«Nabližanyja adčuvajuć luboŭ nie da kankretnaj asoby, a da pasady». Prafiesar psichałohii Uładzimir Jančuk ab ciapierašnim stanie ŭłady i hramadstva
Čaściakom ab unutranym adčuvańni publičnych pierson možna tolki zdahadvacca, a niekatoryja matyvy ŭvohule nievidavočnyja. Prafiesijanał ža prykmiačaje nie tolki pieražyvańni abjekta analizu, adnak i moža sprahnazavać jaho budučyja dziejańni. Prafiesar, doktar psichałahičnych navuk Uładzimir Jančuk u intervju prajektu «1906» dzielicca ŭražańniami ab palityčnym stanie hramadstva i ŭłady. Pryvodzim tekst biez kupiur.
«Vidavočnaje samapierakanańnie siabie ŭ tym, što vybary vyjhranyja»
Prajekt «1906»: Kali naziraješ za stanam hramadstva, stvarajecca adčuvańnie, što taktyka pavolnaj hatoŭki žaby pracuje. Ci jość u hetaj źjavy krytyčnaja tempieratura? Inšymi słovami, čyrvonaja rysa vidniejecca?
Uładzimir Jančuk: Realnyja ekśpierymienty pakazali, što, trapiŭšy ŭ kipień, žaba pierastaje supraciŭlacca. U vypadku ž pastupovaha pavyšeńnia tempieratury jana pradprymaje sproby vyratavacca. Zaŭvažu taksama, što ludzi ŭsio ž taki adroźnivajucca ad žab. Na toje im i dadzieny rozum.
Pra čyrvonuju rysu kazać nie zusim karektna. U biełarusaŭ jość mahčymaść vychadu ŭ alternatyŭnuju infarmacyjnuju abo hieahrafičnuju prastoru. My ž nie znachodzimsia ŭ poŭnaj izalacyi, jak Paŭnočnaja Kareja. Chacia i idziom da jaje paskorana.
Darečy, Paŭnočnaja Kareja ŭ adroźnieńnie ad Biełarusi — samadastatkovaja kraina. Navat jadziernaja zbroja majecca, jakuju pry nahodzie možna ŭspomnić. Biełaruś ža našmat bolš zaležnaja, u pieršuju čarhu ad Rasii, i heta abmiažoŭvaje mahčymaści ŭłady. Naprykład, prosty čałaviek moža pierajechać kudy-niebudź, niahledziačy na ŭsie ciažkaści. A sistema vymušanaja šukać kampramisy — u jaje niama inšaha varyjantu.
«1906»: Pakul kampramisaŭ niejak nie vidać…
UJA: Heta pamyłkovaja dumka. Bo ŭłada była b rada stvaryć infarmacyjny vakuum i zabaranić lubyja niaŭzhodnienyja dziejańni, ale nie moža hetaha siabie dazvolić. Napeŭna, viaducca kułuarnyja razmovy, schavanaja ad vačej hulnia. Nie ŭsio tak prosta i vidavočna, jak nas zapeŭnivajuć u dziaržaŭnych ŚMI.
«1906»: Niaŭžo praces pačaŭsia?
UJA: A jon i nie zakančvaŭsia. Išoŭ uvieś čas. Prosta my hetaha nie bačym. Jość ža niejkija akaličnaści, čto strymlivajuć ad niepapraŭnych dziejańniaŭ. Taja ž Rasija nie zacikaŭlenaja ŭ poŭnaj biesšabašnaści.
«1906»: Kažuć, ciapier aktyŭnych hramadzian, u pryvatnaści niezaležnych naziralnikaŭ na vybarach 2020 hoda, zatrymlivajuć paŭtorna — u previentyŭnym paradku. Rehularna ŭ dziaržaŭnych ŚMI źjaŭlajucca videa z pryznańniami. Zdajecca, sistema nie moža isnavać biez padsiłkoŭvańnia. Što treba dla zakančeńnia represij? Jak zapavolić mašynu padaŭleńnia?
UJA: Z patencyjnymi naziralnikami vyrašyli zmahacca previentyŭna. Heta sproba spynić zbor niezaležnych danych i pravieści vieryfikacyju ličbaŭ, što abvieściać aficyjna.
Praŭładnyja analityki dobra razumiejuć, što treba ŭpłyvać na hramadskuju śviadomaść dla farmavańnia vyvučanaj biezdapamožnaści: zapałochvańnie vykarystoŭvajecca jak najbolš dziejsny mietad.
