Harbunova: «Nie mužčynam, jakija źjechali ŭ 2020-m, raskazvać mnie pra represii i katavańni»
Čamu Volha Harbunova padała ŭ adstaŭku z pasady pradstaŭnicy ŭ sacyjalnych pytańniach Abjadnanaha pierachodnaha kabinieta? Čamu byłaja palitźniavolenaja nie choča bolš być palitykam i što źbirajecca rabić dalej? Pra heta ŭ efiry prahramy «PiK Svabody» raskazała byłaja pradstaŭnica pa sacyjalnych pytańniach Abjadnanaha pierachodnaha kabinieta, byłaja palitźniavolenaja Volha Harbunova, jakaja bolš za 20 hadoŭ dapamahała abaraniać pravy ŭraźlivych sacyjalnych hrup, u tym liku žančyn i pradstaŭnikoŭ ŁHBT-supolnaści.
17.09.2024 / 20:58
Volha Harbunova. Fota pres-słužby Śviatłany Cichanoŭskaj
«Ja padała ŭ adstaŭku 2 žniŭnia»
— Volha, jak vy? Stała lahčej ci ciažej paśla taho, jak adstaŭku apubličyli?
— Byŭ stres, pačućcio niapeŭnaści i vialiki strach, što ja prymaju takoje rašeńnie i nie mahu acanić jaho realnyja nastupstvy, ci buduć jany suadnosicca z maimi płanami, ci, moža, heta pamyłka. Jość sum, biezumoŭna, jość udziačnaść da ŭžo byłych kalehaŭ, inšych pradstaŭnikoŭ demakratyčnych siłaŭ. I krychu pačućcio palohki, bo heta zaciahnułasia. Ja chacieła, kab u kabinieta była mahčymaść padrychtavacca, znajści zamienu. Kali raniej ja pryniała rašeńnie pajści z kiraŭnictva «Radzisłavy», ja papiaredziła kamandu za dva hady, što ja płanuju sychodzić.
— A za kolki papiaredzili, što sychodzicie z APK?
— Ja padała ŭ adstaŭku 2 žniŭnia.
— Ja chacieła b pracytavać niekalki kamientaroŭ u sacsietkach na vaš sychod.
Śviatłana Mackievič, siabra Kaardynacyjnaj Rady:
«Heta byŭ adziny pradstaŭnik APK, pierad jakim ja zdymaju kapialuš i nizka schilajusia. Jaje sychod uśled za Kavaleŭskim i Sachaščykam — heta ŭžo nie znak biady, a poŭnaja bieznadzieja, kryž na ŭsim APK pry ŭsich pryhožych słovach Cichanoŭskaj. Kali ŭsie rytuały adkłaści ŭ bok, to ŭ asnovie hetych sychodaŭ, dumaju, poŭnaja i pryncypovaja niazhoda z palitykaj i hienieralnaj linijaj. Jany sychodziać, a pryzadumacca treba ŭsim nam».
Palitołah Roza Turarbiekava:
«Volha Harbunova vyjšła z kabinieta. Miarkuju, što heta vialikaja strata dla demakratyčnych sił. Heta nie stała niečym vypadkovym».
Kiraŭnik BySoI Andrej Stryžak:
«Volha Harbunova pakidaje pasadu pradstaŭnicy pa sacyjalnaj palitycy Abjadnanaha pierachodnaha kabinieta. Kali my z vami nasamreč sprabujem budavać sapraŭdnuju madel dziaržavy, to sychod čynoŭnikaŭ z pasady — dobraja praktyka. Dziakuj za dobraje, što było zroblena».
Volha, čamu vy syšli z kabinieta?
— Jak u znakamitaj pieśni, «pakul libierały miamlać, a pravyja prahnuć kryvi», ja vyrašyła adyści ŭ bok pakuryć i vydychnuć. Heta žart, ale ŭ kožnym žarcie jość dola praŭdy. Što da skazanaha ŭ kamientarach, ja liču, što stvareńnie takich strukturaŭ — heta dobraja kanstruktyŭnaja sproba, i maje pryjarytety nijak nie źmianilisia. Heta dapamoha palitźniavolenym i ich siemjam. Ja šmat kazała, što treba adździalać ad palityčnaha treka pytańnie vyzvaleńnia palitviaźniaŭ. Bo heta vielmi važnaje humanitarnaje pytańnie. Ludzi siadziać čatyry hady, ludzi ŭ krytyčnym stanie, u režymie inkamunikada. Ja vyrašyła, što treba pačać ź siabie.
