka tady byŭ va ŭładzie ŭžo siem hadoŭ, ad jaho stamilisia, i źjaviŭsia realny šaniec jaho zamianić. Jak apazicyja vybirała adzinaha kandydata, jak prajšło hałasavańnie i nakolki efiektyŭnymi akazalisia pratesty.
Biazładnaja padrychtoŭka apazicyi i skład vybarkamaŭ ad Jarmošynaj
Druhija ŭ historyi Biełarusi prezidenckija vybary musili adbycca na dva hady raniej: pavodle Kanstytucyi, pieršaja piacihodka Alaksandra Łukašenki zakančvałasia ŭ 1999-m. Ale palityk vyrašyŭ vieści adlik z 1996 hoda, kali była pryniataja novaja redakcyja Asnoŭnaha zakona. Hetaj akaličnaściu vyrašyła skarystacca častka apazicyi. U 1999-m byli arhanizavanyja alternatyŭnyja vybary. Ale ŭ ich uziali ŭdzieł tolki dva kandydaty: lidar jašče adzinaha BNF Zianon Paźniak, jaki ŭžo tady byŭ u emihracyi, i Michaił Čyhir, pieršy premjer-ministr epochi Łukašenki. Astatnija palityki admovilisia, bajučysia falstartu, i ŭ vyniku nie praličylisia. Pra stvareńnie ŭčastkaŭ havorki nie išło (asobnyja aktyvisty hałasavali pa kvaterach), tamu vybary pieratvarylisia, chutčej, u palityčnuju akcyju apazicyi, jakaja zaviaršyłasia ŭ tym liku raskołam BNF.
Na prezidenckija vybary 2001-ha paŭpłyvała parłamienckaja kampanija 2000 hoda — adzinaja ŭ historyi niezaležnaj Biełarusi, kali bolšaja častka apazicyi pajšła na bajkot. Adnak tyja vybary ŭ cełym razhladalisia jak repietycyja pierad prezidenckaj kampanijaj, jak mahčymaść lepš arhanizavać pracu štaboŭ i h. d. «Uvieś fokus u tym, što ŭ nastupnym hodzie na prezidenckich vybarach dośvied bajkotu akurat nie spatrebicca, naadvarot — treba budzie pakłapacicca pra prazrystaść vybaraŭ i technałohiju pieramohi», — pisaŭ na TUT.BY žurnalist Viktar Mališeŭski. A voś sprobu atrymać taki dośvied apazicyja pravaliła.
U hetych umovach — adkrytaha parušeńnia Łukašenkam Kanstytucyi i adsutnaści ŭ apazicyi nieabchodnaj padrychtoŭki — u Biełarusi pačałasia novaja kampanija. Datu prezidenckich vybaraŭ — 9 vieraśnia — abviaścili ŭ červieni.
CVK na čale z Lidzijaj Jarmošynaj sfarmavaŭ vybarčyja kamisii pavodle zvykłych ałharytmaŭ. Tolki 239 z 80 tysiač čalcoŭ vybarčych kamisij byli vyłučencami partyj. Praanalizavaŭšy častku kamisij — kali dakładna, 30 sa 161 terytaryjalnaj, a taksama ŭsie abłasnyja i minskuju haradskuju, — naziralniki ad ABSIE zrabili vysnovu: amal 81% ich čalcoŭ byli ciesna źviazanyja albo znachodzilisia ŭ zaležnym stanoviščy ad prezidenckaj «viertykali».
U spravazdačy naziralnikaŭ kanstatavałasia, što niezaležnaść vybarčych kamisij nie była zabiaśpiečanaja, a vykanaŭčaja ŭłada sprabavała kantralavać ich pracu. Zrešty, kiraŭnictva CVK nie supraciŭlałasia hetamu. Naadvarot, jano ŭsialak demanstravała padtrymku Łukašenki. Naprykład, Jarmošyna acharaktaryzavała patencyjnuju parazu hetaha palityka jak «asabistuju trahiedyju». Staršynia terytaryjalnaj vybarčaj kamisii Hrodzienskaj vobłaści Mikałaj Prysada zajaviŭ, što jon budzie hałasavać za Łukašenku, jakomu hatovy davieryć svoj los, losy svajoj siamji, dziaciej i siabroŭ. A sakratar CVK Mikałaj Łazavik śćviardžaŭ, što asnoŭnaj metaj miascovych naziralnikaŭ było «arhanizavać patok skarhaŭ» z tym, kab nie dapuścić mižnarodnaha pryznańnia vybaraŭ. Zrazumieła, ni pra jakuju niepieraduziataść ź ich boku havorki nie išło.