Adnak biaskoncaje bambavańnie masavaj śviadomaści aficyjoznymi ŚMI ŭsio bolš nieefiektyŭnaje, bo hramadstva ŭžo atrymała infarmacyjnuju «pryščepku» i ŭ svajoj bolšaści straciła davier da prapahandy. A jaje efiekt jak raz i vyznačajecca tym samym davieram.
Knižki surjoznyja prapahandystam čytać treba! Ale, mabyć, nie da hetaha. Da taho ž vostra adčuvajecca kadravy deficyt. Nu ab jakim daviery možna kazać u adnosinach da praŭładnych viaščalnikaŭ? Kali pasłuchać niecenzurnuju łajanku i kosnamoŭje, to možna kazać ab farmavańni pačućcia ahidy ŭ ludziej choć niejak akulturanych. A nieakulturanyja ž da dziejańniaŭ i razvažańniaŭ nie zdolnyja.
Prymusovyja pakajańni ŭ dačynieńnii da zatrymanych taksama nieefiektyŭnyja i vyklikajuć u mnohich ludziej chutčej spačuvańnie. Dla mianie heta ŭskosny indykatar taho, što ŭ praŭładnych struktur pačućcio niaŭpeŭnienaści i strachi za nastupstvy dosyć vialikija.
Navat pieršaja asoba nijak nie pieraadoleje svaje strachi posttraŭmatyčnaha sindromu paśla 2020 hoda, ab čym śviedčyć i pasłańnie narodu. Vidavočnaje samapierakanańnie siabie ŭ tym, što vybary vyjhranyja.
Kali ŭpeŭnieny, to čaho ŭvieś čas viartaješsia da temy? Nasamreč, mantra śviedčyć pra advarotnaje. Heta prykmieta taho, što ŭpeŭnienaści niama. Sproba pierakanać, supakoić siabie i adnačasova zabiaśpiečyć siabie padtrymkaj navakolnych.
«1906»: Na pres-kanfierencyi, jakaja prachodziła ŭ hadavinu vybaraŭ (9 žniŭnia 2021 hoda), kidałasia ŭ vočy, jak prapahandysty aktyŭna pierakonvali śpikiera ŭ jaho racyi.
UJA: Sistema ŭładkavanaja nie tak prosta, jak moža zdavacca na pieršy pohlad. Samaje blizkaje asiarodździe, jakoje, darečy, šyrokaje koła nie bačyć, čytaje reakcyi i robić padkazki prapahandystam, vykarystoŭvajučy roznyja sposaby manipulacyi.
Daradcy — daśviedčanyja ludzi, i ŭ karotkaterminovaj pierśpiektyvie ich taktyka efiektyŭnaja, ale ŭ doŭhaterminovaj — heta tupik.
Užo ciapier adčuvajucca nastupstvy niedalnabačnaj stratehii. Kvalifikavanych kadraŭ stanovicca mienš. Dajšło da taho, što ŭ niekatorych vuzkich halinach pracavać niama kamu — u miedycynie, naprykład. U mianie znajomyja, sami miedyki, nie mohuć znajści kvalifikavanych daktaroŭ, bo mnohija paźjazdžali.
Va ŭładzie ličać, što ŭsich možna zamianić, ale heta nie tak — resursy abmiežavanyja.
«1906»: Pa subjektyŭnych adčuvańniach, paciarpieła jak raz bolš za ŭsio sacyjalnaja śfiera — miedycyna, adukacyja, pravavaja sistema… Jaje pradstaŭniki nie tak šmat zarablali, ale paciarpieli mocna.
UJA: Adnak ich upłyŭ na ekanomiku nielha niedaaceńvać. Niadaŭna z fakulteta mižnarodnych adnosin BDU zvolnili śpiecyjalista pa Indyi. Na minułym tydni jak raz adbylisia pieramovy z pradstaŭnikami hetaj krainy — sprabujuć damovicca ab pastaŭkach kaliju. Śpiecyjalist, jaki moh by akazać kvalifikavanuju dapamohu, zvolnieny. Voś vam pramyja straty.
Takich prykładaŭ niamała. «Paprasili» jurystaŭ z taho ž VNU. Kampietentny śpiecyjalist zmoh by prapanavać pravavoje rašeńnie. A kali hetaha niama, to i vynik pravalny, bo adsutničaje ekśpiertyza.
