«Trapiŭšy ŭ histaryčnuju miasarubku, my nie stali faršam». Najstarejšamu niezaležnamu ahienctvu navin «BiełaPAN» — 30 hadoŭ
19 listapada najstarejšamu ŭ Biełarusi niezaležnamu ahienctvu «BiełaPAN» spaŭniajecca 30 hadoŭ. Jaho zasnavalnikam i šmathadovym kiraŭnikom byŭ Aleś Lipaj, jaki pamior u 2018 hodzie. Paśla Lipaja kampanijaj kiravaŭ Dźmitryj Navažyłaŭ, zatym — Iryna Leŭšyna. Ciapier Dźmitryj i Iryna, a taksama były namieśnik Alesia Lipaja Andrej Alaksandraŭ — u turmie, a KDB pryznaŭ infarmacyjnaje ahienctva «ekstremisckim farmavańniem», piša «Radyjo Svaboda».
Dyrektarku BiełaPAN Irynu Leŭšynu i byłoha kiraŭnika kampanii Dźmitryja Navažyłava abvinavacili ŭ «stvareńni ekstremisckaha farmavańnia».
Čytajem listy, jakija piša z turmy dyrektarka BiełaPAN Iryna Leŭšyna, i ŭspaminajem historyju najstarejšaha niezaležnaha infarmacyjnaha ahienctva.
Na vydańnie padpisvalisia dypłamaty, biełaruskija i mižnarodnyja arhanizacyi
U 90-ch za karotki termin ahienctva zavajavała reputacyju niezaležnaj, dakładnaj i aperatyŭnaj krynicy infarmacyi. Naviny «BiełaPAN» publikavali viadučyja dziaržaŭnyja i niedziaržaŭnyja vydańni, cytavali nacyjanalnyja i suśvietnyja radyjostancyi i telekampanii. Na naviny i analityku «BiełaPAN» padpisvalisia mižnarodnyja arhanizacyi, dypłamatyčnyja pradstaŭnictvy, bankaŭskija i finansavyja instytuty, pradpryjemstvy i kampanii mnohich krain śvietu.
Iryna Leŭšyna pracuje ŭ «BiełaPAN» z zasnavańnia.
Iryna Leŭšyna ŭ listach z turmy: «Kancepcyja majho ciapierašniaha žyćcia takaja: z kožnym dniom ja nabližajusia da svabody. Usio astatniaje druhasnaje i, pa vialikamu rachunku, nie maje značeńnia. Tamu ja vielmi spakojna ŭspryniała svaju «pradlonku» (padaŭžeńnie ŭtrymańnia pad vartaj. — RS). Dumaju, jana budzie nie apošniaj, nu i ładna. …Ja praciahvaju pracavać pa prafesii, bo sutnaść našaj pracy — paznavać žyćcio va ŭsich jaho prajavach. A tut nu vielmi cikava!».
Štodzień sto navin na stužcy
Spačatku ŭ ahienctvie pracavali try čałavieki. U «lepšyja časy» — 50 supracoŭnikaŭ. Štodzień na stužcy BiełaPAN vychodziła pa sto navin na ruskaj, biełaruskaj i anhlijskaj movach.
Iryna Leŭšyna ŭ listach z turmy: «Šmat hadoŭ tamu Aleś Lipaj skazaŭ: «BiełaPAN» budzie zaŭsiody, navat kali nam daviadziecca pajści ŭ padpolle». Ci moh jon padumać, z prablemami jakoha maštabu pryjdziecca sutyknucca jaho stvareńniu? Naŭrad… Nie sumniavajusia ŭ adnym: jon byŭ by nami zadavoleny. Trapiŭšy ŭ histaryčnuju miasarubku, my nie dazvolili pieratvaryć siabie ŭ farš: my nie tolki vyžyli, ale i praciahvajem pracavać. Našy čytačy nam nie zdradzili — tamu što ludziam patrebnaja praŭda. Zaŭsiody».
Pieršymi pačali vykarystoŭvać novyja instrumienty miedyja
«BiełaPAN» pieršym pačaŭ rabić infahrafiku, zatym — aŭdyjosłajdšoŭ, videanaviny, pravodzić onłajn-kanferencyi.
Z 2000 hoda kampanija zapuściła prajekt «Vybary ŭ Biełarusi», u jakim padziei ŭsich vybarčych kampanij i refierendumaŭ aśviatlalisia ŭ režymie realnaha času.
U skład «BiełaPAN» ŭvachodziła sacyjalahičnaja słužba «Lusterka», jakaja pravodziła daśledavańni, na padstavie jakich rychtavalisia surjoznyja analityčnyja materyjały.
Iryna Leŭšyna ŭ listach z turmy: «U nas jość televizar. Sutnaść taho, što adbyvajecca, mnie viadomaja. Ale čas ciapier taki, što stracić pracu ŭ śfiery žurnalistyki — heta taki svojeasablivy znak jakaści, jak i znachodžańnie ŭ turmie. Usio pierakručana z noh na hałavu. Niekali my budziem heta ŭzhadvać, i ja ŭpeŭnienaja, što ŭsio kiepskaje zabudziecca, a voś dobryja ludzi, hodnyja pavodziny i čałaviečnaść zapomniacca da kanca žyćcia».
