Пішам доўгія тэксты з 1906 года
© 2019 | Наша Ніва
Беларускія нулявыя
Том 4. Тэхналогіі


Мы пачыналі 2000-я з дазвоньвання да інтэрнэту, а сканчвалі марамі пра ўласную «сіліконавую даліну»
Эпоха, калі мы даведаліся, што такое «тэхналогіі»
Лакальныя сеткі ўнутры двароў. Камп'ютарныя клубы. «Кантра», GTA і The Sims. Беларускі вірус Neshta. Утварэнне інтэрнэт-парталаў. «Жывы часопіс» і першыя сацыяльныя сеткі. З'яўленне албанскай мовы і мемаў. Раскладушкі і слайдары – топавыя мадэлі мабільнікаў. CD-RW і DVD. Будаўніцтва Парка высокіх тэхналогій.
2001
2002
2003
2000  2001 2002  2003 2004  2005 2006  2007 2008  2009
Якія тэхналогіі прыйшлі і змянілі Беларусь у 2000-я? Як мы асвойвалі мегабайты анлайну, як набывалі першыя мабільнікі, як вучыліся карыстацца электроннымі грашыма – у праекце з
Samsung Galaxy A50.
8W600100
Інтэрнэт
У нулявыя інтэрнэт у Беларусі толькі пачынае ўваходзіць у кожны дом. На змену карткам з паролямі, якія давалі магчымасць залезці ў сеціва на пэўную колькасць гадзін, прыходзіць беспарольны доступ праз гарадскі тэлефон. Беларусы «дазвоньваліся» да інтэрнэту па нумары 8600100 з дапамогай dial-up-мадэма.
Незабыўны гук падлучэння да інтэрнэту ў 2000-я.
Пакуль ты пампаваў фільмы ці шукаў даклад па тэме, ніхто не мог патэлефанаваць бацькам: лінія была занятая. Многія сядзелі ў сеціве па начах, калі тарыф быў істотна таннейшым. Сярэдняя хуткасць злучэння тады складала 28 кбіт/сек — гэта ў 460 разоў марудней, чым сёння. Страшны сон для тых, хто прывык чытаць навіны са смартфона па дарозе на работу і пампаваць песні за пару секунд.

У 2000-м налічвалася ўсяго 180 тысяч карыстальнікаў сеціва — не параўнаць з цяперашнімі сямю мільёнамі.

Праз год з'явіліся хуткасныя ADSL-правайдары. Падключэнне каштавала $700! Гэта без абаненцкай платы і трафіку. Не дзіва, што ў дамах гараджане пачалі ствараць лакальныя сеткі. Некалькі жыхароў кватэр скідваліся на інтэрнэт, а самапрызначаныя адміны з ліку прасунутай моладзі пракладалі кабель.

Мабільны інтэрнэт беларусы атрымалі ў 2002-м. Прадастаўляў яго сотавы аператар «БелСел», якога цяпер ужо няма.

Нулявыя запомніліся і беларускім вірусам Neshta, ад якога пацярпелі не толькі шараговыя карыстальнікі інтэрнэту (і не толькі ў нашай краіне). У 2007 годзе ён заразіў усе камп'ютары «Тэхнабанка», з-за чаго кліенты некалькі дзён не маглі праводзіць грашовыя аперацыі. Вірус утрымліваў у сабе арыгінальнае пасланне, частка якога была напісана па-беларуску:
«Прывітанне ўсім ~цікавым~ беларус_кім дзяўчатам…». Аўтара, таемнага «дзядулю Апанаса», дарэчы, так і не знайшлі.
У офісе мабільнага аператара «Бэст», 2005 г. Фота: Андрэй Лянкевіч
Першыя кропкі доступу вай-фай з'явіліся ў 2007-м. А ўжо праз год бесправадным інтэрнэтам карысталіся 40 тысяч абанентаў у 200 населеных пунктах. Цікава, што доўгі час пра ІТ-навіны беларусы даведваліся з друкаваных газет. «Камп'ютарныя весці» і «Віртуальныя радасці» расказвалі пра высокія тэхналогіі, пірацтва ў сеціве і камп'ютарныя гульні.


У гэты час зараджаліся буйныя беларускія анлайн-СМІ. 2000-ы стаў годам запуску партала Tut.by — са стужкай навін, курсамі валют, цэнамі на паліва і бясплатнай поштай.

