«A paśla budynak skłaŭsia jak kartačny domik»

11 vieraśnia 2001 hoda adbyŭsia terakt u Ńju-Jorku. «NN» razmaŭlaje ź biełaruskaj, jakaja padčas terakta znachodziłasia ŭ viežach, ale zdoleła ŭratavacca.

10.09.2011 / 23:50

10 hadoŭ tamu ŭ Ńju-Jorku adbyŭsia adzin z najbujniejšych teraktaŭ u historyi śvietu — dva samaloty, zachoplenyja terarystami, ŭrezalisia ŭ budynki Suśvietnaha handlovaha centra. Tady ŭ Ńju-Jorku zahinuła 2606 čałaviek. «NN» parazmaŭlała z byłoj žycharkaj Biełarusi Marharytaj Michno, jakaja pracavała ŭ adnoj ź viežaŭ Suśvietnaha handlovaha centra i paśpieła vyratavacca z 56-ha paviercha.

NN: Raskažycie, dzie vy znachodzilisia padčas teraktu? Čym zapomniŭsia toj dzień?

Marharyta Michno: Toj dzień pačaŭsia dla mianie vielmi rana — a siomaj ranicy ja ŭžo była ŭ mašynie. Časam, letam, kali nadvorje było dobrym, my z mužam vychodzili z domu raniej, i praz dvaccać chvilin jon vysadžvaŭ mianie la Betery-Taneł, što za 10 chvilinaŭ ad Suśvietnaha handlovaha centra, dzie ja pracavała ŭ Paŭdniovaj viežy. Płošča la viežaŭ napoŭniłasia zranku ludźmi z hazietami i kavaj — praca ŭ ofisach pačynałasia a dziaviataj, ale paśla vośmaj znajści miesca la fantana na płoščy było ŭžo niemahčyma. U toj ranak ja vyrašyła nie iści na płošču, chacia rabiła tak zaŭždy, a pajści da Hudzona — tam spakojna, a ŭ mianie z saboj była cikavaja kniha. Na Hudzonie było soniečna i dźmuŭ lohki vietryk, jaki, mahčyma, i padniaŭ mianie na 15 chvilin raniej — ja kupiła banan i padniałasia na 56-y pavierch. Heta było a 8.45 — za piatnaccać chvilin na lift było b užo nie ŭbicca, bo asnoŭnaja častka ludziej prychodziła da dziaviataj. U ofisie ŭ 8.45 była niedzie čverć supracoŭnikaŭ. Ja pracavała tady ŭ kampanii Morhan Stenli — my zajmali dvaccać dva pavierchi, ad 56-ha i vyšej.

NN: Što vy adčuli ŭ momant sutyknieńnia samalota i budynka?

MM: I voś u 8.45 ja uklučyła kampjutar. I tut jano zdaryłasia. Huk nadzvyčajnaj mahutnaści — ja navat nie paśpieła spałochacca, nastolki jano było niečakana. Pieršaja dumka — na vierchnich pavierchach niešta z elektryčnaściu. Pabiehła da akna, zalezła na stoł i ŭbačyła, što dachi susiednich budynkaŭ pakrytyja askiepkami, abłomkami i papierami. Vielmi šmat papiery ŭ pavietry — jak byccam niechta vysypaŭ tonu kanfieci. Zrazumieła było adno — naviersie vybuchnuła niešta vielmi vialikaje i treba chutka ŭciakać.

NN: Jak udałosia ŭratavacca?

