Jak nie pierajeści infarmacyi? Razvažaje psichołah
Kali vy bieskantrolna siedzicie ŭ navinach abo sacsietkach, ci dumali vy, što heta moža nieści škodu? Razam ź psichołaham Natallaj Skibskaj raskazvajem, jak zrazumieć, što ŭ vas pieradaziroŭka infarmacyjaj i što z hetym rabić.
«Lišak infarmacyi časta tolki ŭzmacniaje tryvožnaść i vyklikaje łžyvaje razumieńnie śvietu»
Natalla pačynaje z taho, što infarmacyja — karysnaja dla nas reč, jana daje jasnaść. Kab vyžyvać, nam važna razumieć, što adbyvajecca navokał, jakija ŭ nas pahrozy i pierśpiektyvy, mieć peŭnaść: «Naprykład, my musim jasna bačyć, kudy idziom i dzie znachodzimsia, nam patrebnaja zrazumiełaja karcinka, kab aryjentavacca na miascovaści. Ale kali vakoł tuman, my ničoha nie bačym. Tak i ź niehatyŭnaj infarmacyjaj — jana nie daje całkam usprymać realnaść».
Taksama nam patrebnyja resursy dla apracoŭki infarmacyi. Kali danych zanadta šmat i my nie paśpiavajem ich zasvojvać i sartyravać, tady lišak infarmacyi robicca dla nas škodnym. Heta vyklikaje stres i nie daje nam adpačyvać, bo mozh, jak straŭnik, zapoŭnieny niepieravaranaj infarmacyjaj. Vynik — škoda emacyjnamu i fizičnamu zdaroŭju.
Naviny i infarmacyja robiacca złom i tady, kali ŭ ich zanadta šmat niehatyvu, kali my adčuvajem, što heta nas zasmoktvaje. Tady ŭsio navokał robicca drennym, pahroźlivym i strašnym, i hety fon pačynaje źmianiać naša ŭspryniaćcie realnaści. Tak mohuć azmročvacca inšyja častki žyćcia, kali my na fonie niehatyvu pierastajom zaŭvažać toje dobraje, što majem.
Jak zrazumieć, što infarmacyi ŭ vašym žyćci zanadta šmat? Psichołah tłumačyć: «Pieršaja prykmieta — kali dla nas usio robicca ciamniusieńkim, depresiŭnym i drennym. Naprykład, kali pahladzieć na žyćcio abjektyŭna, tam šmat dobraha, ale my bačym adno niehatyŭ.
Pa-druhoje, byvaje, što my nie možam zasnuć, bo biaskonca krucim u hałavie atrymanuju infarmacyju. Paśla takoha čałaviek moža rankam adčuvać siabie tak, byccam nie adpačnuŭ nočču, to-bok jon «pierajeŭ» i mozh nie paśpiavaje apracoŭvać infarmacyju. Heta pieršyja simptomy taho, što ŭ nas infarmacyjnaja pierahruzka. Tady treba ładzić detoks, dapamahać mozhu pierapracavać toje, što «źjeli».
Natalla raskazvaje, što infarmacyjnaja pierahruzka — papularnaja prablema, asabliva ŭ naš čas. Siońnia my spažyvajem za dzień bolš infarmacyi, čym paŭstahodździa tamu čałaviek moh atrymlivać za hod, i časam naš mozh nie ŭ stanie pieravaryć stolki danych. Atrymlivajecca źniasileńnie, bo bijałohija naša praktyčna nie źmianiłasia z pačatku infarmacyjnaj ery, my majem tyja ž mazhi, što i našy prodki. Pry hetym śviet źmianiŭsia, staŭ bolš chutkim i napoŭnienym infarmacyjaj, i ŭ vyniku my žyviom u istotnaj pierahruzcy.
