«Hitler u 1941-m dumaŭ, što moža ŭsio. U lutym toje samaje padumaŭ Pucin». Adam Michnik ličyć, što Ukraina stała dla Rasii novym Afhanistanam — vialikaja hutarka
Adam Michnik — znakamity polski žurnalist i hramadski dziejač, były palitviazień kamunistyčnaha režymu ŭ Polščy, zasnavalnik i hałoŭny redaktar papularnaj Gazeta Wyborcza. U intervju «Našaj Nivie» jon analizuje psichałohiju Pucina, chod vajny i robić prahnozy adnosna Biełarusi.
«Ja dumaŭ, što jon bandyt-realist, a jon bandyt-psichapat»
«Naša Niva»: Jašče ŭ lutym u adnym ź intervju vy kazali, što nie vierycie ŭ toje, što Pucin napadzie. Što vam nie davała ŭ heta pavieryć?
Adam Michnik: Viadoma, Pucin — bandyt, ale ž ja dumaŭ, što jon pry hetym realist. Tamu mnie zdavałasia, što kali i buduć bajavyja dziejańni, jany buduć adbyvacca na Danbasie, kab pašyryć zaniatyja sieparatystami terytoryi. Ale ž ja prosta nie moh sabie ŭjavić, što Pucin budzie bambić Kijeŭ. Dla mianie było vidavočna, što heta pryviadzie da vialikaj parazy Rasii i asabista Pucina. To-bok ja dumaŭ, što ŭ Kramli pravić bandyt-realist, ale ciapier ja pabačyŭ, što heta bandyt-psichapat.
«NN»: Navošta Pucinu hetaja vajna?
AM: Jon pajšoŭ na heta, bo jon psichapat, nienarmalny. Hetaja vajna skončycca vialikaj parazaj, udaram dla Rasii i asabista dla jaho. Jon jaje prajhraje, jon užo jaje prajhraŭ. Rasija nikoli ŭ svajoj historyi nie była nastolki izalavanaja, u jaje niama sajuźnikaŭ, jaje amal nichto nie padtrymlivaje. Tamu narmalnamu čałavieku niezrazumieła, čamu Pucin heta zrabiŭ, bo hetaja vajna stanie dla jaho parazaj.
A čamu Hitler u 1941 hodzie, kali jon zavajavaŭ pałovu Jeŭropy i mieŭ adkryty brytanski front, napaŭ na Saviecki Sajuz? Stalin ža nie chacieŭ vajny. Hitler źjechaŭ z hłuzdu i padumaŭ, što ciapier jon moža ŭsio. U lutym hetaha hoda toje samaje padumaŭ Uładzimir Pucin.
«NN»: Daviarajecie apytankam, jakija śviedčać, što ŭ Pucina zaraz nibyta vielmi vysokaja padtrymka siarod rasijan?
AM: Absalutna nie daviaraju. Vy ź Biełarusi, sami pamiatajecie, jak u Łukašenki aficyjna było 80% padtrymki, a potym prajšli vybary i akazałasia, što toj rejtynh byŭ sfalsifikavany. Upeŭnieny, što šmat ruskich ciapier nie razumieje, što adbyvajecca va Ukrainie, bo isnuje infarmacyjnaja błakada, ale nichto nie choča vajny. Uspomnicie, kali ŭ 2014 hodzie da Rasii dałučyli Krym, tam prachodzili vialikija mitynhi, maŭlaŭ, «Krym naš!». A ciapier padobnaje možna pačuć tolki pa rasijskim telebačańni. Zvyčajnyja ž rasijanie nie chočuć vajny, i narmalny čałaviek nie razumieje: kali ŭkraincy — heta ruskija, navošta nam bambić i zabivać inšych ruskich?
«NN»: Vialikich mitynhaŭ zaraz nasamreč niama, ale ž byŭ, naprykład, maštabny prapahandyscki kancert u Łužnikach.
AM: U tatalitarnaj dziaržavie zładzić taki kancert zusim nieskładana. Treba prosta ŭziać ludziej i šantažom abo pahrozami prymusić ich pryjści. Napeŭna, tam taksama było šmat ahientury dyj prosta durniaŭ, ale heta jašče nie Rasija, i ja padtrymlivaju ŭsich ruskich, jakija supraciŭlajucca hetaj bandyckaj vajnie Pucina.
