«Vy ž sami razumiejecie». Horki manałoh biełaruskaha nastaŭnika
Paŭhoda tamu Mikałaju (imia źmienienaje) prypomnili maršy i podpisy 2020-ha: zładzili administratyŭku i kryminałku, zvolnili ź lubimaj pracy ŭ škole. Ciapier pakul što były nastaŭnik raskazvaje, čym žyvie biełaruskaja škoła ŭ 2024-m — i heta vuścišny apovied.
17.12.2024 / 06:00
Fota: AR
Mikałaj pracavaŭ nastaŭnikam bolš za 10 hadoŭ, jon vykładaŭ humanitarnuju dyscyplinu ŭ škole bujnoha biełaruskaha horada. Niekalki miesiacaŭ tamu jaho zatrymali pa palityčnaj administratyŭcy, a paźniej zaviali i kryminałku. Mužčynu vypuścili pad padpisku ab niavyjeździe — jon skarystaŭsia mahčymaściu i razam z žonkaj dy dvuma dziećmi pierabraŭsia ŭ Polšču.
Kab dapamahčy Mikałaju ŭ zamiežžy, «Bajsoł» adkryŭ zbor — paŭdzielničać možna tut.
«U škole ŭviali milicejskuju achovu, i baćkam ciapier nielha tudy ŭvachodzić»
«Ciapier pracavać stała składaniej, čym było raniej. U škole źjaviłasia bolš ideałohii, vučoba dla dziaciej pieraniesłasia na druhoje miesca.
Siońnia hałoŭnaja zadača škoły — kab ničoha nie zdaryłasia, a to dyrektaru i nastaŭnikam nadajuć pa šapcy. Havorka ŭžo nie pra adukacyju, a pra toje, kab nikudy nie ŭlapacca, raniej taksama heta było, ale nie nastolki.
Što značyć «ulapacca»? Naprykład, heta kali niechta trapiŭsia ŭ stanie ałkaholnaha apjanieńnia ci pa narkatyčnym artykule, napisaŭ nie toj kamientar u sacsietkach, złamaŭ nahu na ŭroku. Isnujuć rejtynhi škoł, jany zaležać u tym liku i ad hetych rečaŭ. Hety rejtynh upłyvaje na zarobki školnaj administracyi. Kali zdaryłasia niešta ekstraardynarnaje, to vyšejšaje kiraŭnictva, vidać, pazbaŭlaje ich premii, i jany pačynajuć dziaŭbać nastaŭnikaŭ. Heta sacyjalistyčnaje spabornictva, jak u Savieckim Sajuzie.
Vykładčyki vielmi bajacca niešta skazać ci zrabić nie tak. Naprykład, kali hučyć himn, treba, kab jon nie pierapyniaŭsia. A kali ŭzdymajuć ściah — kab usio prajšło idealna. Usim strašna — tolki kab ničoha nie zdaryłasia! Kali prachodzić urok fizkultury, važna nie toje, kab dzieci biehali i dureli, a kab nichto ničoha sabie nie złamaŭ. Robicca pazaškolnaja praca — tłumačać dzieciam, kab nichto nie napivaŭsia, nie ŭtapiŭsia, aby było cicha.
Na baćkoŭskija schody pastajanna prychodziać supracoŭniki MUS, raskazvajuć pra ekstremizm, narkotyki. Raniej, pa-mojmu, takoha nie było, a ciapier milicyjanier tam ledź nie hałoŭny čałaviek. U škole ŭviali milicejskuju achovu, i baćkam ciapier nielha tudy ŭvachodzić. Paviesili milicejskija kamiery raspaznańnia tvaraŭ — mahčyma, tamu što heta vybarčy ŭčastak, ale tam i svaje kamiery zastalisia.
Palityka ŭ škole? Dyk ja pa joj i atrymaŭ prablemy. U 2020-m padpisvaŭ pietycyi i chadziŭ na maršy, i mianie spačatku vyklikali da siabie dyrektar i zavuč. Pramyvali mazhi — maŭlaŭ, tak nielha, treba dumać zusim pa-inšamu, zajmacca siamjoj. Napisaŭ im tłumačalnuju, što trymajusia kursu Radzimy, ale sioleta na mianie zaviali kryminałku.
Ideołahi źbirajuć dziaciej i raskazvajuć im pra palityku, ale ad nastaŭnikaŭ treba tolki, kab jany maŭčali. Bajacca, što niechta nastučyć ci skaža niešta niapravilnaje — maŭlaŭ, nie leźcie ni ŭ jakuju palityku, heta nie vaša sprava.
