З'явіліся сцены і брама — глядзіце, як змяніўся Навагрудскі замак
Калісьці Навагрудак быў не проста маленькім беларускім гарадком, а цэнтрам магутнай дзяржавы. Зараз аб яго былой велічы нагадваюць толькі рэшткі абарончага замка — вы напэўна хоць раз бачылі гэтыя характэрныя каменныя вежы калі не ўжывую, то хаця б на фатаграфіях. Ужо больш за дзесяць гадоў іх аднаўляюць. Onliner расказвае, як прасоўваецца рэстаўрацыя.
03.11.2024 / 10:17
Трохі гісторыі
Калісьці Навагрудскі замак быў адным з найбуйнейшых у Беларусі. Сваімі магутнымі сценамі ён выклікаў страх кожнага, хто прыходзіў да яго — ад крыжакоў да мангола-татараў.
Яго гісторыя пачынаецца ў XI стагоддзі, калі на Замкавай гары з'явілася першае драўлянае ўмацаванне. А ўжо з XIII стагоддзя тут сталі будаваць мураваны замак. Сур'ёзны абарончы будынак быў проста неабходны, бо горад стаў цэнтрам новай дзяржавы — Вялікага княства Літоўскага. Яго заснаваў князь Міндоўг — на хвіліначку, першы чалавек, каранаваны на нашай тэрыторыі, а менавіта ў Навагрудку.
Менавіта пры Міндоўгу ў замку з'явілася першая вежа. Да XVI стагоддзя іх стала ўжо сем — такой колькасці не было ні ў аднаго іншага будынка падобнага тыпу (на беларускіх землях, вядома). Яны злучаліся паміж сабой тоўстымі сценамі, за якімі хаваліся такія важныя аб'екты, як, напрыклад, мураваны палац, храм… Менавіта ў царкве Успення Прасвятой Багародзіцы праходзілі пасяджэнні Трыбунала — вышэйшага апеляцыйнага суда ВКЛ.
За сваю гісторыю Навагрудскі замак пабачыў мноства ворагаў, якія спрабавалі ўзяць яго сілай. На жаль, у XVI стагоддзі будынак быў амаль поўнасцю знішчаны. Асабліва моцна будынак пацярпеў падчас Паўночнай вайны.
А што зараз?
Да нашых дзён часткова захаваліся толькі дзве вежы: Касцельная і Шчытоўка. Можна сказаць, што да нас дайшлі толькі крупінкі былой магутнасці. Працяглы час яны так і стаялі закінутымі, пакуль у 2012 годзе нарэшце не пачалася рэстаўрацыя, дзякуючы якой удалося прадухіліць знікненне ацалелых фрагментаў.
Рэканструкцыя складаецца з шасці пускавых комплексаў — зараз якраз завяршаецца пяты этап. Калі вы даўно не бывалі ў Наваградку, то напэўна здзівіцеся: замест веж, якія самотна тырчаць на гары, віднеюцца абрысы замка. Тут з'явіліся фартыфікацыйныя каменныя сцены з высокай металічнай брамай і некалькі аглядных балкончыкаў.
Самі вежы «ахоўвае» характэрны зялёны плот — вы бачылі такія на любой будпляцоўцы. За ім хаваюцца будаўнічая тэхніка, бытоўкі, мяшкі з матэрыяламі.
— На тэрыторыі аднаўляюцца да рознай вышыні — ад 1 да 3 метраў — абарончыя сцены. Зараз можна на свае вочы ўбачыць не проста груду камянёў, а паўнавартасны мур. Па перыметры фартыфікацыйныя сцены злучаюць вежы, якія захаваліся, — расказвае начальнік аддзела культуры Навагрудскага райвыканкама Марына Шабановіч. — Працы плануем скончыць ужо ў лістападзе.
Самі будынкі надзейна закансерваваны — гэта трэба для таго, каб яны не разбураліся.
— Мы ўзмацнілі сцены Касцельнай вежы, выраўнялі, абтынкавалі, захаваўшы пры гэтым аўтэнтычныя фрагменты: у муры ёсць цаглінкі, якія адносіліся да перыяду, калі вежа яшчэ была цэлай і выконвала свае функцыі.
Шосты этап рэстаўрацыі закране вежу Шчытоўку — зараз падыходзіць да канца ўзгадненне праекта. Работы працягнуцца ў 2025 годзе. У частцы, якая захавалася, выкарыстоўваюць рэстаўрацыйную цэглу ручной працы, а ва ўзнаўленні згубленых фрагментаў збудавання — новая цэгла. Такім чынам хочуць падкрэсліць розніцу паміж новымі і старымі ўчасткамі мура.
Калі аб'ект адновяць, унутры плануюць адкрыць музейную экспазіцыю, якая расказвае гісторыю Навагрудскага замка. Хутчэй за ўсё яе часткай стануць археалагічныя знаходкі, выяўленыя тут падчас раскопак.
Нягледзячы на тое, што рэканструкцыя ўсё яшчэ працягваецца, з 1 верасня тэрыторыю Навагрудскага замка адкрылі для турыстаў. Праўда, каб туды патрапіць, давядзецца заплаціць 1 рубель. Зрабіць гэта можна каля драўлянага кіёска побач з уваходам у комплекс ва ўсе дні, акрамя панядзелка.
— Гэтая сімвалічная плата патрэбная для таго, каб палічыць дакладную колькасць людзей, якія прыязджаюць у Навагрудскі замак. Мы павінны разумець, якую плынь гасцей чакаць, калі тут адкрыецца музейная экспазіцыя, — тлумачыць Марына Шабановіч.