Pamiž pažadaju i ahidaju: vałasy na ciele ŭ roznych kulturach i epochach
Pytańnie vałasoŭ na ciele źviazana nie tolki z ujaŭleńniami ab hihijenie, modzie i estetycy. Vałasy taksama jość markieram sacyjalnych i kulturnych adroźnieńniaŭ, piša Antoś Župran.
Dahlad vałasoŭ maje daŭniuju historyju. Navukoŭcy śćviardžajuć, što ŭžo 30 tysiač hadoŭ tamu čałaviek razumny vykarystoŭvaŭ zavostranyja rakavinki dla vydaleńnia vałasoŭ.
Staražytny Jehipiet
Značna bolš infarmacyi mohuć dać znachodki na terytoryi Jehipta. Ličycca, što staražytnyja jehipcianie ŭviali ŭ modu depilacyju. Jaje praktykavali jak žančyny, hetak i mužčyny. Dla hetaha vykarystoŭvali bronzavyja brytvy, pčaliny vosk i piemzu.
Žančyny vydalali vałasy ŭ zonie bikini. Usio svabodnaje nasielnictva Jehipta niezaležna ad połu haliła vałasy na hałavie i nasiła paryki. Ich forma, pamier i materyjał śviedčyli pra sacyjalnaje stanovišča ŭładalnikaŭ.
Dzieciam — chłopčykam i dziaŭčatkam — halili vałasy, pakidajučy adnu abo niekalki pasmaŭ (dziaŭčatkam — na ciemi, chłopčykam — pa bakach hałavy). Hetyja pasmy zakručvali ŭ zavitok (takaja pryčoska zvałasia «zavitok junactva») abo zaplatali ŭ kasu na levaj skroni.
Adnoj z carskich rehalij, jakaja simvalizavała mužnaść i siłu, była nakładnaja cylindryčnaja barodka faraona.
Staražytny Uschod
Raskopki na terytoryi staražytnaha Ura — horada-dziaržavy Miesapatamii — vyjavili hrabnicu prykładna 3500 hoda da n. e. U joj byŭ znojdzieny pincet dla vydaleńnia vałasoŭ. A voś u Šumiery epilacyja była stroha pad zabaronaj. Žychary vieryli ŭ prykmietu, što kali vydalić vałasy ź niejkaj častki cieła, to bahi pazbaviać pośpiechu na siem hadoŭ.
Praktyka vydaleńnia vałasoŭ była raspaŭsiudžanaja na Blizkim Uschodzie. Tam dla hetaha pačynajučy z IV tysiačahodździa da n. e. stali vykarystoŭvać śpiecyjalnuju pastu z sumiesi sulfidu myšjaku, hašanaj vapny i kruchmału.
Staražytnaja Hrecyja
Praktyku depilacyi ŭ jehipcian i žycharoŭ Blizkaha Uschodu pieraniali staražytnyja hreki i rymlanie. U abiedźviuch kulturach jana była prykmietaj prynaležnaści da pryvilejavanych kłasaŭ.
U Staražytnaj Hrecyi vałasy ź cieła vydalali jak žančyny, hetak i mužčyny. U mužčyn, jakija adnosilisia da najvyšejšych płastoŭ hramadstva, ličyłasia prystojnym mieć vałasy tolki na hałavie. U inšych miescach (hrudzi, ruki, nohi, padpachi, łabok) jany staranna źniščalisia.
Hustyja vałasy i dahledžanaja barada słužyli najlepšym upryhažeńniem volnanarodžanaha elina. Barada simvalizavała mužnaść, jaje zapuskali paśla dvaccaci hadoŭ, papiarednie pryśviaciŭšy pieršy junacki pušok baham.
Tolki Alaksandr Makiedonski zmoh pierakanać svajo vojska stryhčy barody, ubačyŭšy, što z doŭhaj baradoj niazručna ŭ bai. Upłyŭ Alaksandra pryvioŭ da taho, što haleńnie stała bolš modnym.
Staražytny Rym
U Staražytnym Rymie haleńnie mieła kulturnaje značeńnie. Pieršaje haleńnie maładoha rymlanina było «ŭstupleńniem u darosłaje žyćcio». Rymskija cyrulni byli miescami sustrečy. Vałasy na ciele (i ich vydaleńnie) stali simvałam statusu.
U rymskija časy čym bolš znatnym byŭ čałaviek, tym mienš jon mieŭ vałasoŭ na ciele. Viadoma, što Juliju Cezaru štodnia pincetam vyščypvali baradu. Praŭda, bahatyja mužčyny ŭ Staražytnym Rymie pierastali vydalać vałasy z łabka. Bahatyja žančyny taksama časam pakidali vałasy ŭ zonie bikini.
Viartańnie rymlan da barod adbyłosia ŭ II stahodździ n. e., kali rymski impieratar Adryjan adpuściŭ baradu, kab schavać šnary i barodaŭki na tvary. Rymlanie rušyli ŭśled za jaho prykładam.