«NN»: Abkłaści Rasiju sankcyjami — dobraja ideja?
AM: Dumaju, što heta pravilny šlach.
«NN»: Jany mohuć niejak źmianić staŭleńnie rasijan da vajny?
AM: Niemahčyma zrabić heta za dzień ci za tydzień. Ale ja pamiataju, jak šmat hadoŭ tamu, padčas vajennaha stanovišča ŭ Polščy, taksama šmat sprečak było nakont sankcyj. Tym nie mienš, urešcie my pabačyli, što sankcyi majuć efiekt. Ciapier my taksama pabačym efiekt, ale ž heta nie zdarycca za adzin tydzień.
«NN»: Pucin maje budučyniu ŭ Rasii?
AM: Heta pytańnie da praroka, a ja pa prafiesii historyk. Dumaju, što ŭ samoj Rasii jość budučynia, ale biez Pucina, z Pucinym ničoha dobraha dla Rasii nie budzie. Kali chočacie, kab u Rasii zdarylisia pieramieny da lepšaha, treba pačać z taho, što prybrać ad ułady Pucina i jaho bandu. Ludzi, jakija heta zrobiać, buduć sapraŭdnymi patryjotami Rasii.
«NN»: Ci budzie Pucin dalej kiravać Rasijaj?
AM: Jak užo kazaŭ vam, ja nie prarok. Spadziajusia, što nie budzie. Kali ŭ Rasii jość razumnyja ludzi, jany razumiejuć, što Pucin — heta praklon dla Rasii, Ukrainy i ŭsiaho śvieta, i treba kab jon syšoŭ. Pakul jon budzie va ŭładzie, Rasija zastaniecca ŭ pastcy, jakuju jon dla jaje pryhatavaŭ. Bo ja ŭpeŭnieny, što Ukraina dla Pucina budzie tym ža, čym byŭ dla Brežnieva Afhanistan — miescam jaho parazy.
«NN»: Kali vy paraŭnoŭvajecie ciapierašniuju historyju z Afhanistanam, ci majecie na ŭvazie, što hetaja paraza Pucina budzie raściahnutaj u časie?
AM: Prabačcie, nie viedaju, jak chutka heta zdarycca. Ale ja ŭpeŭnieny, što idei Pucina i jaho palityka — heta impieryjalizm archaičnaha typu, tatalitarny režym, u jakoha niama budučyni.
«NN»: Jak stali mahčymymi źvierstvy rasijskich sałdat va Ukrainie, taja ž Buča?
AM: Heta sucelny kašmar, padobny da taho, što my ŭžo bačyli ŭ Siryi i Čačni. Dumaju, što tyja, chto heta robiać — samyja strašnyja i žorstkija vajennyja złačyncy. Jak heta stała mahčymym? Usia historyja čałaviectva — heta nibyta baraćba pamiž Kainam i Avielam, i rasijskija vajennyja zaraz — heta kainava plemia.
«NN»: Vierycie ŭ pahrozu jadziernaj vajny?
AM: Dumaju, što hetaha nie budzie. Ale, kali va ŭładzie varjat, usio mahčyma, tamu nie mahu na 100% admaŭlać takuju vierahodnaść.
«Ja aptymist, bo majo žyćcio nie daje mnie prava być piesimistam»
«NN»: Jak aceńvajecie toje, jak siabie ŭ vajnu prajaŭlaje Zialenski?
AM: Heta fantastyka. Kali jon vyjhraŭ vybary, šmat ludziej bajalisia [jaho pracy], bo bačyli, što heta čałaviek nie z palityki, što heta prosta zorka šoŭ-biznesu. Ale ciapier, padčas vajny, jon viadzie siabie pieršakłasna.
«NN»: Jak u Polščy ŭsprymajuć hetuju vajnu?
AM: Usie simpatyi tut na baku Ukrainy, ja nie bačyŭ ni adnaho palaka, jaki skazaŭ by, što Pucin maje racyju. Z druhoha boku, jość ludzi, jakija chacia i padtrymlivajuć Ukrainu, ale i viaduć siabie va ŭnutranaj palitycy jak pucinisty, jany arhanizavali dziaržavu pa pucinskaj madeli. Dumaju, niešta takoje jość i ŭ Biełarusi.