Ale paŭpłyvać na heta hramadstva nie mahło. Zastavałasia vybrać hodnaha kandydata, jaki zmoža kinuć vyklik Łukašenku. Adnym z varyjantaŭ było zrabić staŭku na Maskvu. Dla hetaha palitykam treba było pazicyjanavać siabie jak «kramloŭskich kandydataŭ» — bolš prarasijskich, čym Łukašenka. U 2001-m z hetych pazicyj pra svaje ambicyi zajavili Leanid Sinicyn (kiraŭnik štaba Łukašenki ŭ 1994-m), Michaił Marynič (tady ambasadar u Łatvii, Estonii i Finlandyi) i Natalla Mašerava — dačka byłoha partyjnaha kiraŭnika Biełarusi. Pieršych dvuch nie puścili na vybary, zabrakavaŭšy častku sabranych imi podpisaŭ, nieabchodnych dla rehistracyi. Na Mašeravu ž nacisnuli.
«Roznym ludziam jana raskazvała roznyja viersii, ale vidavočna, što pahroza išła radni. Chvareła maci, musiŭ pastupać u instytut syn, niepryjemnaści mahli być u dački i ziacia. <…> Akramia ŭsiaho inšaha, u samy apošni momant Mašerava nie atrymała abiacanaj padtrymki ad kramloŭskaj administracyi; na patrabavańnie pucinskich administrataraŭ litaralna za hadzinu da efiru byŭ admienieny vychad pieradačy pra «hodnuju pretendentku» i «pradaŭžalnicu spravy baćki»», — pisaŭ analityk Alaksandr Fiaduta.
Mašerava sama źniałasia z honki.
Vybar adzinaha kandydata
Zastavałasia aryjentavacca na Zachad i na samich siabie. Jašče ŭ lutym 2001-ha, da aficyjnaha startu vybaraŭ, źjaviłasia «centrysckaja trojka» — zhadany Michaił Čyhir, eks-ministr abarony Pavieł Kazłoŭski i kiraŭnik prafsajuzaŭ Uładzimir Hančaryk. «Z kožnym paasobku i z usimi razam my damovilisia pra ahulnuju taktyku. Było vyrašana stvaryć ruch z metaj kansalidacyi namahańniaŭ partyj i asobnych hramadzian, skiravanych na źmienu režymu ŭ Biełarusi. U zadaču ruchu ŭvachodziła i PR-kampanija, skiravanaja suprać Łukašenki», — uspaminaŭ Vasil Lavonaŭ. Pra hetaha čałavieka treba skazać asobna. Za savieckim časam jon byŭ pieršym sakratarom mahiloŭskaha abkama kampartyi. Potym — deputatam parłamienta. Za Łukašenkam staŭ ministram sielskaj haspadarki, byŭ niespraviadliva aryštavany, asudžany, paśla čaho vyjšaŭ na volu i pajšoŭ u apazicyju. Jon adyhraŭ važnuju rolu ŭ toj prezidenckaj kampanii
Vasil Lavonaŭ. Fota: naviny.by
Krychu paźniej da trojki kandydataŭ dałučylisia eks-hubiernatar Hrodzienskaj vobłaści Siamion Domaš i lidar kamunistaŭ Siarhiej Kalakin. Lavonaŭ, jaki ačolvaŭ ruch «Za novuju Biełaruś», inicyjavaŭ sustreču «piaciorki». Jaje pradstaŭniki damovilisia, što źnimuć svaje kandydatury na karyść adnaho, samaha papularnaha, pretendenta, paralelna kožny ź ich sam źbiraŭ podpisy na svaju karyść. Lavonaŭ byŭ matoram tych pracesaŭ, jaho nazyvali «architektaram adzinaha kandydata».
