«Aznačeńnie Biełarusi jak vypalenaj ziamli mnie nie padabajecca». Manałoh biełarusa, jaki niadaŭna źjechaŭ z krainy
Daniła Šejka pierajechaŭ žyć u Varšavu paru tydniaŭ tamu. «Pa zvyčcy ŭsio jašče ŭklučaju VPN, kali čytaju naviny», — kaža jon. U Biełarusi jon pracavaŭ pa raźmierkavańni ŭ dziaržaŭnaj haziecie «Kultura». U Polščy chłopiec uładkavaŭsia rabočym na zavod. Daniła raskazaŭ, jakaja atmaśfiera panuje ŭnutry krainy. A taksama jak vyhladała praca ŭ dziaržaŭnaj haziecie.
16.01.2025 / 07:00
Daniła Šejka. Fota: asabisty archiŭ
«Biełarusy ŭ krainie nie dajuć zavajavać usiu prastoru hetamu tupomu sacrealizmu 2.0»
Na vulicach moža padacca, što biełarusy «pieraharnuli staronku», ale heta nie tak, dzielicca chłopiec.
«Biełarusy ŭ krainie šukajuć narmalnaje žyćcio, krynicy radaści. Sprabujuć nie źjechać z hłuzdu, ale heta nie značyć, što jany źmianili kaštoŭnaści», — kaža jon.
Tyja, chto atrymaŭ zabaronu na prafiesiju, nie mohuć ładzić kancerty i vystavy z-za maštabnych represij pa ŭsioj krainie, žyvuć siabroŭskimi sustrečami i siamjoj.
«Aznačeńnie Biełarusi jak vypalenaj ziamli mnie nie padabajecca, bo ja dakładna mahu skazać, što navat u dziaržaŭnych instytucyjach zastalisia adekvatnyja biełarusy, z kaštoŭnaściami. Zastalisia tyja, chto šeptam sprabuje niešta kazać u svaich kołach i takim čynam nie daje zhinuć biełaruskaj marali, dumcy, zavajavać usiu prastoru hetamu tupomu sacrealizmu 2.0», — razvažaje Daniła.
Azłoblenaści na žyćcio ŭ chłopca niama. Kali jon analizuje padziei ŭ biełaruskim demakratyčnym ruchu, to zaŭsiody pierad saboj stavić pytańnie: «A što zrabiŭ ja dla pieramien u krainie?»
«Nie treba zabyvacca, što ŭ adroźnieńnie ad dziaržaŭnaj ułady, jakoj ja ŭ Biełarusi płaciŭ padatki, Ofisu i Śviatłanie Cichanoŭskaj padatki nie płaču. Addaŭ joj tolki svoj hołas. Ja mahu da jaje vystaŭlać niejkija patrabavańni, analizavać vykazvańni, krytykavać, ale ŭ hetym usim jość peŭny «stop», bo razumieju, što ŭ paraŭnańni ź joj, viadučymi demakratyčnymi strukturami, ja nie zrabiŭ uvohule ničoha. Hetyja ludzi ciahnuć vialikuju pracu na sabie», — ličyć jon.
«Kožnuju asobu, jakuju ty zhadvaješ u artykułach, treba było praviarać ledź nie ŭ KDB»
U 2020 hodzie Daniła zrabiŭ niekalki danataŭ achviaram palityčnych represij. Za heta jaho vyklikali ŭ KDB.
«Byŭ vymušany płacić im hrošy, kab mianie nie pasadzili, — raskazvaje jon. — Uvosień 2024 hoda koła represij vakoł mianie zvužałasia, i ja vyrašyŭ źjechać z krainy. Padaŭsia na pracoŭnuju vizu, čakaŭ i ŭvieś hety čas bajaŭsia nie paśpieć pierajechać. Tady pieraadoleŭ soram i źviarnuŭsia pa humanitarnuju vizu ŭ polskaje MZS. Jany admovili, tamu što, pa ich słovach, ich partniory ź biełaruskaj demakratyčnaj supolnaści rekamiendavali, što ŭ maim vypadku niama padstaŭ dla atrymańnia humanitarnaj vizy. Heta było niepryjemna, ale spakojna pastaviŭsia».
Na raźmierkavańnie ŭ hazietu «Kultura» chłopiec trapiŭ u 2022 hodzie. Da hetaha jon supracoŭničaŭ z radyjo «Kultura», adkul jaho zvolnili za podpis za pretendenta ŭ prezidenty Viktara Babaryku.