Праз год з'явіўся Onliner — як вузкаспецыялізаваны рэсурс пра мабільную сувязь. На сваім форуме ён збіраў тых, хто цікавіўся гаджэтамі і тэхналогіямі, а ў каталогу прапаноўваў апошнія мадэлі тэлефонаў.

У нулявыя стартавалі і іншыя рэсурсы: «Аўтамалінаўка», «Дзед Талаш», shop.by. Газеты пачалі рабіць электронныя версіі. У 2006-м, дарэчы, запрацаваў і сайт «Нашай Нівы».

Па сусветным рынку рэкламы лёгка адсачыць, як змяняецца сістэма медыя ў новым тысячагоддзі. Ужо ў 2007-м бюджэты кампаній на прасоўванне ў інтэрнэце абгоняць выдаткі на рэкламу ў часопісах і радыё.
Медыя
Камунікацыя
Нашы стасункі таксама паступова пераходзяць у анлайн. Галоўным месенджарам пачатку нулявых была «Аська». Памятаеце гук новых паведамленняў? ICQ не патрабавала вялікай хуткасці інтэрнэту і працавала нават на самым простым камп'ютары, а таму хутка заваявала папулярнасць. Карыстальнікам пры рэгістрацыі прысвойваліся ідэнтыфікацыйныя нумары — крутымі лічыліся тыя, хто паспеў адхапіць шасцізначную камбінацыю. «Аська» замяняла нам «Ціндар» — усе віртуальныя знаёмствы (а пасля і афлайнавыя расчараванні) адбываліся там.
Інтэрфейс «олдфагаў» нулявых.
Пераход ад прынта да лічбы ў 2000-х адбываўся вось так. Хто памятае, што гэта?
Кожны паважаны блогер тых часоў мусіў мець старонку ў «Жывым часопісе». Па сутнасці, ты бясплатна атрымліваў уласны сайт, дзе мог дзяліцца нататкамі з жыцця, пісаць шматслоўныя эсэ і лічыць сябе вялікім раманістам ці сузіральнікам эпохі. Самыя папулярныя допісы траплялі ў рэгіянальны топ. Свае блогі вялі пісьменнікі Віктар Марціновіч і Адам Глобус, мастачка Ніка Сандрас. «ЖЧ» быў асобным мікрасусветам — там распаляліся сапраўдныя драмы, чуткі пра якія даляталі нават у афлайн.
У нулявыя здарыўся бум сацыяльных сетак. Беларусы нават паспрабавалі запусціць свае. Адна з такіх спробаў — Vseti.by. Сайт, які стварылі два праграмісты з Віцебска, у многім капіраваў «Укантакце». Адрозненні былі хіба што ў зялёным колеры інтэрфейса і ў стартавай старонцы, якая прапаноўвала навіны з беларускіх парталаў. Пяць гадоў таму сацсетка закрылася: па словах саміх заснавальнікаў, не вытрымала канкурэнцыі і патрабаванняў «разбалаванай аўдыторыі».

Нядоўга пратрымалася і Parta.by — клон «Аднакласнікаў».
Skype — народны месенджар другой паловы 2000-х.
У 2000-я было модна карыстацца «албанскай мовай». Ну вы памятаеце ўсе гэтыя «ржунімагу», «аццкі», «ніасіліў», «паццталом» і галоўны мем тых гадоў – «прэвед, мядвед». Арфаграфічны трэнд вымушаў нас пісаць «крэведко», «гоншчэг», «бландзінко» і не парыцца. Новую лексіку прыўнеслі таксама камп'ютарныя гульні і інтэрнэт. Школьнікі пасля ўрокаў хутчэй беглі дадому, каб «юзаць», «рэгіцца» і «рубіцца».
У сярэдзіне 2000-х Бабруйск раптоўна стаў мемам. У горад павалілі расійскія турысты – фатаграфавацца з шыльдай «Бабруйск». Справа была ў тым, што «падонкі», як называлі сябе носьбіты албанскай мовы, пачалі адсылаць сюды ўсіх няўгодных: «Ф Бабруйск, жывотнае!». Але мала хто разумеў, ці гэтае месца рэальнае. Вось і ехалі – праверыць і раздабыць рэчавы доказ яго існавання. Які? Аўтобусны талончык!
Слэнг
Народная мематыка на прасторах сеціва. Скрыншот 2019 г.
Мемы нулявых выглядалі прыкладна так.
«Ф Бабруйск,жывотнае»
Аффтар жжот!
Йа, креведко.
Патцталом.
Превед, медвед!
Аффтар, выпей йаду.
Тады ўсе, відаць, былі моцна занятыя, бо эканомілі час нават на наборы паведамленняў. Аказалася, любое слова можна скараціць: «лю ця» замест «люблю цябе», «слу» замест «слухай». У КВЗ жартавалі на гэтую тэму: «Раней жанчынам вершы прысвячалі, а цяпер: чмок, спок нок».