U cełym na vybarach svaje kamandy sfarmavali 23 čałavieki, u tym liku Zianon Paźniak, eks-deputat parłamienta ad BNF Siarhiej Antončyk, prafsajuzny lidar Alaksandr Jarašuk (ciapier jon palitviazień), dyrektar zavoda chaładzilnikaŭ «Atłant» Leanid Kałuhin, kiraŭnik teatra «Chrystafor» Jaŭhien Kryžanoŭski i ŭładalnik staličnaha «Dańkoŭ-kłuba» Juryj Dańkoŭ. Kryžanoŭski nie zdaŭ podpisy ŭ CVK, Antončyk źniaŭ svaju kandydaturu, astatnim admovili ŭ rehistracyi.
Tym časam piaciorka apazicyjnych kandydataŭ, jakaja mieła najbolšyja šancy, nijak nie mahła pryjści da parazumieńnia. «Papiarednie damovilisia, što da 17 červienia budzie dasiahnutaje adpaviednaje pahadnieńnie. Termin nabližaŭsia, a jany ŭsio handlavalisia. Kožny z pretendentaŭ na prezidencki mandat ličyŭ siabie adzinym hodnym», — uspaminaŭ Lavonaŭ. Heta padarvała davier da samoj pracedury i pastaviła pad sumnieŭ umieńnie apazicyi damaŭlacca.
Jak śćviardžaŭ hety palityk, «urešcie my pajšli na radykalny šlach: abviaścili, što budziem vymušanyja sabrać pradstaŭnikoŭ demakratyčnych partyj i pryznačyć im adzinaha kandydata, kali sami nie mohuć dasiahnuć pahadnieńnia. Pad ciskam, nie chočučy, jany pahadzilisia pryniać rašeńnie: praviali apošniuju naradu, dzie narešcie vybrali Hančaryka. Heta kaštavała šmat namahańniaŭ i šmat niervaŭ». Pavodle słoŭ Lavonava, u toj momant publična jašče nie było viadoma, što nieabchodnyja 100 tysiač podpisaŭ sabranyja tolki ŭ Domaša i Hančaryka. «Ale hetyja źviestki byli atrymanyja ŭskosnym šlacham, i vykarystoŭvać ich dla akazańnia cisku ličyŭ niahodnym», — uspaminaŭ Lavonaŭ.
Siamion Domaš (źleva) i Uładzimir Hančaryk. Fota z sajta naviny.by
Ci byŭ hety vybar pravilnym? Domaš mieŭ dośvied pracy na surjoznaj pasadzie hubiernatara i byŭ papularny ŭ svaim rehijonie. Hančaryk z 1986 hoda ŭznačalvaŭ prafsajuzy, jakija nie hrali nijakaj roli, za savieckim časam byŭ kandydatam u čalcy Biuro CK kampartyi Biełarusi (biełaruski anałah Palitbiuro — najvyšejšaha partyjnaha orhana SSSR) i ŭsprymaŭsia chutčej jak typovy pradstaŭnik namienkłatury — aściarožny i absalutna niecharyzmatyčny. Jon praktyčna nijak nie prajaviŭ siabie padčas klučavych padziej dzievianostych i nie zapomniŭsia abaronaj rabočych padčas pieryjadyčnych strajkaŭ.
Adnak na abjadnańnie piaciorki ŭpłyvała pazicyja Chansa-Hieorha Vika, kiraŭnika kansultacyjna-naziralnaj hrupy, skiravanaj u Minsk Pastajannaj Radaj ABSIE. «Za Domašam ličyłasia padtrymka Narodnaha Frontu. A Vika ŭžo daŭno pierakanali, što kandydat, jakoha padtrymlivaje BNF, nikoli nie atrymaje ni padtrymki Rasii, ni padtrymki «levaj» častki elektaratu. Pry hetym usie, chto pierakonvaŭ, abapiralisia na niejkija sacyjałahičnyja apytańni — kožnyja, viadoma, na svaje. I z padačy ambasadara Vika ŭsia apazicyja družna kinułasia ahitavać <…> Domaša źniać svaju kandydaturu na karyść adzinaha kandydata <…> Hančaryka <…>. Domaša navat pahražali pakinuć biez usialakaj palityčnaj padtrymki, kali jon nie pahodzicca ź lidarstvam Hančaryka», — pisaŭ u svajoj knizie Fiaduta.
