Hrošy dla «Našaj Nivy». Za košt čaho isnavała lehiendarnaja «hazieta z rysunkami» ŭ pačatku XX stahodździa?
«Naša Niva» vydavałasia bieź pierapynkaŭ 10 hadoŭ, z 1906 pa 1915 hod, pakul niemcy nie akupavali Vilniu. «Naša Niva» zrabiła tak šmat dla nacyjanalnaha raźvićcia, bo vychodziła stabilna. A stabilnaść taja zaležała ad bieśpierapynnaha finansavaha zabieśpiačeńnia. Za košt čaho heta im udavałasia?
40 tysiač za 8 hadoŭ
Pad dacham «Našaj Nivy» isnavała i Biełaruskaje vydavieckaje tavarystva — adzinaje biełaruskaje vydaviectva, jakoje płaciła aŭtaram hanarary. Jahony biudžet u 1914 hodzie składaŭsia z 5 tysiač rubloŭ.
«Transakcyi» i handal
Bolš za pałovu svaich vydatkaŭ dazvalali «Našaj Nivie» zakryvać dachody ad prodažu haziety. Tak, u 1911 hodzie hazieta mieła 1017 padpisčykaŭ, a hadavaja padpiska kaštavała 2 rubli 50 kapiejek. Pry najlepšym raskładzie, kali ŭsie čytačy vypisvali hazietu ceły hod, za hod «Naša Niva» atrymlivała takim čynam 2542 rubli 50 kapiejek.
Śpiecyjalnaść: zarablać hrošy
Pra nadzvyčajnuju rolu Ivana Łuckieviča ŭ finansavańni «Našaj Nivy» (i nie tolki jaje) u admysłova pryśviečanaj jamu paśmiarotnaj brašury — Ivan pamior ad suchotaŭ u polskim Zakapanym 20 žniŭnia 1919 hoda — zhadvaŭ jahony brat Anton:
Bieź jaho pomačy i čynnaha ŭčaścia nie abchodzicca ni adno biełaruskaje idejnaje pradpryjemstva — ci to chor biełaruski, ci to teatralnaja družyna, ci Muz.-Dram. Kružok, u jakim jon — člen Uradu, ci to zakładzienaje ź jaho ž inicyjatyvy vydaviectva, ci to padhatoŭka vybaraŭ u Dziaržaŭnuju Dumu. I na ŭsio jon znachodziŭ siły i čas: varočajučysia z padarožy ź Pieciarburha, Varšavy, Lvova, Krakava, jon papadaŭ na ahitacyjny schod vučniaŭ, adtul — u choład i ŭ słoć kidaŭsia niekudy ŭ hłuchuju pravincyju ci to dziela ahitacyi, ci dziela archieałahičnych dośledaŭ, papadaŭ u poŭnaj źniamozie i zusim chvory da matki ŭ Miensk, a praź dzień-dva byŭ iznoŭ u darozie, haniajučysia za niejkim antykam ci za hrašmi. Byvali tydni, kali ź siami dzion jon piać pravodziŭ u vahonie».
Inšaja dzialanka, na jakoj ščyravali Ivan Łuckievič i jahonyja tavaryšy ŭ pošukach hrošaj, byŭ pieraprodaž tvoraŭ mastactva.
Rekłamnyja hrošy
Pačynajučy z 1907 hoda peŭnyja hrošy «Našaj Nivie» pačała davać i rekłama. Siarod tych, chto idejna padtrymlivaŭ hazietu takim čynam, vyłučaŭsia handlar sielskahaspadarčymi mašynami, vialiki simpatyk biełaruskaha ruchu, siabra Franciška Bahuševiča Zyhmunt Nahrodski, jaki časta davaŭ u hazietu abviestki z rekłamaj svaich tavaraŭ.
Pošukami patencyjnych rekłamadaŭcaŭ zajmalisia ŭ asnoŭnym sami našaniŭcy. Naprykład, paet Hallaš Leŭčyk šukaŭ firmy, zhodnyja dać rekłamnyja abjavy dla haziety, u Varšavie, u jakoj stała žyŭ. 25 listapada 1910 hoda jon pisaŭ u redakcyju, što znajšoŭ abjavy ad 4-ch firmaŭ ahulnaj sumaj na 56 rubloŭ. Akramia hetaha, Leŭčyk byŭ aktyŭna zadziejničany Ivanam Łuckievičam dla pošuku cikavych pradmietaŭ daŭniny. U svaich listach jon časta raspaviadaŭ starejšamu Łuckieviču pra cikavyja znachodki, nie zabyvajučysia pry hetym dać svaju acenku ich kulturnaj i materyjalnaj vartaści.
Ale pry hetym «Naša Niva» imknułasia zachoŭvać svajo idejnaje abličča i ideałahičnuju liniju navat u pytańni źmiestu rekłamy. Naprykład, kali ŭ 1909 hodzie ŭ haziecie była raźmieščana rekłama supraćzačatkavych srodkaŭ i heta vyklikała admoŭnuju reakcyju mnohich čytačoŭ i aŭtaraŭ, to redakcyja chutka admoviłasia ad takoj sumnieŭnaj pa mierkavańniach taho času krynicy finansavańnia, navat niahledziačy na niaprostaje tady materyjalnaje stanovišča.