А яшчэ акурат у гэты час у нашым жыцці з'явіліся смайлы. Найбольш прасунутыя ведалі да 20 камбінацый кропак, косак і дужак, якія дапамагалі перадаць эмоцыі – ад радасці да абурэння. Рэспект ім і паважуха.
Чытай яшчэ

Беларускія нулявыя
Частка 1
Калі б тады хто сказаў, што праз 10-15 год у модзе будуць вялізныя тэлефоны памерам з далонь, яго б дружна засмяялі. У нулявыя большасць любіла кампактныя мабілкі. Гэта была эпоха кнопачных ударатрывалых тэлефонаў. Пра легендарны Nokia 3310 — у народзе «цагліну» — жартавалі, што ім можна было калоць арэхі і забіваць цвікі, а чахол для яго прыдумалі, каб пры падзенні абараніць падлогу.
Так, у нашых першых сотавых не было камеры, каляровага экрану і падтрымкі МР3, затое яны трымалі батарэю па чатыры дні. А мадэль наогул не мела значэння: крутым цябе рабіла ўжо сама наяўнасць тэлефона.

У 2003 годзе прайшоў першы беларускі чэмпіянат па кіданні мабільнікаў. Свае гаджэты не пашкадавалі 85 чалавек. Здагадайцеся, якім быў прыз за першае месца? Правільна: новы мабільнік.


Менавіта ў 2003-м выйшаў сапраўдны «хіт» ад Samsung — звыштонкая на той час (усяго 17 мм) трубка C100, якая здабыла славу дзякуючы шыкоўнай 40-галоснай паліфаніі, што давала вялізную перавагу перад канкурэнтамі. У народзе трубка стварала «ваў-эфект» сваёй «тэрмаядзернай» паліфаніяй. Менавіта з гэтай мадэлі Samsung перастаў быць «серадняком» і доля брэнду на рынку рэзка пачала ўзрастаць.

А ўжо ў 2005-м рынак узарвала мадэль новага часу — слайдар Samsung D600. Кошт на яго быў немалы ($600—700), але і прызначаўся ён для тых, каму быў патрэбны шырокі функцыянал. Слайдар падтрымліваў знешнія маніторы, меў слот для карткі памяці, 2-мегапіксельную камеру, якасны гук і мог трансфармавацца ў музычны плэер.


Апроч слайдараў у 2000-я наша захапленне выклікалі ўсе магчымыя раскладушкі і мадэлі трубак, што змяшчалі пад экранам амаль усю камп'ютарную раскладку. Дарэчы, гэта значна паскарала набор смс-паведамленняў. Ну але сапраўдную рэвалюцыю ў другой палове нулявых зрабіў сэнсарны экран.

Фішкі для мабільнікаў мы пампавалі праз коды, якія друкаваліся ў газетах. Хочаш новую карцінку на застаўку ці песню на званок — адпраўляеш па смс камбінацыю лічбаў. Спачатку мы загружалі паліфанічныя мелодыі, потым перайшлі на рыалтоны ў фармаце МР3. У топе рынгтонаў былі «Бумер», Crazy Frog і прыколы кшталту «гэта баця звоніць».

Цэны на сотавую сувязь на пачатку нулявых проста зашкальвалі. Толькі ўявіце: каб падключыць пакет у 2001-м, трэба было аддаць 150 даляраў! І гэта без уліку абанплаты. З развіццём канкурэнцыі сувязь стала больш даступнай. Цікава, дарэчы, што спачатку абаненты розных аператараў не маглі званіць і адпраўляць смс адно аднаму.
Мабільнікі

Камп'ютар - у кожны дом
На пачатку нулявых мы гадзінамі, а часам і днямі сядзелі ў камп'ютарных клубах. У Мінску ў 2003 годзе іх было аж 150 — пры паштовых аддзяленнях, у паўпадвальных памяшканнях дамоў. Увечары, каб патрапіць за свабодны камп'ютар, даводзілася чакаць з гадзіну. Школьнікі і студэнты пакідалі там апошнія кішэнныя грошы — завальваліся кампаніяй і «рубіліся» ў «кантру». Што рабіць з гэтымі клубамі — чыноўнікі не ведалі. Адны прапаноўвалі абмяжоўваць час знаходжання непаўналетніх (напрыклад, не больш за гадзіну на дзень), іншыя — пускаць дзяцей да 16 гадоў толькі з бацькамі, трэція — уводзіць гульні «патрыятычнага характару» (што б гэта ні значыла). У Першамайскім раёне сталіцы ў штат інтэрнэт-кафэ нават абавязвалі браць сацыяльных педагогаў.