Ekśpiert ža niesvabodnym być nie moža — na toje jon i ekśpiert.
«Kali ździajśniaješ niešta amaralnaje, to robiš prajekcyju i na adnadumcaŭ»
«1906»: Chatham House kaža pra toje, što čynoŭnikaŭ lepš viedajuć prychilniki pratestu. Analityki vykazvajuć mierkavańnie, što praŭładnyja Telegram-kanały čytajuć jany ž, a nie tak zvany bastyjon Łukašenki.
UJA: Čałaviek, jaki dumaje krytyčna, apieruje vialikaj kolkaściu krynic i lepš hatovy da raźvićcia padziej, jon bolš volny ŭ pryniaćci rašeńniaŭ.
A praŭładny nie viedaje, čaho čakać zaŭtra. Jamu daručajuć vykonvać hłupstva, jakoje jon pavinien realizoŭvać.
Infrastruktura ŭłady — adnanakiravanaja. Mierkavańnie źnizu nikoha nie cikavić. Heta vielmi simvalična.
Čynoŭniki taksama ludzi. Mnohija marać ab piensii. Kali tolki termin padyšoŭ, to chucieńka biahuć afarmlacca. Čamu? Adsutničaje cikavaść u pracy, pastajannaje taptańnie pa hodnaści vyklikaje pratest: ich ža rehularna prynižajuć, ihnarujuć mierkavańnie.
«1906»: Akazvajecca, ciapier mała maŭčać, treba navučycca dumać inakš, dy i toje heta nie harantyja, što da ciabie nie pryjduć. Miž tym, mnohija ličać, što rana ci pozna cisk zakranie prychilnikaŭ ułady. Moža, užo pačałosia?
UJA: U pryncypie, i takoje mahčyma. Čym bolšaja niaŭpeŭnienaść u pazityŭnym zychodzie zadumanaj avantury, tym chutčej pačniecca pošuk vinavatych. A atmaśfiera ŭsieahulnaha niedavieru, što tyražujecca źvierchu, zaražaje asiarodździe. Kali ździajśniaješ niešta amaralnaje, to robiš prajekcyju i na adnadumcaŭ.
«1906»: Pavodle źviestak Chatham House, 87% prychilnikaŭ pratestu i 39% niejtrałaŭ nie adčuvajuć siabie ŭ biaśpiecy. Kolki ŭ takim nieresursnym stanie mohuć znachodzicca ludzi? Mahčyma pryvyknuć da taho, što cierpić adzin z bazavych instynktaŭ?
UJA: Pryvyknuć možna, i heta ŭžo adbyvajecca. Inšaja sprava, što časta niezaležnyja miedyja nahniatajuć hetyja strachi, pastajanna paviedamlajučy ab zatrymańniach, i nie zaŭsiody vyčarpalna infarmujuć ab ich pryčynach.
U mnohich vypadkach zatrymańni adbyvajucca pry najaŭnaści choć i pryšytych biełymi nitkami, fakturnych padstaŭ (minułyja ŭdzieły ŭ mitynhach, nieaściarožnyja vykazvańni ŭ sietkach i h.d.).
Ja b raiŭ nie nahniatać i bolš padrabiazna infarmavać aŭdytoryju pra mahčymyja nastupstvy tych ci inšych dziejańniaŭ. Nie zastavajciesia sa svaimi strachami sam-nasam, abmiarkoŭvajcie ź blizkimi, praviarajcie, sprabujcie razabracca ŭ tym, što adbyvajecca.
Ciapier sfarmiravałasia niebiaśpiečnaja tendencyja sietkavaha prylipańnia, kali čałaviek nie vychodzić z abmiarkavańnia palityzavanaj prablematyki i zabyvaje pra realnaść. Heta moža pryvieści da farmavańnia skažonaj karcinki i niapravilnych dziejańniaŭ.
Kali čytać peŭnyja sajty, to zdajecca, što vakoł adbyvajucca tolki aryšty, i heta viadzie da ŭzrastańnia strachu ŭ hramadstvie. Ale ž praŭda ŭ tym, što mnohich aktyŭnych udzielnikaŭ nichto nie čapaje.