U 2002 hodzie źjaviłasia pieršaja ŭ krainie poŭnamaštabnaja internet-hazieta «Biełaruskija naviny». Staronka Naviny.by stała nieŭzabavie adnym z samych prykmietnych hramadska-palityčnych resursaŭ krainy.
U apošnija šeść hod mnohija inavacyi i novyja prajekty pieršaha niezaležnaha infarmacyjnaha ahienctva byli źviazanyja ź imiem Andreja Alaksandrava, jaki zajmaŭ pasadu namieśnika hiendyrektara «BiełaPAN» z 2015 pa 2018 hod, a paśla supracoŭničaŭ z kampanijaj u jakaści kansultanta. Režym Łukašenki vinavacić prafiesijnaha miedyjamieniedžara ŭ finansavańni pratestaŭ, «zdradzie dziaržavie» i «stvareńni ekstremisckaha farmavańnia», jamu pahražaje da 15 hadoŭ pazbaŭleńnia voli.
«Sprava BiełTA», śmierć Lipaja, aryšt Leŭšynaj
Składanym u historyi ahienctva staŭ 2018 hod: u červieni hienieralnaha dyrektara Alesia Lipaja abvinavacili va ŭchileńni ad vypłaty padatkaŭ u asabliva bujnym pamiery, u jaho prajšoŭ pieratrus. Śledčyja raspačali kryminalnuju spravu.
Na toj momant Lipaj mieŭ ankałahičnaje zachvorvańnie.
7 žniŭnia 2018 hoda prajšoŭ pieratrus u ofisie «BiełaPAN» i zatrymali niekalki supracoŭnikaŭ, u tym liku hałoŭnuju redaktarku Irynu Leŭšynu i žurnalistku Tacianu Karaviankovu. Ich abvinavacili ŭ niesankcyjanavanym dostupie da infarmacyi dziaržaŭnaha ahienctva BiełTA.
23 žniŭnia zasnavalnik i hienieralny dyrektar Aleś Lipaj pamior — padziei hetych miesiacaŭ paskoryli ciačeńnie ciažkaj chvaroby, jon pieražyvaŭ za svaich supracoŭnikaŭ i, niahledziačy na drennaje samaadčuvańnie, da kanca svaich dzion padtrymlivaŭ i ich, i kampaniju.
Iryna Leŭšyna ŭ listach z turmy: «Ciažki sieryjał, kaniečnie, zaciahnuŭsia, ale, uličvajučy ŭsiu ciažkaść situacyi, było b naiŭna dumać, što jon chutka skončycca. Usio idzie samym naturalnym čynam, ja dakładna heta viedaju. Nie viedaju tolki, adkul u mianie hetaja ŭpeŭnienaść — mabyć, intuicyja».
Ciažki hod: pieratrusy, aryšty, źniavoleńnie
U studzieni 2021-ha ŭ redakcyi prajšoŭ pieratrus, kanfiskavali techniku i dakumienty.
18 žniŭnia 2021 hoda padčas čarhovaha pieratrusu ŭ redakcyi i ŭ žurnalistaŭ zabrali techniku, niekalkich supracoŭnikaŭ zatrymali, u tym liku hałoŭnuju redaktarku Irynu Leŭšynu, byłoha dyrektara Dźmitryja Navažyłava i buchhałtarku Kaciarynu Bajevu (jakuju paśla vypuścili).
Na siońniašni dzień praca redakcyi paralizavanaja, sajty belapan.by i naviny.by, jakija i raniej byli zabłakavanyja, nie abnaŭlajucca. Hałoŭny redaktar i dyrektar Iryna Leŭšyna da hetaha času znachodzicca ŭ śledčym izalatary.
U listapadzie 2021-ha KDB pryznaŭ «hrupu hramadzian ź liku supracoŭnikaŭ «BiełaPAN»» «ekstremisckim farmavańniem».
«My žyviom sapraŭdy ŭ histaryčnyja časy»
Iryna Leŭšyna ŭ listach z turmy:
«Ja časam navat dumaju — nie darma ŭsio heta na nas zvaliłasia. Ciapier my dakładna viedajem, čaho my vartyja, što možam i ŭ imia čaho jano nam dadziena. Słušna kažuć: «Što b ni adbyvałasia, staŭ pytańnie nie «Čamu heta zdaryłasia sa mnoj?» a «Dla čaho?». I ŭvohule, chto skazaŭ, što žyćcio musić być lohkim? Roznym jano musić być, roznym. Zaraz mianie paniasie pra histaryčnyja časy, u jakija my žyviom, ale ja sapraŭdy tak liču.
Ty nie ŭjaŭlaješ, kolki tut cikavaha materyjału, jakija historyi! Usprymaju hety adrezak svajho žyćcia jak praciah pracy, «žurnalist źmianiaje prafiesiju».
Kamientary