Праўда, ужо з сярэдзіны 2000-х папулярнасць камп'ютарных клубаў стала падаць: проста ў большасці камп'ютары з'явіліся дома. Памятаеце тыя грувасткія маніторы, што займалі добрую палову стала, і шумныя сістэмныя блокі?


Культавай гульнёй таго пакалення была не толькі ў "кантру". У GTA мы прымяралі на сябе ролю злачынцы і рабавалі банкі, у Need for Speed ганялі па трасах і цюнінгавалі тачкі, у «Героях» паглыбляліся ў свет фэнтэзі і заваёўвалі гарады. Дзяўчаты фанацелі ад The Sims — будавалі ў віртуальнай рэальнасці дамы, сем'і і кар'еру.
У нулявыя з'явілася мода на дамашнія кінатэатры. Беларусы месяцамі адкладалі грошы, каб купіць у кватэру вялізны тэлевізар з жк-маніторам, DVD-прайгравальнік і добрыя калонкі. Тады ж на форумах абмяркоўвалі, як быць з гукаізаляцыяй, каб не сапсаваць адносіны з суседзямі. Асабліва арыгінальныя ўмельцы прапаноўвалі для гэтых мэтаў абкладаць сцены латкамі з-пад яек.
Дамашнія відэатэкі мы папаўнялі ўжо не касетамі, а DVD. Кіёскі з дыскамі стаялі на кожным рагу. Самымі выгаднымі па цане былі падборкі з 8-10 фільмаў. Так, парачка з іх магла наогул не загрузіцца, яшчэ колькі мець жудасную якасць, але астатнія ж ішлі нармальна. Тады яшчэ былі папулярныя сэрвісы пракату — дыскі давалі звычайна на два дні.
Падлеткі марылі пра Sony Play Station. У 2002-м на наш рынак прыйшлі прыстаўкі другога пакалення, а ў 2007-м — трэцяга (функцыянал якіх дазваляў яшчэ і слухаць музыку ды глядзець фільмы). Лепш за іх маглі быць толькі партатыўныя кансолі. Забава была не з танных, таму са шчасліўчыкамі, якія атрымлівалі прыстаўку на дзень народзінаў, сябравалі ўсе.
Свае першыя файлы мы захоўвалі на дыскетах. Бухгалтары пампавалі на іх справаздачы, школьнікі — рэфераты і гульні (па частках, зразумела — з адным мегабайтам памяці надта не разгуляешся). На кампакт-дыскі ўжо можна было загружаць альбомы любімых выканаўцаў і апошнія навінкі кіно — а калі гэта CD-RW (раскоша!), то і па некалькі разоў. Канечне, наўрад ці хто сёння будзе праглядаць тую калекцыю дыскаў. Па-першае, усе фільмы можна паглядзець анлайн, а па-другое, многія з тых запісаў былі «экранкамі».
Электронныя грошы і карткі
У 2000 годзе Нацбанк пачынае рэгуляваць аперацыі з электроннымі грашыма. Беларусы заводзяць першыя віртуальныя кашалькі на WebMoney і з імі атрымліваюць доступ да пакупак у інтэрнэце, платных апдэйтаў гульняў і масу магчымасцяў зарабіць грошы на замежных сайтах. Трэба сказаць, што беларускія анлайн-крамы першым часам электроннай валюце не надта давяралі і прасілі жывыя грошы.

У 2004-м у краіне запусцілі ўласную сістэму анлайн-плацяжоў EasyPay. Калі WebMoney працавалі пад патранажам «Тэхнабанка», то айчыннай сістэмай займаліся «Белгазпрамбанк» і інтэрнэт-правайдар «Адкрыты кантакт».


На пачатку нулявых урад вырашае развіваць безнаяўныя плацяжы. Многія беларусы тады ўпершыню атрымалі заробак на пластыкавую картку. З 2000 па 2002 год колькасць картак узрасла ў чатыры разы. Найбольш іх хадзіла ў Мінскай вобласці, найменш — на Гродзеншчыне.