Mianie prosta zabivała, jak dyrektar mnie kampaściravaŭ mazhi pa palitycy. Jakaja tabie ŭvohule roźnica?!
Jak mianie zvalniali — asobnaja historyja: pazvanili praz paru dzion paśla taho, jak vyjšaŭ z sutak, i skazali, što «vy ž sami razumiejecie». I ŭsio, nikoha nie chvaluje, što ja rabiŭ šmat pracy. Zahadali terminova pryjechać i prapanavali zvolnicca pa ŭłasnym žadańni abo pa artykule.
«Padčas kanikułaŭ harbacišsia na fizičnaj pracy: robiš drobny ramont, možaš niešta ciažkaje prynieści abo adnieści»
Mnie praca zaŭždy padabałasia, ja tamu i zastavaŭsia ŭ škole, bo heta majo. Dzieci ž nie takija, jak my, zaŭsiody možna nie tolki ich pavučyć, ale i ŭ ich niečamu navučycca. Heta kłasnaja praca, voś tolki, na žal, nie nadta dobra apłačvajecca, i jość šmat svaich niuansaŭ. Ale kali b atrymałasia, ja i dalej by pracavaŭ nastaŭnikam.
Atrymlivaŭ maksimum 1200-1300 rubloŭ, i heta pry tym, što maju vyšejšuju katehoryju i bolš za 10 hadoŭ stažu. Rabiŭ dadatkova šmat pracy, i mnie kazali, što abaviazkova jaje apłaciać, ale nichto hetaha nikoli nie rabiŭ. Tak nie tolki ŭ biełaruskaj škole, ale i na pradpryjemstvach: kažuć, što musiš niešta zrabić, što nie ŭvachodzić u tvaje abaviazki, a potym ty heta robiš zaŭsiody.
Pastajanna sutykaŭsia ź nieadekvatnymi patrabavańniami. U škole, dzie ja pracavaŭ, mužykoŭ try z pałovaj čałavieki, dy amal usie jany — piensijaniery. Tamu padčas kanikuł, kali ŭsie adpačyvajuć, musiš jašče harbacicca na fizičnaj pracy: robiš niejki drobny ramont, možaš niešta ciažkaje prynieści abo adnieści. Kali zachvareŭ niechta z vykładčykaŭ pa vajskovaj padrychtoŭcy, a treba niekudy iści — pojdzieš zamiest ich, i dla hetaha mohuć sarvać tabie zaniatki. Pryjazdžajuć u škołu hości — taksama iduć pa ciabie.
Fota: kurjer.info
Mianie vielmi pryhniatała, što ty nie tolki nie zajmaješsia svajoj pracaj, ale jašče i musiš rabić niešta inšaje. Papierami zavalvali, kaniečnie.
Baćki staviacca da nastaŭnikaŭ pa-roznamu, niekatoryja ličać, što nastaŭniki im abaviazanyja — maŭlaŭ, vy pavinny, vam za heta płaciać.
Što da samich dziaciej, to jany byvajuć roznyja. Jość vielmi dobryja i razumnyja, a jość tyja, chto ničoha nie choča. Ale ŭ cełym jany vyklikajuć aptymizm, dzieci — jany paŭsiul dzieci.
Nastroi siarod nastaŭnikaŭ? Niechta baicca, niechta rady zdać inšaha. Nastaŭniki taksama byvajuć roznyja. Pra ich kažuć, što jany na vybarach ličać hałasy, ale heta robiać daloka nie ŭsie. Mianie ŭvohule nie puścili [pracavać] na vybarčy ŭčastak, aby čaho nie zdaryłasia. Niekatorych nastaŭnikaŭ zaklikajuć u vybarčuju kamisiju pad pahrozami, niekatoryja prosta bajacca.
Ja hutaryŭ z kalehami, jakich tudy ŭklučali. Jany kazali mnie — maŭlaŭ, nas heta zadziaŭbała, ale my nie mahli admovicca, ty ž sam razumieješ. Čałavieka całkam zryvajuć z pracy i zaniatkaŭ, prymušajuć niekalki tydniaŭ siadzieć u hetaj kamisii, a pracu i papierki nichto nie admianiaŭ. A kali ŭ ciabie jość i inšaja praca, što ź joj rabić?
