Inicyjatyva Maldzis vykupiła Treci statut VKŁ
U miežach pracy pa viartańni biełaruskich kaštoŭnaściaŭ inicyjatyva Maldzis vykupiła Statut Vialikaha Kniastva Litoŭskaha 1588 hoda (Treci Statut), nadrukavany ŭ Vilni ŭ 1693 hodzie na polskaj movie.
18.10.2024 / 10:03
Statut VKŁ 1588 hoda — samaje važnaje vydańnie, nadrukavanaje ŭ Vialikim Kniastvie Litoŭskim za ŭsie časy jaho isnavańnia, i adzin z samych daskanałych pravavych dakumientaŭ u tahačasnym śviecie.
«Treci Statut VKŁ — heta pomnik biełaruskaj pravavoj kultury, u jakim možna ŭbačyć ideju ŭstalavańnia pravavoj dziaržavy i pieršy krok da jaje. Statut abaraniaŭ niezaležnaść VKŁ i ŭ im była realizavanaja ahulnapryniataja siońnia ideja padziełu ŭłady na try haliny: zakanadaŭčuju, vykanaŭčuju i sudovuju.
Statut dziejničaŭ ciaham bolš jak 250 hadoŭ, pieražyŭ padzieły Rečy Paspalitaj i źniknieńnie VKŁ u vyniku ŭklučeńnia biełaruskich ziamiel u skład Rasiejskaj impieryi. Dla paraŭnańnia, najstarejšaja ŭ śviecie Kanstytucyja ZŠA tolki nabližajecca da svajho 240-hadovaha ŭzrostu», — kaža kiraŭnik inicyjatyvy Pavieł Macukievič.
Zdabyty staradruk znojdzieny ŭ antykvarnaj kramie ŭ Kališy (Polšča) i nabyty na srodki biełaruskich achviaradaŭcaŭ: Siarhieja Kazłoŭskaha, Ramana Andryjanava, Filipa Dajneki i Darji Śliž.
Bližejšym časam Statut budzie vystaŭlacca na admysłovych mierapryjemstvach pa-za Biełaruśsiu, ale praź niekatory čas budzie pieradadzieny ŭ pieršuju mierkavanuju stalicu VKŁ — Navahradak, u miascovy historyka-krajaznaŭčy muziej, u jakaści hramadskaha padarunka.
Nabyty Statut vyjšaŭ u śviet u drukarni Vilenskaj akademii jezuitaŭ u 1693 hodzie pavodle redakcyi 1648 hoda. Vydańnie 1693 hoda majecca ŭ šerahu bujnych biblijatek i muziejaŭ śvietu, u tym liku i ŭ Biełarusi.
Aryhinalny Statut VKŁ 1588 hoda byŭ napisany na «rusinskaj movie», jakaja z usich najbolš blizkaja da sučasnaj biełaruskaj. Pieršy polski pierakład źjaviŭsia praz čverć stahodździa paśla pryvileju polskaha karala i vialikaha kniazia litoŭskaha Žyhimonta III Vazy, jaki 28-ha studzienia 1588 hoda i zaćvierdziŭ Statut.
«Statut VKŁ byŭ uzoram dla inšych dziaržaŭ, u pryvatnaści Rasiei i Prusii, jakija vykarystoŭvali jaho pry raspracoŭcy svajho prava. Da raspracoŭki Statuta pryčynilisia słavutyja biełaruskija dziaržaŭnyja dziejačy i dypłamaty Astafij Vałovič i Leŭ Sapieha, jakija składajuć honar nacyi. Padobnyja viartańni, jak nabyćcio Statuta, pakazvajuć, što ich praca šanujecca naščadkami i źjaŭlajecca istotnym elemientam siońniašniaj identyčnaści biełarusaŭ», — kaža Ryhor Astapienia, apiakun inicyjatyvy Maldzis.
***
Inicyjatyva atrymała nazvu ŭ honar Adama Maldzisa, jaki šukaŭ i viartaŭ z zabyćcia stračanyja biełaruskija kaštoŭnaści i imiony. Maldzis praciahvaje hetuju spravu i bačyć svaju misiju ŭ abjadnańni biełarusaŭ vakoł nacyjanalnaj identyčnaści i ŭmacavańni vobraza Biełarusi jak jeŭrapiejskaj nacyi.