Achviaravańni: małyja i vialikija
Asnoŭnaja masa čytačoŭ i padpisčykaŭ «Našaj Nivy» była nie vielmi zamožnymi ludźmi. Ale zdaralisia i vyklučeńni. I niekatoryja bahatyja ludzi, pa tych ci inšych pryčynach zacikaviŭšysia biełaruščynaj, pačynali spryjać joj hrašovymi achviaravańniami. Jość, naprykład, źviestki, što «Našu Nivu» finansava padtrymlivali viadomyja «krajoŭcy» Raman Skirmunt i Edvard Vajniłovič. Pry hetym jany nie abaviazkova sami siabie ŭ toj čas ličyli biełarusami, ale idejna spryjali moŭna-kulturnaj raznastajnaści byłoha Vialikaha Kniastva Litoŭskaha, litoŭska-biełaruskaha kraju (adhetul i nazva «krajoŭcy»).
Možna mierkavać, što byli i inšyja pierasyłki takoha kštałtu. Kali ž havorka išła pra bujniejšyja sumy, to jany, naturalna, pierasyłalisia nie paštovymi pieravodami.
Pieršym mužam Mahdaleny byŭ polski arystakrat, hraf Ludvik Krasinski, a paśla jaho śmierci ŭ 1895 hodzie jana ŭ 1906-m vyjšła druhi raz zamuž za amal na 20 hadoŭ za siabie maładziejšaha Mikałaja Radziviła, plamieńnika tahačasnaha niaśvižskaha ardynata Antonija Radziviła. Pad proźviščam druhoha muža hetaja žančyna i ŭvajšła ŭ historyju.
U rozny čas Mahdalena Radzivił finansava padtrymlivała vydaviectvy «Zahlanie sonca i ŭ naša akonca», Biełaruskaje vydavieckaje tavarystva, katalickuju hazietu «Biełarus», biełaruskija relihijnyja arhanizacyi. Taksama jana zakładała jašče ŭ časy Rasijskaj impieryi biełaruskija škoły ŭ svaich majontkach. Akramia biełaruskaha ruchu, jana padtrymlivała taksama litoŭskija kulturnickija prajekty.
Hetyja dźvie interpretacyi, niahledziačy na supiarečnaść pamiž saboju, nie pakidajuć, adnak, sumnievu, što ŭ 1912—1913 hadach finansavaje stanovišča haziety značna palepšała. Charakterna, što redakcyja «Našaj Nivy» ŭ kancy 1912 hoda mahła sabie dazvolić zaprasić na štatnuju pracu za zarobak 25 rubloŭ u miesiac žychara Vałožyna Michała Łotyša, jaki byŭ na toj čas aktyŭnym raspaŭsiudnikam vydańnia.
Akurat na toj čas prypaŭ, darečy, i pierachod haziety z vydańnia dvuma šryftami (łacinskim i kiryličnym) na adnu kirylicu. A pakolki heta adbyłosia ŭ čas najbolšaj finansavaj zabiaśpiečanaści biełaruskaha tydniovika, to vyhladaje, što matyvavali redakcyju na takija dziejańni zusim nie mierkavańni aščadnaści, jak časta ličycca. Pierachod haziety na vydańnie tolki kirylicaj byŭ krokam idejnym, kab abjadnać hramadstva.
Biudžet «Našaj Nivy» 4 tysiačy rubloŭ na 1913 hod farmiravalisia nastupnym čynam:
-
Druk 1 numara kaštavaŭ 23 rubli — značyć,
-
Ekśpiedycyja (pierasyłka i raspaŭsiud haziety) — 50 numaroŭ × 14 rub. = 700 rub.
-
Zarobak hałoŭnaha redaktara, funkcyi jakoha ŭ 1913 hodzie faktyčna vykonvaŭ Vacłaŭ Łastoŭski, a z sakavika 1914-ha staŭ Jan Łucevič — Janka Kupała — 12 miesiacaŭ × 40 rub. = 480 rub.
-
Zarobak sakratara redakcyi Źmitraka Biaduli (Samuiła Płaŭnika) — 12 miesiacaŭ × 30 rub. = 360 rub.
-
Zarobak techničnaha rabotnika redakcyi, u dakumientach jaho nazyvajuć «chłopiec» — 12 miesiacaŭ × 10 rub. = 120 rub.
-
Arenda pamiaškańnia redakcyi — 200 rub. na hod.
-
«Śviatło, apał» — 100 rub. na hod.
-
Papiera na 1 numar kaštavała 6 rub. — 50 numaroŭ × 6 rub. = 300 rub.
-
«Dadatki» da «Našaj Nivy», mahčyma, «Biełaruski kalandar», niejkija brašury — 400 rub. na hod.
-
Drobnyja vydatki — 90 rub. na hod.Sukupna — 3900 rubloŭ na hod. «Lišnija» 100 rubloŭ, vidać, patrebnyja byli ŭ jakaści reziervu na niepradbačanyja vydatki.
Kamientary