Relihija i vydaleńnie vałasoŭ
Praktyka depilacyi źviazanaja z relihijaj. Tak, u Staražytnym Jehipcie pieršymi pačali vydalać vałasy žracy. Pavodle Hieradota, «u inšych krainach žracy bahoŭ nosiać doŭhija vałasy, a ŭ Jehipcie jany stryhucca… Kožnyja try dni žracy holać vałasy na svaim ciele, kab pry bohasłužeńni ŭ ich nie źjavilisia vošy ci inšyja parazity».
Tanzura, jakaja patrabuje častkovaha ci poŭnaha haleńnia vałasoŭ na hałavie, viadomaja ŭ induiźmie, budyźmie i chryścijanstvie.
U induiźmie hihijena ličyłasia relihijnym abaviazkam. Ad prychilnikaŭ induizmu patrabavałasia vydalać vałasy na hrudziach i łabku. Adnosna vałasoŭ na padbarodku i nad vierchniaj huboj pracedura haleńnia pavinna była pravodzicca kožny čaćviorty dzień.
Zhodna z patrabavańniami isłamu, musulmanin pavinien rehularna vydalać vałasy z padpach i łabka. Spačatku dla hetaha vykarystoŭvali tradycyjnyja mietady (brytva, pincet, nitka), ale ŭ VII stahodździ na Blizki Uschod ź Indyi pryjšoŭ cukar. Araby prystasavalisia rabić ź jaho pastu dla vydaleńnia vałasoŭ.
Siaredniaviečnaja Jeŭropa
U Siarednija viaki rymskija tradycyi haleńnia byli adnoŭlenyja padčas kryžovych pachodaŭ, kali kryžaki sutyknulisia z hihijeničnymi zvyčkami rehularnaha haleńnia (i kupańnia), jakija zachavalisia na Blizkim Uschodzie.
U šmatlikich knihach siaredniaviečnych aŭtaraŭ zhadvajucca maleńkija ščypčyki ź miedzi ci srebra jak nieadjemny atrybut žanočaha tualetu. U žyvapisie epochi Adradžeńnia aholenaje žanočaje cieła adlustroŭvałasia biezvałosym, što moža śviedčyć ab tym, što žančyny zmahalisia z vałasami taksama i ŭ intymnych miescach.
U tuju epochu vałasy na tvary abo ciele z roznych pryčyn (hihijeničnych, relihijnych, estetyčnych abo prafiesijnych) vydalali i mužčyny. Naprykład, manachi halili patylicu, rycary halili baradu i vusy dziela zručnaści našeńnia šlema, a mastaki i skulptary epochi Adradžeńnia imknulisia da hładkaści skury jak prykmiety maładości i pryhažości.
Novy čas
Anhlijskaja karaleva Lizavieta I (1533—1603) dała šturšok raźvićciu kultury vydaleńnia vałasoŭ na tvary. Pryhažuni taho času vyščypvali abo halili brovy i vyholvali vałasy vysoka nad iłbom, kab jon zdavaŭsia vizualna bolš vysokim. Heta ličyłasia prykmietaj arystakratyzmu i vytančanaści.
U zborniku Alesia Pjemanteze, jaki pieravydavaŭsia niekalki razoŭ u XVI stahodździ, padrabiazna apisvajecca «cudoŭny sakret, jakim karystajucca znatnyja maŭrytanskija damy, dziakujučy jakomu jany robiać svaich dačok biezvałosymi pad pachami i ŭ inšych miescach».
Adnak historyki ličać, što ŭ toj čas depilacyja nie była raspaŭsiudžanaj źjavaj. Vałasatyja intymnyja miescy ličylisia hihijeničnymi i zdarovymi, tady jak depilacyja mahła śviedčyć pra chvarobu.
Jašče ŭ siaredzinie XV stahodździa ŭ Jeŭropie byli vynajdzienyja tak zvanyja paryki z łabkovych vałasoŭ. Ich nasili, u pryvatnaści, prastytutki, jakija pakutavali ad vošaj u intymnych miescach i tamu pavinny byli całkam depilavać vałasy. Paryki dapamahali hetym žančynam schavać svoj soram.
Jak by tam ni było, ale ŭ XVII stahodździ parady pa vydaleńni vałasoŭ trapili navat u knihi, jakija byli pryznačanyja dla chatniaha čytańnia i navučańnia, jakimi karystałasia i prostaje nasielnictva.
Tak, u knizie Iahana Kolera (Johannes Coler) «Oeconomia ruralis et domestika», jakaja na praciahu stahodździa vydavałasia 14 razoŭ, utrymlivajucca źviestki pra 19 roznych sposabaŭ vydaleńnia vałasoŭ.
Historyki mody pišuć pra toje, što ŭ XVIII stahodździ jeŭrapiejskija pryhažuni stali masava vykarystoŭvać kremy dla depilacyi.