«Pamiłavańnie — heta važny krok, na jaki pajšoŭ aficyjny Minsk, heta sihnał»
— Śviatłana Mackievič piša, što «ŭ asnovie hetaha sychodu poŭnaja, pryncypovaja niazhoda z palitykaj hienieralnaj linii». Razumieju, što vy nie ŭsio možacie kazać, ale tym nie mienš, ci vaš sychod — heta niazhoda z hienieralnaj linijaj?
— Biezumoŭna, jość šmat pryčyn, jakija vyznačali moj sychod, i adna ź ich — heta idejnaja, palityčnaja niazhoda. Mnie padajecca, heta narmalna, tamu što my ŭsie roznyja, majem rozny bekhraŭnd, u nas mohuć być roznyja kaštoŭnaści, roznaje bačańnie stratehii. Nienarmalna zastavacca ŭ takoj situacyi, kali tvoj hołas u mienšaści, i ŭsio rašeńni prymajucca šlacham hałasavańnia, a piersanalnuju adkaznaść za pryniataje rašeńnie niasieš ty. Tak mianie chapiła b nienadoŭha. Hetaja historyja źviazanaja z tym, što ty albo robiš sproby niejak ubudavacca ŭ najaŭny kantekst sistemy, albo vybiraješ niejki inšy šlach, što ja i vybrała.
U mianie ŭžo prosta niama času i sił na pierakonvańnie, uhavory. Ja kažu nie pra kalehaŭ pa kabiniecie, a kažu ŭ cełym pra demakratyčny ruch, pra vielmi roznych partnioraŭ unutry ruchu. Niama času i siłaŭ na pierakonvańnie ŭ kaštoŭnaści čałaviečaha žyćcia, na toje, što pamiłavańnie — heta važny i słušny krok, na jaki pajšoŭ aficyjny Minsk, što heta sihnał.
Ja prosta zrazumieła, što treba zakcentavać svaju dziejnaść, svaje siły na tym, dzie budzie kanstruktyŭnaść, dzie budzie ruch napierad, a nie sproby niejak zmahacca za ŭmoŭnuju ŭładu, kantrol, pazicyju, pasady. Ustupać u kankurencyju — heta dakładna nie maja stratehija. Ja dumaju, što my pieraasensujem praź niekatory čas, čamu hołas palitviaźniaŭ i ich rodnych nie taki hučny, jak hołas tych ludziej, jakija paśpieli ŭciačy ź Biełarusi jašče ŭ 2020-m. Ja dumaju, my šerah cikavych momantaŭ zmožam znajści dla siabie.
Hetaja hieraizacyja palitviaźniaŭ pryvodzić da vielmi sumnaj łohiki: «jany hatovyja siadzieć da kanca, jon ich nie adpuścić, jany niebiaśpiečnyja dla režymu, Łukašenka niedamovazdolny». Hety ŭvieś ahulnapryniaty naratyŭ. Heta pryvodzić da nastupnaha źviana ŭ hetym łancuhu — atrymlivajecca, što nam ničoha nie treba pradprymać.
«Z apošniaha słova Alesia Bialackaha: lepiej ciažkija pieramovy, čym biaźlitasnaje supraćstajańnie»
— Na vas čornaja cišotka z nadpisam. Začytajcie jaho.
— Heta z apošniaha słova Alesia Bialackaha — pra toje, što lepiej ciažkija pieramovy, čym biaźlitasnaje supraćstajańnie. Heta składanaje pytańnie. Mnie vielmi nie chapała ŭvieś hety čas hołasu takich ludziej. Ludziej, jakija ŭ turmach, jakija vychodziać z turmaŭ. I hołasu maralnych aŭtarytetaŭ, niekatoryja ŭ turmach, niekatorych užo z nami niama, jak Aleha Hułaka, jaki pamior u vyhnańni, ci nobieleŭskaha łaŭreata Alesia Bialackaha, jaki znachodzicca za kratami. Ja dumaju, što ŭ ich byli b hetyja arhumienty i była b hetaja siła dapamahčy vypravić situacyju i papiaredzić, mahčyma, jašče horšyja nastupstvy dla Biełarusi. Heta surjozna niepakoić, što ŭ nas kryzis idej, kryzis ludziej.
«U ludziej u novaj kamandzie ŭ Minsku na ŭzroŭni pryniaćcia rašeńniaŭ jość mnoha pierśpiektyŭ i mahčymaściaŭ»
— Vy rabili vielmi šmat niepubličnaj pracy. Ci byli vy častkaj kamandy, jakaja chacia b niejkim čynam udzielničaje ŭ pieramovach dziela vyzvaleńnia palitviaźniaŭ? 115 čałaviek užo vyjšli, kali vieryć tamu, što ŭłady kažuć.