MM: Ja i moj susied Nelsan uskočyli ŭ lift, jaki išoŭ na 43-i pavierch (heta tak zvany «łakalny lift») Tam my i daviedalisia, što na 73 paviersie vybuch (hłupstva, adnak niechta ŭžo paśpieŭ puścić čutki). Na 43-m paviersie znachodzilisia ekspresy — «lifty-nakaplalniki», u jakim mahli jechać da sta čałaviek. Adrazu paśla vybuchu ich adklučyli, i nam skazali spuskacca pa leśvicy — u metach biaśpieki. Płynia ludziej była ahromnaj — na vierchnich pavierchach ludzi nie ryzyknuli sieści u łakalnyja lifty. Leśvicy vuzkija — na dva čałavieki, nie bolej. Išli pavolna, moŭčki — pakul praz hučnuju suviaź nie abjavili, što «zdareńnie» adbyłosia ŭ susiednim budynku i treba viartacca. My spynilisia, i pačałasia takaja niervoznaja atmaśfiera — paru chvilinaŭ my nie ruchalisia. Adzinaje žadańnie ŭ mianie było — jak maha chutčej trapić na vulicu. Nichto, prynamsi kala mianie, na rekamiendacyi nie zreahavaŭ i my pačali spuskacca dalej. My byli amal unizie, kali razdaŭsia hrukat, razoŭ u piać macniejšy za papiaredni. Ciapier my nie sumniavalisia — u budynku zakładzienyja bomby — nastupnaja moža vybuchnuć u luby momant, dzie zaŭhodna. Pačałasia panika. Usie vychady na vulicu, akramia samaha dalniaha (jaki vioŭ u mietro), byli začynienyja — i mašynist padziemki kryčaŭ, «heta apošni ciahnik — bolej nie budzie». Mienavita ŭ ciahniku my pačuli inšuju viersiju — u budynak urezaŭsia samalot «Amerykan Ejrłajnz».

NN: Ci bačyli vy, jak abrynulisia budynki?

MM: A 9.15, na nastupnym prypynku ciahnika, ja vyjšła pahladzieć, što adbyłosia — u dvuch ahromnistych budynkach byli dźvie hihanckija dzirki. Palicyja pierakryła rajon i nie dazvalała nabližacca da budynkaŭ. My stajali i hladzieli, jak druhaja vieža składvałasia jak kartačny damok, chmara z pyłu atačyła jaho i stała ruchacca ŭ naš bok — my z krykami kinulisia ŭciakać i spynilisia tolki praz chvilin piatnaccać, kali ŭpeŭnilisia, što niebiaśpieka minuła. A jašče za piatnaccać chvilin pieršaja vieža hetaksama skłałasia ŭ nas na vačach.

NN: Ad čaho zaležyła mahčymaść uratavacca?

MM: Heta zaležyła ad paviercha, na jakim ty znachodziŭsia. U pieršaj viežy sutyknieńnie adbyłosia ŭ rajonie dzievianostych pavierchaŭ. Usie, chto znachodziŭsia nižej, kali vychady na leśvicu nie byli zavalenyja (a takoje całkam mahło być vierahodnym), mieli čas kab spuścicca. Paŭnočnaja vieža abrynułasia a 10.00. U našaj viežy situacyja była bolš składanaj — sutyknieńnie było našmat nižejšym, i niekatoryja ludzi, jakija išli ź vierchnich pavierchaŭ, apynulisia na leśvicy ŭ punkcie ŭdaru jakraz u momant sutyknieńnia.

NN: Ci adrazu vy zrazumieli, što heta — terakt?

MM: Paśla pieršaha ŭdaru nichto badaj što nie dumaŭ pra teraryzm. Zreahavać dapamahli pastajannyja instrukcyi, što rabić u vypadku ekstrennaha zdareńnia. Asnoŭny ŭpor rabiŭsia na toje, kab adrazu pakinuć budynak pa leśvicy, paźbiahajučy liftaŭ, jakija ŭ vypadku paškodžańniaŭ mohuć apynucca pastkaj. Heta dapamahło nam vyratavacca — navat tym, chto byŭ na vierchnich pavierchach. Paśla druhoha vybuchu, adnak, nichto ŭžo nie sumniavaŭsia, što heta byŭ akt teraryzmu.

Na videa — sutyknieńnie samalota z Druhoj (Paŭdniovaj) viežaj.

Juraś Uskoŭ