Jon ža cytuje mierkavańnie režysiora Juryja Chaščavackaha. Na dumku apošniaha, Vik i ambasadar ZŠA Majkł Kozak ličyli, što Hančaryk karystajecca padtrymkaj Fiederacyi prafsajuzaŭ, što značyła padtrymku z boku rabočaha ruchu. Heta było b typova dla zachodniaha hramadstva, ale nie adpaviadała rečaisnaści ŭ biełaruskich realijach, dzie siabrami prafsajuzaŭ stanavilisia dobraachvotna-prymusova.
Zadniaj dataj svaju pamyłku pryznavaŭ i Lavonaŭ. «Padčas vybaru Hančaryka adzinym kandydatam zdavałasia vielmi važnym, što ŭ jaho za plačyma staić takaja bujnaja arhanizacyjnaja struktura. Adnak nieŭzabavie daviałosia pierakanacca, što nijakaj struktury prosta niama: jak tolki pasprabavali padklučyć da pieradvybarčaha štabu prafsajuzy, akazałasia, što heta niemahčyma — kožny pracuje sam pa sabie. Dla mianie heta było ŭzrušalnaje adkryćcio — a ja ž dumaŭ… Akazvajecca, tolki vonkava ŭsio narmalna: jość Fiederacyja i jaje staršynia, jość abłasnyja abjadnańni i ich kiraŭniki, a na spravie — kryłoŭskija Lebiedź, Rak i Ščupak. Što išoŭ Hančaryk, što pajšoŭ by Domaš — pryncypovaj roźnicy nasamreč nie było», — pisaŭ jon.
Atručańnie Domaša i falsifikacyi
CVK zarehistravaŭ čatyroch kandydataŭ: Łukašenku, Hančaryka, Domaša i Siarhieja Hajdukieviča, lidara Libieralna-demakratyčnaj partyi Biełarusi. Da hetaha my nie zhadvali jaho ŭ hetym tekście, bo jakich-kolviek padstavaŭ dla hetaha nie było. Heta byŭ kłasičny prykład «kanstruktyŭnaj apazicyi», techničny kandydat na vypadak, kali apazicyja ŭsio ž navažycca na bajkot.
U jakaści kandydata Domaš jašče paśpieŭ pryjści na telebačańnie, kab vystupić sa zvarotam. Uviečary taho ž dnia palityku stała drenna. Alaksandr Milinkievič, jaki byŭ tady kiraŭnikom jaho pieradvybarčaha štaba, uspaminaŭ u 2024-m: «Ja siońnia nie sumniavajusia, što Domašu dali jaki-niebudź «Navičok». Bo cełyja instytuty isnujuć u Rasii, dzie raspracoŭvajuć rečyvy, jakija kali vypješ, to ŭ ciabie imhnienna infarkt. A ślady hetaha infarktu mienš čym za sutki źnikajuć. Jon pajšoŭ na telebačańnie. Jamu prynieśli vadu. Pryčym nie aficyjantka, a šef telebačańnia (BT tady ŭznačalvaŭ Viktar Čykin. — Zaŭv. red.). Domaš vypiŭ, a ŭviečary paśla zapisu ŭ jaho stała vielmi drenna z sercam. My nie ryzykavali jaho lačyć u Biełarusi, sieli ŭ mašynu i pavieźli ŭ Krakaŭ. Prafiesar, jaki zrabiŭ paśpiachovuju apieracyju, skazaŭ, što heta nie naturalny infarkt pry takim stanie zdaroŭja».
U lubym vypadku Domaš akazaŭsia čałaviekam słova i 22 žniŭnia źniaŭ svaju kandydaturu. Adnak da vybaraŭ, pryznačanych na 9 vieraśnia, zastavałasia zusim mała času.
Mahutnym arhumientam na karyść Hančaryka stała infarmacyja pra źnikłych apanientaŭ Łukašenki, jakuju jon ahučyŭ. Ale hety arhumient datyčyŭ minułaha, a nie budučyni. Dla mnohich vybarščykaŭ apazicyjny kandydat vyhladaŭ bolš prasavieckim, čym Łukašenka.