Hieahrafičnyja adroźnieńni
Nasupierak raspaŭsiudžanamu mierkavańniu, vałasy na ciele raźmierkavanyja pa płaniecie nieraŭnamierna.
U narodaŭ, jakija žyvuć va ŭmovach palarnaj nočy i nizkaj soniečnaj aktyŭnaści, vałasoŭ na ciele i kaniečnaściach vielmi mała. A bližej da poŭdnia pavialičvajecca nie tolki praciahłaść śvietłavoha dnia, ale i kolkaść vałasoŭ na ciele miascovych narodaŭ.
Samaje hustoje vałasianoje pokryva ŭ žycharoŭ Mižziemnamorja: italjancaŭ, ispancaŭ, hrekaŭ, armian, arabaŭ. Ale pa miery nabližeńnia da ekvatara vałasoŭ znoŭ pastupova stanovicca mienš, i ŭžo ŭ ekvataryjalnych afrykancaŭ źnikaje praktyčna całkam. U mužčyn ekvataryjalnaj Afryki niama navat barady i vusoŭ.
Samymi vałasatymi ludźmi ŭ śviecie ličacca ajny, jakija žyvuć na terytoryi vostrava Chakajda, i niŭchi Pryamurja i Sachalina. Ajny tradycyjna pakłanialisia vałasam, nastolki, što žančyny nanosili vakoł vierchniaj huby tatuiroŭku, kab namalavać padabienstva vusoŭ.
U karennaha nasielnictva Amieryki ad pryrody niama hustych vałasoŭ na tvary. Da ŭsiaho inšaha tradycyi bolšaści indziejskich narodaŭ patrabujuć vydaleńnia vałasoŭ ź cieła i tvaru, pryčym nie haleńniem, a epilacyjaj u padletkavym uzroście.
Zatoje indziejcy časta adhadoŭvali doŭhija vałasy na hałavie, što było simvałam svabody. Praŭda, jość vyklučeńnie. Niekatoryja indziejskija plamiony, naprykład, tlinkity na paŭdniovym uschodzie Alaski i zachadzie Kanady, nasili vusy i barody.
Cikava, što da vusatych i baradatych jeŭrapiejcaŭ-zavajoŭnikaŭ indziejcy stavilisia ź vialikim padazreńniem i zvali ich «sabačymi mordami». A jeŭrapiejcy biazvusych indziejcaŭ spačatku prymali za słabych, jak žančyn, praciŭnikaŭ.
XX stahodździe
Pieravarot u haleńni adbyŭsia ŭ pačatku XX stahodździa z pačatkam pramysłovaj vytvorčaści ŭ 1903 hodzie amierykancam Kempam Džyletam adnarazovaj biaśpiečnaj brytvy. U 1915 hodzie była vypuščana pieršaja brytva śpiecyjalna dla słabaha połu. Žančyny ich vykarystoŭvali dla haleńnia padpach. Zatym, kali sukienki stali karaciejšymi, jany źviarnuli ŭvahu na nohi.
Hetaja tendencyja praz amierykanskaje kino pieraniesłasia ŭ Jeŭropu. Zatym źjavilisia kupalniki bikini.
Byŭ, praŭda, i pieryjad, kali adnaviłasia moda na «naturalnaść». Jon byŭ źviazany z rucham chipi (1960—1970-ja hady). Ź jaho asłableńniem stali źnikać i vałasy na ciele.
Sučasnaść
U sučasnym jeŭrapiejskim i amierykanskim hramadstvie nazirajucca supiarečlivyja tendencyi. Z adnaho boku, niadaŭna papularny ruch mietraseksuałaŭ pryvioŭ da šyrokaha raspaŭsiudžvańnia siarod mužčyn praktyki vydaleńnia vałasoŭ z roznych zon cieła.
Naprykład, u 2019 hodzie ŭ Vialikabrytanii 13% mužčyn va ŭzroście da 30 hadoŭ halili hrudzi, 12% — padpachi, 5% — ruki, 4% — nohi. Kožny čaćviorty vyščypvaŭ brovy, a 29% halili vałasy na łabku.
Z druhoha boku, žančyny ŭsio bolš zajaŭlajuć ab tym, što stamilisia ad zališniaj uvahi z boku mužčyn da svajho biezvałosaha cieła. Zhodna z apytańniem, praviedzienym u Francyi, za pieryjad z 2013 pa 2021 hod kolkaść žančyn, jakija nie vydalajuć vałasoŭ u zonie bikini pavialičyłasia amal udvaja (z 15 da 28%). Viartajucca da bolšaj naturalnaści vałasianoha pokryva i mužčyny.
Čytajcie jašče:
Bulon na vadzie ź niabožčyka i plavok u znak pavahi: dziŭnyja afrykanskija tradycyi
Papularny tyktokier z Rasii tusić u darahich restaranach Minska: «Byccam bamžu padali. Žarycie, na zdaroŭje»12
Kamientary