— 115 plus 5. Piać biełaruskich palitviaźniaŭ z ukrainskim hramadzianstvam byli vyzvalenyja ŭ ramkach abmienu ŭ červieni. Heta cełych 120 čałaviek. Ekśpierty vysoŭvajuć šmat hipotez. Ja nie chaču śpiekulavać na hetym, rabić vyhlad, što ŭ mianie jość niejkaja insajderskaja infarmacyja i ja była ŭdzielnicaj niejkich kułuarnych pracesaŭ. Mnie padajecca, nam važna razumieć, što pačaŭsia važny praces. Raściahnuty ŭ časie, bo byli nie adzinkavyja vyzvaleńni, a dziasiatki, užo za sotniu. Padobna, što heta było sistemnaje rašeńnie.
Nasamreč, akramia pamiłavańnia, u Minsku jość inšyja pravavyja miechanizmy — umoŭna-daterminovaje vyzvaleńnie, zamiena pakarańnia na miakčejšaje. Pensijanierak, niepaŭnaletnich možna pieravieści chacia b na chatniuju chimiju i dać mahčymaść ludziam zachavać zdaroŭje, siemji, viarnucca da svaich dziaciej. Mnie padajecca, što tut usio hranična zrazumieła. Minsk ahučvaje svaje čakańni praz prapahandysckija ŚMI, i tut chutčej pytańni, jak mižnarodnaja supolnaść adreahuje na heta.
— Jak by vy sfarmulavali čakańni aficyjnaha Minsku, jakija jon ahučvaje praz prapahandysckija ŚMI?
— Apošnija zajavy — redkija, ale jany vychodziać — pra toje, što važnaja ŭvaha, udziačnaść, «nichto nie skazaŭ dziakuj». My razumiejem, što ŭ Minsku adbyvajucca pracesy, źviazanyja z unutranymi spravami pieradvybarčymi, źviazanyja z vonkavymi. Intaresy aficyjnaha Minska zrazumiełyja i viadomyja — pytańni sankcyj, izalacyi. Režym daŭno kaža, što choča pieraharnuć staronku, i ŭ hetym jany nie kryvadušničajuć. Składana havaryć pra niedamovazdolnaść, kali chacia b u adnaho baku jość dakładnaje razumieńnie hetaha pracesu.
— Ci pierakananyja vy, što režym choča pieraharnuć staronku?
— A jakaja pierśpiektyva? Moj asabisty intares — viarnucca dadomu, abniać rodnych, sadžać drevy i niejak samarealizoŭvacca. Žyćcio mnie pakazała, što idej moža być mnoha. U ludziej, jakija ciapier u novaj kamandzie ŭ Minsku, na dobrym uzroŭni pryniaćcia rašeńniaŭ jość mnoha pierśpiektyŭ i mahčymaściaŭ. Ja miarkuju, što jość bačańnie, bo jość adpaviedny bekhraŭnd.
Što da pazicyi mižnarodnaj supolnaści, jakaja nie viadzie pieramovaŭ z terarystami… My pabačyli 1 žniŭnia vialiki abmien z vychadam rasijskich palitviaźniaŭ. Heta sihnał dla nas, što nasamreč jość i zachoŭvajecca šmat mahčymaściaŭ. Tut pytańnie, na jakuju dapamohu my možam raźličvać… Kaho realna niepakoić los Maryi Kaleśnikavaj, jakaja važyć 45 kiłahramaŭ pry roście 175 santymietraŭ, jakaja znachodzicca ŭ absalutnaj izalacyi… Ja nie ŭjaŭlaju, jak stolki času znachodzicca ŭ adzinočnym źniavoleńni.
Miž inšym, Kaleśnikava zaŭsiody vystupała za mirnyja pieramovy, za dyjałoh z uładami. Zhadajcie jaje źjaŭleńnie na vulicach Minska, kali jana była na svabodzie. A Palina Šarenda-Panasiuk? Dziela čaho hetaja baraćba? Jana biessensoŭnaja. Prosta źniščeńnie čałavieka i siamji.
— Kali źjaviłasia infarmacyja pra pieršyja pamiłavańni palitviaźniaŭ na pačatku lipienia, vy havaryli pra «humanny krok» z boku ŭłady, čym vyklikali rezkuju krytyku niekatorych pradstaŭnikoŭ demsiłaŭ. Vy kažacie, što režym choča, kab peŭnym čynam jamu skazali dziakuj za vyzvaleńnie. Jak vy dumajecie, ci budzie novaja pradstaŭnica abo pradstaŭnik pa sacyjalnaj palitycy mieć inšy padychod da vyzvaleńnia palitviaźniaŭ?