«Niehatyŭny aśpiekt jaho pijar-kampanii paznačany ciapier vielmi vyrazna. Viarchuška režymu abvinavačvajecca ŭ ciažkich złačynstvach. Heta ŭražvaje apalityčnaha abyvatala, bo zakranaje śfieru zvyškaštoŭnaj dla jaho asabistaj biaśpieki. Pytańnie ŭ pravilnym raźvićci hetaj temy. Ale razam z tym zrazumieła, što na adnym niehatyvie ahitacyjnaj kampanii nie vybuduješ. Čym Hančaryk pastarajecca pryvabić vybarščyka ŭ svajoj pieradvybarnaj prahramie, jakija vyhady paabiacaje ŭ televystupie — pra heta šyrokaj publicy zastajecca tolki hadać. Vyraznych i pryvabnych sacyjalnych łozunhaŭ, jakija musili zamajačyć zadoŭha da aficyjnaha pačatku ahitacyjnaj kampanii, kamanda adzinaha kandydata pakul nie zmahła zhienieravać», — pisaŭ za try tydni da vybaraŭ analityk Alaksandr Kłaskoŭski.
«Niehatyŭny aśpiekt jaho pijar-kampanii paznačany ciapier vielmi vyrazna. Viarchuška režymu abvinavačvajecca ŭ ciažkich złačynstvach. Heta ŭražvaje apalityčnaha čałavieka, bo zakranaje śfieru zvyškaštoŭnaj dla jaho asabistaj biaśpieki. Pytańnie ŭ pravilnym raźvićci hetaj temy. Ale razam z tym zrazumieła, što na adnym niehatyvie ahitacyjnaj kampanii nie vybuduješ. Čym Hančaryk pastarajecca pryvabić vybarščyka ŭ svajoj pieradvybarnaj prahramie, jakija vyhady paabiacaje ŭ televystupie — pra heta šyrokaj publicy zastajecca tolki hadać. Vyraznych i pryvabnych sacyjalnych łozunhaŭ, jakija musili zamajačyć zadoŭha da aficyjnaha pačatku ahitacyjnaj kampanii, kamanda adzinaha kandydata pakul nie zmahła zhienieravać», — pisaŭ za try tydni da vybaraŭ analityk Alaksandr Kłaskoŭski.
Ułady vykarystoŭvali miechanizm prymusu, zahaniajučy ludziej na daterminovaje hałasavańnie. Pavodle acenak naziralnikaŭ, u 2001-m tudy pryjšło 14−19% vybarščykaŭ; hałasavańniem «pa miescy znachodžańnia vybarščyka» (miarkujučy z usiaho, doma) skarystałasia jašče 4,5%. Vybarčyja ŭčastki nie zabiaśpiečyli śpiecyjalnymi piačatkami dla zachoŭvańnia skryniaŭ nočču. Dniom ža biełaruskich naziralnikaŭ «šmatkroć vyhaniali, nie puskali na vybarčyja ŭčastki abo admaŭlali ŭ infarmacyi». Na 46% naziranych vybarčych učastkaŭ prysutničali nie ŭpaŭnavažanyja na heta asoby: u pieravažnaj bolšaści vypadkaŭ — supracoŭniki milicyi (95%).
Misija ABSIE zafiksavała sotni parušeńniaŭ, jakija trapili ŭ vynikovuju spravazdaču, i zrabiła vysnovu, što prezidenckija vybary 2001 hoda nie byli demakratyčnymi. Navat tahačasny staršynia Centrvybarkama RF Alaksandr Viešniakoŭ zajaviŭ, što vybary ŭ Biełarusi «daloka nie ŭzor dla Rasii i dla krain, jakija stali na šlach demakratyi».
Skradzieny druhi tur i źlityja pratesty
Pavodle aficyjnych źviestak, Uładzimir Hančaryk nabraŭ na vybarach 15,65% — bolš, čym jaki-kolviek apanient Łukašenki ŭ budučyni. Hajdukievič — 2,48%, a voś Łukašenka — 75,65%. Realnyja ž vyniki byli zusim inšymi.