Nie viedaju kankretna, chto tam ličyć hałasy, šmat kaho tudy prosta nie dapuskajuć. Nastaŭniki na vybarach — masoŭka, prosta sieŭ sabie i siadzi. Usie razumiejuć, što tam adbyvajecca, ale nichto ničoha nie robić. Čuŭ pra nastaŭnicu z našaha horada, jakaja ŭ 2020-m nie chacieła padpisvać pratakoł padčas vybaraŭ, ale niejak jaje prymusili. Ciapier takoje niemahčyma ŭjavić.
«Navošta niešta tłumačyć dziciaci, kali možna prosta nakryčać na vučniaŭ, što jany debiły?»
U škole šmat nastaŭnikaŭ piensijnaha ŭzrostu. Mnie kala 40 hadoŭ, dyk ja byŭ ledź nie maładym śpiecyjalistam. Znajści adekvatnych maładych nastaŭnikaŭ praktyčna nierealna, u piedahohiku amal nichto nie idzie. Matematyka, fizika, fizkultura — prosta nie znajści nastaŭnika, raniej mužčyny išli ŭ fizruki i trudaviki, a ciapier prablema i ź fizrukami, i z trudavikami.
Jość nastaŭniki, jakija pracujuć pa raźmierkavańni, ale heta adzinki. Časta jany zvalniajucca paśla adpracoŭki.
A jašče jość vialikaja ciakučka. Štohod niechta prychodzić i niechta sychodzić, na niekatorych kafiedrach moža pałova składu źmianicca. Prosta patrabavańni da nastaŭnikaŭ vysokija, ale nichto nie choča płacić. Zaŭždy abiacajuć — maŭlaŭ, my vam dapamožam, my zapłacim, vy ž sami razumiejecie. A kali płaciać, heta nie tyja hrošy, za jakija varta tak pracavać. Šmat chto žyvie pa pryncypie «jak mnie płaciać, tak ja i pracuju».
Dy i nastaŭniki byvajuć roznyja: niechta dobry, a niekaha vučni nienavidziać, bo hety čałaviek pracuje nie tam, dzie treba. Chodziać na pracu razzłavanyja, kažuć vučniam u tvar — maŭlaŭ, vy debiły, ni chalery nie ŭmiejecie. Chacia možna było prosta patłumačyć niešta vučniu ci nadzialić jamu trochi ŭvahi. Dziaciej nie padmanieš.
Fota: AP Photo / Michal Dyjuk
Kadraŭ nie chapaje, i situacyja paharšajecca. Raniej dziaŭčaty-vydatnicy išli ŭ piedahohiku i chacieli pracavać ź dziećmi, a ciapier u piedahahičnych VNU zmrok. Adkul škole brać narmalnyja kadry? Tyja nastaŭniki, jakija jość ciapier, papracujuć jašče niekalki hadoŭ, a što dalej? Budzie prosta kadravy hoład. Zavučy, dyrektary — heta ž kiraŭniki, i kali nie budzie kamu pracavać, im nie budzie kim kiravać.
Šmat chto z nastaŭnikaŭ źjechaŭ, tak robiać najlepšyja. A prychodziać u škołu śpiecyjalisty, jakim tolki b adsiedzieć zaniatki i atrymać zarobak. Jany prosta nie zacikaŭlenyja ŭ svajoj pracy.
Kažuć, što ŭ situacyi, jakaja ciapier skłałasia ŭ Biełarusi, vinavataja škoła, ale škoła — heta lusterka, jakoje pakazvaje realnaść. U škole jość roznyja ludzi, i, na žal, bolšaść nastaŭnikaŭ siońnia nie matyvavanyja pracavać. Ale toje, što tam adbyvajecca, prosta paŭtaraje stan u hramadstvie.
Čamu narmalny čałaviek budzie dobra pracavać, kali jamu za heta nichto nie płacić? Navošta ŭ takim vypadku niešta tłumačyć dziciaci, kali možna prosta nakryčać na vučniaŭ, što jany debiły?
Ale nizkija zarobki — adhavorka, kab ničoha nie rabić i nie cikavicca svajoj prafiesijaj. Čakaješ, pakul tabie ŭpaduć niejkija hrošy, pracuješ nie na budoŭli ci zavodzie, a ŭ ciaple. A što budzie dalej i čamu ty možaš navučyć — heta zusim inšaja historyja. Ciapier škoła — heta naša biada.
Kab dapamahčy Mikałaju ŭ zamiežžy, «Bajsoł» adkryŭ zbor — paŭdzielničać možna tut.
Moŭnaja anamalija. U adnym z rajonaŭ Viciebščyny tolki 1,44% školnikaŭ navučajecca pa-biełarusku
Stvaryli pieršaje biełaruskamoŭnaje radyjo, dzie zamiest viadučych — štučny intelekt