Na ludziej z bolš dalikatnaj niervnaj sistemaj lišak infarmacyi moža ŭpłyvać niehatyŭna. Ale i zvyčajnyja ludzi zdolnyja trapić pad skažeńnie ŭspryniaćcia śvietu, mozh moža adkazać na naviny doŭhaj stresavaj reakcyjaj, i ŭ vyniku cierpić fizičnaje zdaroŭje, nie kažučy pra psichiku. Naprykład, kali čałaviek uvieś čas napružany, u jaho muskulnyja zaciski, praz heta pačynajucca prablemy z muskułami, hałaŭnyja boli, parušajecca zabieśpiačeńnie orhanaŭ kryvioj, što ŭ vyniku vyklikaje ich chvaroby.
«My časam skanujem infarmacyju mienavita z patreby jasnaści — kab razumieć, što adbyvajecca ŭ śviecie, i svoječasova kudyści biehčy, dać rady drennym padziejam, karaciej, kab vyžyć. Adnak lišak infarmacyi časta tolki ŭzmacniaje tryvožnaść i vyklikaje łžyvaje razumieńnie śvietu — maŭlaŭ, jon strašny, varožy i nidzie niama vyratavańnia. Heta absalutna nie spryjaje dušeŭnaj raŭnavazie, čałaviek sychodzić u śviet strachaŭ i drennych fantazij», — ličyć Skibskaja.
«Uklučajcie filtr: treba mnie hetaja infarmacyja ci nie, a kali tak, to navošta»
Naš mozh pastajanna pahłynaje danyja, kaža psichołah. Prosty prahlad telebačańnia, knihi, filmy, usio, što my čytajem i bačym — heta ŭsio zapisvajecca ŭ našaj pamiaci, i tamu treba filtravać tuju infarmacyju, što my spažyvajem. Dla mozha niama vialikaj roźnicy, my hladzim film žachaŭ ci pieražyvajem niešta ŭ realnaści, — usio heta na nas upłyvaje. Tamu treba być vielmi vybiralnym u tym, što my spažyvajem, čytajem ci hladzim, davać svajmu arhanizmu dastatkova času, kab pierapracavać toje, što my źjeli, i abaviazkova ładzić rehularny infarmacyjny detoks.
Natalla adznačaje, što
viečar — čas padrychtoŭki da snu, tamu nie treba nahružać u hety čas mozh. Vielmi važna apošnija paru hadzin dnia rychtavać arhanizm da adpačynku, a nie čytać strašnyja naviny, jakija nas pužajuć i nie dajuć nam zasnuć.
Taksama varta pravilna pierapracoŭvać infarmacyju: «My ličym značnymi tyja fakty, na jakija reahujem emacyjna. Tamu kali vy ŭ siabie biaskonca zahružajecie naviny pra toje, jak niedzie kahości zabivajuć, heta ŭpłyvaje na psichałahičny stan, i my sami siabie tak nakručvajem. Zdajecca, matyŭ dobry: my chočam razumieńnia i jasnaści, mahčymaści kiravać našym žyćciom. Ale my robim sabie horš. Varta čytać tolki toje, što nam sapraŭdy treba, i nie bolš.
Zadača miedyja — davać naviny, jakija buduć vabić, a zadača spažyŭcoŭ — utrymlivacca. Vy idziacie da kasy ŭ mahazinie, i vam la jaje prapanujuć niepatrebnyja i škodnyja pradukty, i vy na heta kuplajeciesia, chacia jano vam absalutna nie treba. Uklučajcie filtr: treba mnie hetaja infarmacyja ci nie, a kali tak, to navošta. Kali ja chaču supakoicca ci niešta zrazumieć, jakaja infarmacyja mnie dla hetaha patrebnaja? I nie varta ŭražvacca».
Viedajecie pra fienomien dumskrolinhu, kali my biazdumna siadzim u telefonie i hartajem stužku z drennymi navinami? Natalla tłumačyć hetuju źjavu tak:
«My zaprahramavanyja na toje, kab znachodzić i pradbačvać niebiaśpieku. Kali čałaviek u kursie paradku dnia, u jaho składajecca adčuvańnie, što kali jon niešta ŭpuścić, heta moža być niebiaśpiečna. Infarmacyja pahłynaje čałavieka, i jon nie moža siabie adtul vyciahnuć. Heta pavyšaje ŭzrovień tryvohi i patrabuje supakajeńnia, a kab supakoicca, nibyta treba bolš jasnaści. I ty pačynaješ šukać novuju infarmacyju, čytać bolej».
