Karalevie Lizaviecie II nie raskazvali pra savieckaha špijona ŭ jaje pałacy — rassakrečanyja dakumienty MI5
Karaleva Vialikabrytanii Lizavieta II daviedałasia praŭdu tolki praź dziesiacihodździe paśla vykryćcia padvojnaha žyćcia jaje daŭniaha daradcy pa mastactvie. Pa słovach słužboŭcaŭ karaleŭskaha pałaca, jany nie žadali dadavać joj turbot.
14.01.2025 / 20:28
Karaleva Jelizavieta II i Entani Błant. Fota: PA Images via Getty Images
Jak piša Associated Press, šerah kaštoŭnych dakumientaŭ słužby kontrraźviedki Vialikabrytanii MI5, jakija dniami rassakreciŭ Nacyjanalny archiŭ Vialikabrytanii i zrabiŭ dastupnymi dla karystalnikaŭ, pralivajuć novaje śviatło na špijonskuju sietku, źviazanuju z Kiembrydžskim univiersitetam u 1930-ch hadach, udzielniki jakoj pieradavali sakretnuju infarmacyju Savieckamu Sajuzu.
Adnym z takich špijonaŭ byŭ Entani Błant, jaki pracavaŭ u Bukinhiemskim pałacy zachavalnikam karcinnaj halerei karalevy (1945—1973). Jaho doŭha padazravali ŭ pracy na savietaŭ, a ŭ 1964 hodzie jon pryznaŭsia, što, budučy staršym aficeram MI5 padčas Druhoj suśvietnaj vajny, pieradavaŭ sakretnuju infarmacyju KDB.
U adnym z apublikavanych dakumientaŭ supracoŭnik MI5 adznačaje, što Błant skazaŭ, što ad pryznańnia ŭ jaho «niby kamień ź plačej zvaliŭsia». U abmien na supracoŭnictva Błantu było dazvolena zachavać svaju pracu, rycarskaje zvańnie i stanovišča ŭ hramadstvie. Pry hetym karalevie pra jaho ničoha nie paviedamlali.
U 1972 hodzie asabisty sakratar karalevy Marcin Čarterys (Martin Charteris) paviedamiŭ kiraŭniku Mi5 Majkłu Chenli, što «karaleva nie ŭ kursie, i jon nie bačyć sensu paviedamlać joj pra heta ciapier: heta tolki dadaść joj chvalavańniaŭ, a źmianić užo ničoha niemahčyma».
Špijonskaja dziejnaść zachavalnika karcinnaj halerei zastavałasia tajamnicaj dla karalevy da 1973 hoda, kali jaje narešcie painfarmavali, bajučysia raskryćcia hetaj infarmacyi presaj paśla jaho mahčymaj śmierci (na toj momant Błant byŭ ciažka chvory).
Čarterys piša, što Jelizavieta II «ŭspryniała ŭsio heta vielmi spakojna i biez ździŭleńnia» i «pryhadała, što jaho padazravali» jašče ŭ pačatku 1950-ch hadoŭ.
Historyk Krystafier Endru (Christopher Andrew) u aficyjnaj historyi MI5 zaŭvažaje, što karalevie raniej raskazvali pra Błanta ŭ «ahulnych rysach».
Entani Błant byŭ publična vykryty jak špijon premjer-ministarkaj Marharet Tetčer u Pałacie hramad u listapadzie 1979 hoda. Jon byŭ pazbaŭleny rycarskaha zvańnia, ale tak i nie byŭ pryciahnuty da adkaznaści i pamior u 1983 hodzie ŭ 75 hadoŭ.
Papka z dakumientami, jakija tyčacca Entani Błanta. Foto: James Manning / PA Images via Getty Images
Błant byŭ častkaj špijonskaj sietki, viadomaj jak «Kiembrydžskaja piaciorka», udzielniki jakoj pieradavali sakrety Savieckamu Sajuzu pačynajučy z 1930-ch hadoŭ. Siarod inšych jaje členaŭ byli Donald Maklejn, Haj Biordžes i Kim Fiłbi. Maklejn i Biordžes źbiehli ŭ Saviecki Sajuz u 1951 hodzie.
Fiłbi pracavaŭ u słužbie zamiežnaj raźviedki MI6 navat paśla taho, jak trapiŭ pad padazreńnie. U 1963 hodzie jaho vykryli, ale jon zdoleŭ uciačy ŭ Maskvu, dzie pražyŭ da svajoj śmierci ŭ 1988 hodzie.
Novyja apublikavanyja dakumienty ŭklučajuć tekst pryznańnia Kima Fiłbi i stenahramu jaho hutarki z kaleham pa MI6 Nikałasam Elijotam, jakaja adbyłasia ŭ studzieni 1963 hoda ŭ Biejrucie.
Fiłbi pryznaŭsia ŭ tym, što vydaŭ Kanstancina Vołkava, aficera KDB, jaki sprabavaŭ źbiehčy na Zachad u 1945 hodzie razam z danymi pra rasijskich špijonaŭ unutry brytanskaj raźviedki, uklučajučy samoha Fiłbi. Vołkava vykrali ŭ Stambule, adpravili ŭ Maskvu i pakarali śmierciu.
Pa słovach Elijota, Fiłbi pryznaŭsia: kali b jamu daviałosia pražyć žyćcio znoŭ, jon, chutčej za ŭsio, zrabiŭ by ŭsio hetak ža sama.
«Ja sapraŭdy adčuvaŭ vielizarnuju łajalnaść da MI6. Da mianie tam stavilisia vielmi dobra, i ja znajšoŭ tam cudoŭnych siabroŭ», — cytuje AR radki z rassakrečanaha pryznańnia Fiłbi. Razam z hetym špijon zaŭvažyŭ, što dla jaho «hałoŭnym natchnieńniem byŭ inšy bok», majučy na ŭvazie Saviecki Sajuz.
Jak piša AR, sakretnyja dakumienty brytanskich raźviedsłužbaŭ zvyčajna zastajucca zakrytymi na praciahu dziesiacihodździaŭ, ale pastupova ahienctvy ruchajucca ŭ bok bolšaj adkrytaści. Niekatoryja ź niadaŭna rassakrečanych dakumientaŭ buduć pradstaŭlenyja na vystavie «MI5: Aficyjnyja sakrety», jakaja adkryjecca ŭ Nacyjanalnym archivie Łondana ŭ kancy hetaha hoda.
Praŭleńniu Lizaviety II 70 hadoŭ. Voś jakim byŭ jaje šlach FOTY
Kiraŭnik MI-5: Rasija choča zładzić chaos na vulicach Brytanii
Kiraŭniki raźviedki krain Zachadu ŭstryvožanyja «dzikimi pavodzinami» rasijskich śpiecsłužbaŭ