«Byli try rajony, ź jakich paabiacali: my tabie skažam, što nasamreč atrymałasia. Nidzie ŭ hetych viaskovych rajonach kandydat ad ułady nie atrymaŭ bolš za sorak pracentaŭ. Ale navat tyja, u kaho chapiła śmiełaści skazać mnie praŭdu, dalej nie pajšli: my napišam hetyja siemdziesiat vosiem, skazali jany mnie, bo susiedzi ŭsio roŭna napišuć stolki ž. U Hančaryka było i pa sorak, a ŭ niekatorych viaskovych rajonach — pa piaćdziasiat. I heta navat pry [jaho] dzikim masiravanym ckavańni», — pisaŭ Vasil Lavonaŭ.
Jak adznačaŭ analityk Valeryj Karbalevič, «pavodle źviestak hramadzianskaj inicyjatyvy «Niezaležnaje nazirańnie», Łukašenku prypisali kala 20−25% hałasoŭ. Cikava, što heta supadaje z kolkaściu tych, chto prahałasavaŭ daterminova (choć CVK śćviardžaje, što daterminova prahałasavała tolki 14%, mižnarodnyja naziralniki nazyvali inšyja ličby. — Zaŭv. red.). Vidavočna, što ŭsie hetyja źviestki prybliznyja, bo ŭłady błakavali narmalnaje nazirańnie za vybarami. I my nikoli nie daviedajemsia realnaj karciny addadzienych hałasoŭ. Z pačatku hoda, pavodle źviestak sacyjołahaŭ, rejtynh Łukašenki vahaŭsia pamiž 40 i 50%. Možna dapuścić, što kolkaść hałasoŭ na karyść Łukašenki pieravysiła 50%. Ale va ŭmovach atmaśfiery strachu, zapałochvańniaŭ i pahroz, manapolnaj infarmacyjnaj ekspansii na karyść adnaho kandydata ci možna hety vynik ličyć svabodnym volevyjaŭleńniem naroda?»
Karbalevič pryvodzić jašče adzin prykład: «9 vieraśnia ŭ 23.30 CVK paviedamlaje, što ŭ Viciebskaj vobłaści ŭžo padličana 98,8% hałasoŭ, a ŭ Minsku — tolki 16% (!). Vy možacie ŭ heta pavieryć? U stalicy ŭ vybarčych kamisijach akazalisia mienš piśmiennyja ludzi, čym u addalenych vioskach u pravincyi? Ci vyličalnaj techniki mienš? Ci suviaź horš pracavała? U Minsku bolš hałasoŭ addali za Hančaryka i mienš — za Łukašenku. I spatrebiłasia bolš času, kab hetyja vyniki pryvieści ŭ adpaviednaść sa scenaram».
Kali b hałasy ličyli sumlenna, to ŭ krainie, imavierna, musiŭ prajści druhi tur, dzie suprać Łukašenki abjadnalisia b usie, chto navat nie vieryŭ u mahčymaść pieramohi. Ale abaraniać atrymanyja vyniki apazicyja nie stała.
Pavodle słoŭ Lavonava, 9 vieraśnia, u dzień vybaraŭ, na płošču pierad Pałacam Respubliki vyjšła kala 10 tysiač čałaviek. «Zdavałasia, narod budzie iści i iści ŭsiu noč (tym bolš što zaleva ŭrešcie skončyłasia), i da ranicy płošča budzie poŭnaja, i stajać my budziem da taho času, pakul Łukašenka, zbajaŭšysia narodnaha hnievu, nie pryznaje, što vyniki vybaraŭ sfalsifikavanyja. Spačatku było padobna, što tak jano i budzie. Potym nam, jak i piać hadoŭ tamu, prapanavali razyścisia (havorka pra padziei 1996 hoda, kali pra heta ž paprasiŭ śpikier parłamienta Siamion Šarecki. — Zaŭv. red.). Paźniej, praŭda, prahučała inšaja kamanda: stajać da kanca, telefanavać znajomym, kab prychodzili chacia b ranicaj, kali nie ŭnačy. Ale mnohija ŭžo paśpieli razyścisia, uspomniŭšy, što ŭsio heta ŭžo było, i nie žadajučy znoŭ stanavicca ŭdzielnikami biessensoŭnaj zadumy i śviedkami haniebnaha kanca. Uładzimir Hančaryk pryjšoŭ i vystupiŭ, potym syšoŭ, pryjšoŭ znoŭ, potym prajšoŭ u DK prafsajuzaŭ. Potym abviaścili, što mienavita tut ciapier budzie pracavać jaho štab», — raskazvała žurnalistka Iryna Chalip.