«Niejki čas ja rabiŭ materyjały pra biełaruskaść, nacyjanalnuju identyčnaść. Pisaŭ, naprykład, pra desavietyzacyju našych taponimaŭ. Zrazumieła, što heta ŭsio śmiešna na fonie surjoznych palityčnych prablem u Biełarusi. Ale praz takija maleńkija drobiazi sprabavali ŭźniać chacia b tyja ž pytańni rusifikacyi. U mianie byŭ vializny materyjał, pryśviečany Maksimu Hareckamu, ja razvažaŭ pra toje, čamu nie papularyzujecca jaho spadčyna.
2021 hod vielmi adroźnivaŭsia ad ciapierašniaha. Tady było vialikaje koła asob, u jakich možna było brać kamientary. U 2024 hodzie kožnuju asobu, jakuju ty zhadvaješ u artykułach, treba było praviarać ledź nie ŭ KDB», — raskazvaje jon.
«Ciešyć, što ja byŭ stremkaj u dupie Ministerstva kultury»
Chłopiec źbiraŭsia zvolnicca z haziety adrazu pa skančeńni raźmierkavańnia. U redakcyi zabaraniali pisać prablemnyja i krytyčnyja materyjały, a tahačasny ministr kultury Anatol Markievič chacieŭ zrabić z haziety srodak asabistaha pijaru.
Były ministr kultury Anatol Markievič razam ź siostrami Hruździevymi. Fota: sacsietki
«Pryviadu niekalki prykładaŭ, kab vy razumieli ŭzrovień absurdu. Naprykład, u 2022 hodzie Markievič jechaŭ hałasavać na refierendumie. Mnie tady patelefanavali i skazali terminova jechać na ŭčastak u inšy kaniec horada. Usio było tolki dla taho, kab zapościć u telehram haziety fotazdymak, jak hałasuje Markievič.
Niejak my pisali pra ŭdzieł u mierapryjemstvie adnaho kalektyva, jaki naličvaŭ kala 100 čałaviek. Pierad tym, jak pastavić fotazdymak u pablik, nam zahadali pravieryć kožnaha čałavieka na im — kab nichto nie byŭ datyčny da palityki.
Taksama było niepryjemna rabić materyjały pra supolnyja prajekty z Rasijaj. Razumieju, što kali navat ja nie tranślavaŭ idei «tryadzinaha słavianskaha naroda», to ŭsio roŭna pakłaŭ niejkuju cahlinku ŭ śviadomaść. Niepryjemna dakranacca da krainy-ahresara praz ahulnyja prajekty. Viadoma, što tam havorka nie pra vystavy «hierojaŭ SVA», ale ŭsio roŭna nie čas dla supracoŭnictva. Rasija vykarystoŭvaje takija prajekty nie dla raźvićcia kulturnaha dyjałohu, a vyklučna dziela taho, kab pašyrać svoj upłyŭ na Biełaruś», — raskazvaje jon.
Śviatkavańnie 85-hodździa Bresckaj vobłaści. Fota: brestcity.com
Najvialikšaj radaściu dla Daniły było, kali kiraŭnictva haziety viartałasia z narady ź Ministerstva kultury, dzie ich adčytvali za teksty chłopca.
«Naprykład, ja napisaŭ, jak u Biarozie źniščyli vialikuju mazaiku na temu historyi Biełarusi, u joj byŭ nacyjanalistyčny nastroj, — raskazvaje jon. — Heta nie spadabałasia.
Namieśnik staršyni rajvykankama asabista patelefanavaŭ Markieviču i staŭ raskazvać, što my nibyta na adnym boku, a tut takaja publikacyja. Ciešyć, što ja byŭ stremkaj u ich dupie.
Kali na dziaržaŭnym fiestyvali, jaki pieršapačatkova byŭ prabiełaruski, krucili rasijskuju papsu, ja napisaŭ, što heta niedapuščalna. Iryna Dryha, jakaja na toj momant jašče była načalnicaj upraŭleńnia dziaržaŭnych mierapryjemstvaŭ, vielmi złavałasia z-za hetaha tekstu».
Hetaja dziaŭčyna vyjšła ŭ centry Hrodna z płakatam «Nie vajnie». Jana raskazała, što pieražyła paśla
U BDMU zabaranili adpačynki i pierazdačy da vybaraŭ
Stała viadoma pra vyzvaleńnie 22-hadovaj «terarystki» Danuty Pieradni