«1906»: Ciažka ŭjavić, što pienitencyjarnaja sistema ŭvohule zdolnaja pryniać dziasiatki tysiač ludziej. Heta takaja kolkaść, jakuju ciažka ŭjavić. Jakim by vialikim ni było žadańnie zabić kamiery ludźmi, ich ža daviadziecca ŭtrymlivać, jurydyčna abhruntoŭvać aryšty i inšaje. Resursaŭ prosta nie chopić…
UJA: U sistemie dastatkova piśmiennych ludziej, jakija vykonvajuć zahady vymušana. Italjanskaja zabastoŭka maje miesca. A što ž tyčycca biesšabašnych, to takich chapała zaŭsiody. Tamu ja i kažu: praviarajcie infarmacyju.
Sacyjołahi havorać pra palaryzacyju hramadstva, adnak jość šmat tych, chto vahajecca, sumniavajecca, pamylajecca.
Kulturnaja ŭstanoŭka ŭ biełarusaŭ zaŭsiody była: nie vysoŭvajsia. Prajaŭlać inicyjatyvu — naohuł niebiaśpiečna. A heta nieprymalna dla raźvitaha hramadstva, jakoje z zadavalniennym prymaje maładych i pierśpiektyŭnych ludziej.
«Chtości zrabiŭ vysnovy nakont stanu ajčynnaj armii»
«1906»: I voś my ŭžo surjozna abmiarkoŭvajem vajnu, što absalutna niazvykłaja źjava dla biełarusaŭ. A prymalnaja? Ci moža adbycca raskoł siarod siłavikoŭ? Jak vy bačycie hetuju situacyju?
UJA: Tema vajny časta vykarystoŭvajecca tatalitarnymi režymami dla adciahnieńnia ŭvahi ad biahučych prablem. Ideałahičnyja kampanii nie mocna źmianilisia za apošnija paŭstahodździa. Uvieś čas dastajecca župieł vajny.
Lamant «našych bjuć» byccam by pavinien pryvieści da kansalidacyi i mabilizacyi. Adnak ciapier rostu patryjatyzmu i zhurtavańnia vakoł ułady nie adbyvajecca. Chutčej, naadvarot.
Prapahandysckaja praca vykonvajecca hruba i nieefiektyŭna. Ludzi nie pałochajucca, addavać žyćcio nie źbirajucca, navat łajalnyja da ŭłady.
Jość jašče adin uskosny efiekt, jaki ciažka było sprahnazavać. U vialikaj kolkaści pryjechali rasijskija vojski, i ŭ biełarusaŭ źjaviłasia mahčymaść paraŭnoŭvać: techniku, abmundziravańnie, zbroju… Chtości zrabiŭ vysnovy nakont stanu ajčynnaj armii.
Što ž tyčycca vajny, to sprava, na moj pohlad, naŭrad ci da jaje dojdzie. Pakul dziejańni nosiać infarmacyjny charaktar. Ułada sama baicca eskałacyi bolš, čym zvyčajnyja hramadzianie, bo ŭ jaje niama zvarotnaj suviazi z realnaściu. A karcinka čaściakom vydaje žadanaje za sapraŭdnaje.
«1906»: Kazachstanskija padziei stali padstavaj, kab zadumacca abodvum bakam — i ŭładzie, i pratestoŭcam, jakim prademanstravali, što zdaryłasia b, kali b byŭ realizavany siłavy scenaryj. Jakija vysnovy zroblenyja?
UJA: Padziei sapraŭdy znakavyja dla ŭłady. Pravaliŭsia, zdavałasia b, pradumany mudrym jełbasy tranzit ułady. Dumaju, i refierendum z UNS byŭ zadumany dla hetaha. A tut takaja niedarečnaść…
Źviarnicie ŭvahu, jak chutka byłyja prychilniki jełbasy, jakija klalisia jamu ŭ viernaści i demanstravali absalutnuju addanaść, zdali svajho rulavoha. Litaralna na nastupny dzień.
Zapeŭnivaju, toje ž moža adbycca i ŭ Biełarusi. Adsiul i niedavier, i pošuk kryteryjaŭ vyznačeńnia «nadziejnaści», i pazbaŭleńnie ad nienadziejnych padčas šmatlikich čystak.
Tolki hetyja čystki ni da čaho dobraha nie pryviaduć. Pa-pieršaje, straciać śpiecyjalistaŭ, i nastupstvy hetaha vielmi chutka stanuć vidavočnymi. Pryčym va ŭsich śfierach. Nie tolki ŭ miedycynie, što zhadvałasia vyšej.
Pa-druhoje, pačnuć niervavacca ludzi, jakija datul ličyli siabie niejtralnymi. Bo nichto nie viedaje, na jakich padstavach traplajuć u śpisy. Možna ž i pa danosie, i dla pazbaŭleńnia ad kankurentaŭ.