Але не сказаць, што з пластыкам было зручна. Мала якія крамы маглі пахваліцца наяўнасцю тэрмінала, а з банкаматамі ў рэгіёнах наогул была бяда. У 2002-м на ўвесь Магілёў працавалі толькі два (!) банкаматы, дзе можна было зняць заробак. Праз чатыры гады адзін «Беларусбанк» займеў амаль 800 банкаматаў і 400 інфакіёскаў па краіне. Яшчэ пазней карткі з магнітнымі стужкамі стануць замяняць на чыпавыя — больш бяспечныя і функцыянальныя. А першы айчынны банкамат з'явіцца толькі ў 2008-м. Выпусціць яго Мінскае вытворчае аб'яднанне вылічальнай тэхнікі.


Чарга ў банкамат у Мінску, 2007 г.
Фота: Bymedia.net
Чытай яшчэ

Беларускія нулявыя
Частка 2
У нулявыя Беларусь паспрабавала стаць касмічнай дзяржавай. У 2003 годзе распачаўся праект Беларускага касмічнага апарата, вядомага як БелКА. Уласны спадарожнік мусіў дапамагаць навукоўцам маніторыць экалагічную абстаноўку, сачыць за выкарыстаннем сельгасземляў і абнаўляць тапаграфічныя карты.
Распрацоўкай займалася расійская ракетна-касмічная карпарацыя «Энергія», а кошт работ ацэньваўся ў 13 мільёнаў даляраў. Меркавалася, што БелКА адпрацуе мінімум пяць год і акупіцца за першыя шэсць месяцаў. Запуск спадарожніка на Байкануры мусіў адбыцца 28 чэрвеня 2006 года. Але праз няспраўнасці ракеты-носьбіта «Днепр», якая павінна была вывесці яго на арбіту, запуск адклалі амаль на месяц. Другая спроба адбылася 26 ліпеня і скончылася няўдачай. Рухавік «Дняпра» аключыўся на 86-й секундзе палёту і ракета-носьбіт упала разам з усімі спадарожнікамі на борце (акрамя беларускага, іх было яшчэ 17). Праект быў застрахаваны, Акадэмія навук атрымала выплаты на 16 мільёнаў даляраў. Новы і першы спадарожнік запусцяць у дзясятых.
Навуковыя дасягненні
У 2008 годзе беларускія ўлады вырашаюць будаваць АЭС. Чыноўнікі расказваюць, як Беларусь пяройдзе на ўласныя рэсурсы, а лішкі энергіі пачне прадаваць суседнім краінам (толькі пазней яны прызнаюць, што арганізаваць экспарт будзе праблематычна). З Астраўца, дзе ўзвядуць станцыю, абяцаюць зрабіць квітнеючы горад атамшчыкаў.

Тады чамусьці праект айчыннай АЭС не ўспрымаўся ўсур'ёз. Думалася, што памяць пра Чарнобыль проста не дазволіць распачаць гэта будаўніцтва.
Памятная марка, 2006 г.
2008 год запомніўся і іншай падзеяй. Беларускія дактары ўпершыню зрабілі перасадку печані. Аперацыяй кіраваў хірург Алег Румо. Яшчэ праз год айчынная медыцына адзначыцца першай перасадкай сэрца і перасадкай падстраўнікавай залозы. Беларуская транспланталогія стане брэндам, ганарыцца гэтай сферай будуць не менш, чым ІТ.


Моладзь у Мінску, 2007 г.
Фота: Юля Дарашкевіч
Дарэчы, пра ІТ. Менавіта ў нулявыя створаць «беларускую сіліконавую даліну» — Парк высокіх тэхналогій. Першыя рэзідэнты зарэгіструюцца там у 2006 годзе. Сярод іх будзе і кампанія Epam. Рэзідэнтам ПВТ дадуць істотныя льготы — каб утрымаць таленавітую моладзь у краіне. Гэты крок хутка ўздыме прэстыж прафесіі праграміста да ўзроўню эканамістаў і дызайнераў, а пасля і ўвогуле зробіць яе «беларускай марай». А сама Беларусь стане называцца ІТ-дзяржавай.
Алег Румо ў тэлешоу.
Чытай яшчэ

Беларускія нулявыя
Частка 3
Да сустрэчы на экранах
Тэкст
Наталля Лубнеўская
Дызайн
Сяргей Гудзілін
ТАА «Самсунг Электронікс Рус Компані», ІНН 7703608910