Padčas hetych vahańniaŭ kandydata ŭ prezidenty jaho pierakonvali ŭziać na siabie adkaznaść. «Jašče da hałasavańnia kiraŭniki ZUBRa i inšych niezarehistravanych moładzievych arhanizacyj klalisia: našych chłopcaŭ treba tolki pakarmić, jany zojmuć Pałac prafsajuzaŭ i stvorać ačah maralnaha supracivu ŭzurpataru. Ale dla hetaha musić być zaklik kandydata ŭ prezidenty. Ja ŭdakładniŭ: majho zakliku ad imieni kandydata budzie dastatkova? Tak, adkazali mnie, ale lepš, kali budzie zaklik Hančaryka. Ja pahavaryŭ z Hančarykam. Stała vidać, što jon baicca. Hetuju razmovu čuŭ naš viadomy paet Uładzimir Niaklajeŭ. Jon padyšoŭ da Hančaryka i abkłaŭ jaho: ty — h… Kali ty ničoha nie možaš, to kudy naohuł palez? Idzi i skažy, inakš ja tabie mordu nabju! I Hančaryk — pajšoŭ», — uspaminaŭ Lavonaŭ.
Pavodle jaho słoŭ, niechta samy śmieły raźbiŭ škło, druhi adčyniŭ dźviery ŭ pałac, i aktyvisty zajšli ŭ budynak. «Vialikija «zubry» razdali kaŭbasu i adrazu źnikli. Zastałosia čałaviek dźvieście padletkaŭ, kłasa dzieviataha-dziasiataha. Dzieci hetyja horkija zabilisia ŭ kut», — raskazvaŭ Lavonaŭ, jaki razam z prafiesaram Juryjem Chadykam z BNF zastaŭsia ź imi na noč.
Pavodle źviestak Chalip, «vyjaviłasia, što Hančaryk (z ułasnaj voli abo paśla niečaj padkazki) trapiŭ u zusim durnoje stanovišča: siadzić sabie ŭnutry, u toj čas jak bolšaja častka ludziej mierźnie zvonku. Značyć, treba być ź imi. Ale kali jon vyjšaŭ, to vyjaviłasia, što maładniak źbirajecca abviaścić DK prafsajuzaŭ aporaj demakratyi i pakidać jaho nie źbirajecca. I z kim być: z tymi, chto zvonku, ci z tymi, chto ŭnutry? Hančaryk kančatkova zabłytaŭsia i syšoŭ naohuł. Aplavanyja suhramadzianie jašče niejki čas čakali, a potym, ściamiŭšy, što i ŭ hetuju noč, i ŭ najbližejšyja piać hadoŭ ničoha dobraha čakać užo nie davodzicca, pačali razychodzicca».
Ranicaj 10 vieraśnia padletki, Lavonaŭ i Chadyka syšli z budynka, i na hetym «supraciŭ» skončyŭsia.
Vybarčyja biuleteni źniščyli ŭžo praź dzień paśla hałasavańnia. Praz dva dni paśla vybaraŭ samaloty terarystaŭ urezalisia ŭ viežy-bliźniaty ŭ Ńju-Jorku, paśla čaho biełaruski paradak kančatkova adyšoŭ na druhi płan.
«Mahčyma, jość niejkaja najvyšejšaja spraviadlivaść u pieramozie Łukašenki. Kali b pieramoh Hančaryk, jamu daviałosia b uziać na siabie ŭsiu adkaznaść za niepaźbiežnaje rezkaje abvastreńnie ekanamičnych prablem. Ale dla čyścini ekśpierymientu historyja dała Biełarusi mahčymaść razam z Łukašenkam dapić svaju horkuju čaru da samaha dna, davieści ekanomiku da ručki. Mienavita ź jaho imiem budzie źviazanaja ekanamičnaja depresija», — pisaŭ 17 vieraśnia 2001-ha pra vybary Valeryj Karbalevič.
I jaho prahnoz praciahvaje spraŭdžvacca.