A pakolki publika «ŭspłyvaje» nie samaja achajnaja i maralnaja, to jana nie budzie adčuvać pakut sumleńnia. Heta my siońnia nazirajem na prykładzie šmatlikich prapahandystaŭ, jakija bjuć kapytami.
«1906»: Čamu pry skidańni kultu asoby najpierš aktyŭničajuć samyja nabližanyja? Što pryrodaj zakładziena takoje, što ludzi tak pastupajuć?
UJA: Pryrodaj hetaha jak raz nie zakładziena. Našy dziejańni farmujucca sacyjalnaj sistemaj, u jakoj my znachodzimsia. A sistema demanstruje, što nabližanyja adčuvajuć luboŭ nie da kankretnaj asoby, a da pasady.
Kazachstanski prykład pakazaŭ, što kresła važniejšaje za taho, chto jaho zajmaŭ. Jak tolki pryjšoŭ inšy — adrazu luboŭ pierakinułasia da jaho. Nijakich asabistych adnosin!
Lidar ža ličyć siabie talenavitym. Jon identyfikuje siabie z pasadaj. Ja — heta kraina! Da pary da času najbližejšaje asiarodździe jamu padpiavaje, tamu što nie choča brać adkaznaść. Piramidalnyja sistemy tamu i asudžanyja, što inicyjatyva nie pastupaje źnizu, jaje ŭdzielniki pasiŭna čakajuć ukazańniaŭ źvierchu.
«Zhorblenyja, bajacca hladzieć u vočy, uskokvajuć pry apytańni»
«1906»: Jaki ciapierašni stan ułady? Što jaje ciapier bolš za ŭsio turbuje? Bačycie novyja simptomy?
UJA: Stan kiepski. Bo čynoŭniki razumiejuć, što ničoha dobraha napieradzie nie čakaje. Peŭny valuntaryzm trymaje ŭsich u napruzie. «Ščyhrynavaja skura» ściskajecca. Adnačasova narastaje abstanoŭka niaŭpeŭnienaści i strachu.
Bravada nabližanych pakaznaja i chutčej kaža pra niaŭpeŭnienaść. Pastajannaja tryvoha pačynaje adbivacca i na zdaroŭi i na adnosinach z navakolnymi i h.d.
Simptomy tryvohi čynavienstva roznych uzroŭniaŭ stanoviacca ŭsio bolš vidavočnymi. Pahladzicie ŭvažliva na tvary tych, chto siadzić na pasiadžeńniach: zhorblenyja, bajacca hladzieć u vočy, uskokvajuć pry apytańni. I dziela čaho takija źniavahi? Dla mianie heta zahadka…
«1906»: Prychilniki pieramienaŭ raźličvali na efiekt vonkavaha cisku. Zdajecca, pakul heta nie pracuje. Ci ŭładu heta turbuje, a my nie zaŭvažajem?
UJA: Pracuje, pracuje. Vy ž pahladzicie navokał: pastupova kraina stanovicca izhojem. Jaje kiraŭnika nie zaprasili na zvany alimpijski viečar. Starejšy brat dušyć ŭ «brackich abdymkach».
Ceny hałapujuć, karanavirus lutuje, demanstrujučy biezdapamožnaść i nieefiektyŭnaść jak palityki, tak i miedycyny. Kredyty brać niama dzie. Prychodzicca šukać abychodnyja šlachi dla prodažu pradukcyi pa dempinhavych cenach. I hety pieralik možna praciahvać i praciahvać…
«1906»: Stratehija bałansavańnia pamiž Zachadam i Rasijaj paciarpieła krach. U vyniku davodzicca iści na sastupki Kramlu. Jak vy ličycie, ci pahodzicca biełaruskaja ŭłada z rolaj vasała? Raniej zdavałasia, što dla jaje heta nieprymalna…
UJA: A kudy jana padzieniecca? U pryjarytecie ŭłady — samavyžyvańnie, usie alternatyŭnyja masty spalenyja. Tym bolš, što starejšy brat, padobna kanfucyjanskamu caru małpaŭ, złaradna naziraje, jak usio samo kocicca ŭ ruki. Tamu i nie śpiašajecca, a atrymlivaje zadavalnieńnie.