«NN»: Ci zadavolenyja palaki tym, jak polski ŭrad siabie pavodzić u situacyi z vajnoj?
AM: Polšča [u palityčnym płanie] vielmi padzielenaja, tut mocnaja apazicyja. Ale što datyčyć vajny Ukrainy z Rasijaj, tut usie na baku Ukrainy. Viadoma, palityku ŭrada, jak unutranuju, tak i źniešniuju, krytykujuć, bačać u joj pamyłki, ale heta ŭžo inšaje pytańnie.
«NN»: Palaki bajacca taho, što Polšča moža stać nastupnaj achviaraj Rasii paśla Ukrainy?
AM: Na vulicach pra heta nie kažuć, ale takaja mahčymaść ciapier užo nie źjaŭlajecca niečym abstraktnym, heta surjoznaje pytańnie. Pra heta hutarać, ale chutčej na kuchniach.
«NN»: Polšča i Zachad robiać dastatkova dla Ukrainy?
AM: Viadoma, jość roznyja mierkavańni nakont hazavaj błakady, ale ja nie śpiecyjalist u hetaj śfiery. Kažuć, što nielha całkam admovicca ad rasijskaha hazu, bo heta vyklikaje sacyjalnuju katastrofu ŭ krainie. Dakładna viedaju: što datyčyć palityki i padtrymki ŭciekačoŭ, Polšča robić vielmi šmat.
Stralba z «Džavielina». Fota: wikipedia.org
«NN»: Čamu Polščy ŭdałosia syści z hetaha šlachu tatalitaryzmu, a Rasija i Biełaruś znoŭ skacilisia da jaho?
AM: Pierš za ŭsio, heta jašče nie kaniec. Ale, adkazvajučy na vaša pytańnie: u polskaj kirujučaj partyi, dy i ŭ parłamiencie, časam možna nazirać chacia i nie tatalitarnyja pohlady, ale tendencyi, padobnyja da davajennaj Rasii. Heta datyčyć mas-miedyja, pracy prakuratury, śpiecsłužbaŭ, movy prapahandy — uziać chacia b zakliki, kab Polšča «ŭstała z kalenaŭ».
«NN»: A Biełarusi i Rasii čamu nie ŭdałosia adyści ad savieckaj spadčyny ŭ hramadskim žyćci?
AM: Dumaju, što heta dvajnaja prablema. I ŭ Biełarusi, i ŭ Rasii byŭ vielmi mocny ŭpłyŭ maskoŭskich śpiecsłužbaŭ, da taho ž, tam mocna ŭkaraniłasia madel savieckaj dziaržavy. Narešcie, heta jašče nie kaniec, bo ŭ tych ža biełarusaŭ ja baču imknieńnie da svabody, da Jeŭropy i demakratyi. Bačyŭ usie tyja [paślavybarnyja] mitynhi — heta była prosta fantastyka, uvieś śviet hladzieŭ na Biełaruś. A ciapier ja baču hieraičnuju vajnu Ukrainy z Rasijaj.
«NN»: Što čakaje Rasiju i Biełaruś?
AM: Kali źniščyć pucinski režym, i ŭ Biełarusi, i va Ukrainie, i ŭ Rasii va ŭładzie buduć racyjanalnyja ludzi. Miedźviadčuk va Ukrainie ŭžo aryštavany, ciapier, dumaju, biełarusy pazbaviacca ad svajho «Baćki», i treba budzie tolki źniščyć pucinski režym. Ja aptymist, bo majo žyćcio nie daje mnie prava być piesimistam.
Narod Biełarusi pakazaŭ nam usim, što jon maje vialikaje imknieńnie da svabody. Prajšoŭ tolki pieršy etap revalucyi biełaruskaj hodnaści. I ja ŭpeŭnieny, što ja pryjedu ŭ Minsk paśla źviaržeńnia Łukašenki i Pucina i prajdu pa cudoŭnych biełaruskich vulicach i parkach.
Kamientary