— Čas pakaža. Pazicyi ludziej taksama mianiajucca. Kali traplaješ u peŭnyja prastory i kamandy, atrymlivaješ bolš infarmacyi, jakaja moža ŭpłyvać na tvajo bačańnie. Sa mnoj takaja transfarmacyja adbyłasia. Mnie padajecca, važnaja stupień adkrytaści, hnutkaści i demakratyčnyja kaštoŭnaści, kaštoŭnaści čałaviečaha žyćcia.
Što tyčycca krytyki na moj adras. Kali łaska, prymaju, padzialaju, kožny maje prava na vykazvańnie svajho mierkavańnia. Ja chacieła b źviarnuć uvahu na toje, što dakładna nie mužčynam, jakija źjechali ŭ 2020 hodzie, raskazvać Harbunovaj pra represii i katavańni. Ja razumieju realistyčnaść hetaj situacyi — kolki ludziej siadzić, kolki zahinuła ŭ miescach niesvabody, mnohija praź nieakazańnie miedyčnaj dapamohi.
Instytut pamiłavańnia viadomy jašče z dachryścijanskaj epochi. Heta akt dziaržaŭnaj miłasernaści, tak pisałasia ŭ starych dakumientach. Minsk pryniaŭ rašeńnie vykarystoŭvać hety instrumient niezaležna ad taho, pry jakich abstavinach ludzi apynulisia za kratami… Byli represii, represii, represii, potym takoje płato, i raptam ludzi pačali vychodzić. Ja liču, što heta imknieńnie da humannaści, heta sproba vykarystać instrumienty, jakija mohuć dapamahčy ludziam vyjści, a nie pamirać u kałonijach. Kali b stała pytańnie, źviazanaje z padziakaj, to ja praŭda vielmi ŭdziačnaja, što była abranaja mienavita takaja stratehija, a nie zhnaić ludziej za kratami.
«Jość šmat mierkavańniaŭ, što vyzvaleńnia nie budzie, što heta nierealna, što davajcie akcentavać namahańni tolki na dapamozie i reabilitacyi»
— Vy niekalki razoŭ zhadali mužčyn, jakija źjechali ŭ 2020 hodzie, jakija nie mohuć vam havaryć pra katavańni i represii, bo vy heta sami zaznali za kratami. Što i kaho vy majecie na ŭvazie?
— Ja nie budu nazyvać proźviščy. Pa-pieršaje, ich šmat, a pa-druhoje, moža skłaścisia ŭražańnie, što tolki takija ludzi jość u ruchu. Nasamreč u mianie vielmi šmat udziačnaści da tych ludziej, jakija byli pobač i dzialilisia ekśpiertyzaj, idejami, kreatyvam. Ale moj tezis usio roŭna zastajecca. Heta jašče z šełtara «Radzisłava». Kali ty nie prajšoŭ praz taki dośvied, tabie praŭda nie zrazumieć, što takoje smurod u hetych turmach, što takoje nie mieć mahčymaści atrymać tabletku ci sustreču z doktaram, kali ŭ ciabie lichamanka, što takoje raźvitvacca z žyćciom, ź dziećmi.
Tamu ŭsio łahična. Kali b hetaje razumieńnie było, to ŭ nas było b vielmi mnoha inicyjatyŭ pa vyzvaleńni palitviaźniaŭ. A pakul u nas ich ličanyja adzinki, niekatoryja hałasy marhinalizavanyja. Jość vielmi šmat publičnych kanfliktaŭ. Jość šmat mierkavańniaŭ, što vyzvaleńnia nie budzie, što heta nierealna, davajcie akcentavać našy namahańni tolki na dapamozie i reabilitacyi. Heta važnyja kirunki, ale adno druhoha nie admianiaje.
Heta adno z dvuch abiacańniaŭ, jakija byli dadzienyja ŭ 2020 hodzie biełaruskamu narodu. Z druhim vidavočnyja składanaści, ja kažu pra tranzit ułady, ale nam treba vykanać chacia b adno abiacańnie — usio zrabić, kab usie palitviaźni vyjšli na svabodu.
«Handal ludźmi? Palitźniavolenyja sami prosiać, kab niechta ich užo kupiŭ». Manałoh Jaŭhienii Doŭhaj
Volha Harbunova nazvała vyzvaleńnie palitviaźniaŭ «vielmi važnym krokam humannaści»