Heta ž pierad miascovaj publikaj demanstrujecca rola mača, a padčas vizitaŭ u Rasiju nazirajecca inšaje. Adsiul i pastajannaja kampiensacyja prynižeńnia na padnačalenych.
«1906»: Refierendum ź mierapryjemstva, jakoje, jak zajaŭlałasia pieršapačatkova, pavinna było źnizić napružańnie, pieratvarajecca ŭ čarhovaje vyprabavańnie. Ekśpierty prahnazujuć, što abo abstanoŭka zastaniecca na raniejšym uzroŭni, abo pahoršycca. Ryzykniecie zrabić svoj prahnoz?
UJA: Nie pahoršycca, ja ŭ hetym upeŭnieny. Čarhovaja burbałka łopnie, dy i tolki. Bo ŭsio šyta biełymi nitkami. Hramadstva ŭsio razumieje. Zvonku taksama adekvatna aceńvajuć anansavany plebiscyt.
Šukanuju lehitymnaść usie roŭna nabyć nie atrymajecca. Jana i źjaŭlajecca šukanaj, a nie źnižeńnie napružańnia. Bo mienavita dla hetaha zapłanavanaje ŭsio dziejańnie. Hramadskaje napružańnie ŭładu nie tak cikavić.
Blef raśsiejecca, a dalej što? Izhojstva krainy nie chutka skončycca. Ekanamičnyja prablemy pačnuć abvastracca ŭ samy bližejšy čas. Tryškaŭ kaftan nie budzie čym załatvać. A dzirak budzie ŭsio bolš i bolš.
Paviercie, što ŭsie hrachi vielmi chutka pačnuć vyłazić, a pamyłki — usio bolš reljefna vyjaŭlacca. Zryvy, pošuk vinavatych i h.d.
Miarkuju, zusim chutka pačniecca handal zakładnikami. Kupić moža tolki starejšy brat. Dy i toje, na svaich umovach. Charyzma vyparyłasia, i ŭ chutkim časie pryjdziecca raspłačvacca za ŭsio zroblenaje.
«1906»: Vyzvaleńnie biznesoŭca, suzasnavalnika Kyky.org Alaksandra Vasileviča (pra heta stała viadoma padčas intervju) — z taho ž šerahu? Na što raźlik — na źmiakčeńnie cisku zvonku?
UJA: Padobna na toje. Płany rujnujucca. Uziać choć by historyju z kalijnymi ŭhnajeńniami. Litva pierakryła tranzit. Ź Indyjaj pasprabavali damovicca, a Ukraina suprać. Kudy nakiravać — u Rasiju? A tam ža kankurenty, i jašče nie zabyłasia daŭniaja historyja z zatrymańniem top-mieniedžara «Urałkalija» (u 2013-m hodzie kiraŭnik «Urałkalija» Uładzisłaŭ Baŭmhiertnier byŭ zatrymany ŭ Biełarusi pa abvinavačvańni ŭ złoŭžyvańni paŭnamoctvami).
Pavinny być kvalifikavanyja łahisty, ludzi sa stratehičnym bačańniem. Treba pravilna davieści infarmacyju da čałavieka, jaki prymaje rašeńnie. A kali čynoŭnik nie zajaviŭ ab prablemach z dastaŭkaj, a prosta ŭziaŭ pad kazyrok, to staŭ zakładnikam.
Tolki ja paprasiŭ by palitykaŭ i miedyja nie pravakavać hramadzian na supraćpraŭnyja dziejańni. Pa pieršaści ŭładzie treba budzie na kimści zryvać złość. A tamu raju być bolš akuratnymi i adkaznymi.
«1906»: U toj ža čas tyja, chto prapanuje radykalnyja dziejańni, vidavočna nie karystajucca padtrymkaj bolšaści pratestoŭcaŭ. Zdarovaje jadro davoli kansalidavanaje i dystancujecca ad tych, chto apynuŭsia na pieryfieryi pracesu. Heta čymści nahadvaje pavodziny ludziej padčas maršaŭ, kali jany ihnaravali pravakataraŭ i prytrymlivalisia vyklučna mirnaha šeścia.
UJA: Pahadžusia, što hramadstva samo vydatna filtruje infarmacyju. U toj ža čas pluralizm mierkavańniaŭ vučyć dumać, aceńvać, a nie ŭpadać u idałapakłonstva. Ahulnaja ž pamyłka — toje, što biełarusy vielmi aryjentavanyja na chutki vynik, čaho nie atrymlivajecca.
Kamientary