Bieź siły voli tut nie spravicca, ale Natalla padkazvaje adzin łajfchak. U toj čas, kali vy ŭ resursie, abmiažujcie čas za ekranam tak, kab paśla peŭnaha pieryjadu telefon błakavaŭsia. Abo, kali vy zaŭsiody z telefonam, vydalicie dadatki sajtaŭ z navinami ci zabłakujcie ŭ siabie hetyja resursy. Arhanizujcie žyćcio tak, kab u vas było kankretnaje miesca i čas na spažyvańnie infarmacyi.
Rankam vy majecie peŭny zapas siły voli i tracicie jaho na toje, kab ustać z łožku, pačyścić zuby, dajści da pracy i papracavać. Uviečary ŭ vas hetaj siły voli ŭžo moža nie być, tamu varta dapamahčy psichicy, zahadzia praduhledzieć svaje pavodziny.
Jašče važnaja padtrymka adzin adnaho, ličyć Skibskaja: «Možna paprasić blizkich ci znajomych vyciahvać nas, kali my zavisajem u navinach, prapanoŭvać zaniacca čymści inšym. Kali my majem dobryja, ciopłyja i stabilnyja adnosiny, u jakich my adčuvajem siabie biaśpiečna, čas razam z hetymi ludźmi inviestuje ŭ naš spakoj. U nas jość inšyja sposaby dać rady tryvozie, akramia jak biaskonca skrolić naviny. Varta raźvivać schilnaść karystacca hetymi sposabami».
Abstaviny sacyjalnaj izalacyi — naprykład, vy emihrant, u vas niama blizkich, vy nie majecie z kim sustrakacca i bavić čas — robiać nas bolš tryvožnymi. Takoje pačućcio tryvohi stymuluje pošuk sposabaŭ dać rady, i možna akazacca ŭ situacyi, kali vy siedzicie adzin u pustoj kvatery, usio navokał žachlivaje, i vy pahružajeciesia ŭ dumskrolinh.
Kali my pierahružajem naš mozh infarmacyjaj, kaža psichołah, my tracim ułasnyja resursy. Mozh vymušany skiroŭvać enierhiju, jakuju jon by skiravaŭ na pracu našych orhanaŭ i sistem, na toje, kab dać rady «źjedzienaj» infarmacyi.
«Na dzieciach dobra bačym, jak zaciahvajuć hadžety: daješ dziciaci telefon, i jano sychodzić u virtualnuju realnaść»
Jak pačynać ličbavy detoks? «Ź niekatorymi klijentami ja razam vyznačała, jakija navinavyja resursy jany čytajuć. Možna zrabić heta samastojna, skłaści taki śpis na papiercy. Varta padumać, jak naviny z roznych krynic na mianie ŭpłyvajuć i navošta ja ŭvohule tudy zachodžu. Kali ja viedaju, jakaja infarmacyja mnie patrebnaja, to, jak ja zajdu na peŭny sajt, ja nie skrolu, a šukaju niešta kankretnaje. Možna i vydalić, naprykład, padpisku na peŭnyja kanały. Śmieła vyčyščajcie lišniaje, toje, što robić vaša žyćcio horšym, a vaša śvietaŭsprymańnie — bolš depresiŭnym», — raić Skibskaja.
Prasačycie za svaim ekrannym časam, tym bolš, što dla hetaha siońnia isnujuć śpiecyjalnyja mabilnyja dadatki. Dzie kankretna ŭ virtualnym śviecie vy tracicie šmat času? Navošta vam heta? Narmalna, kali my idziom u bułačnuju pa chleb, a ŭ mahazin mebli — pa meblu, tłumačyć ekśpiertka. Voś i padumajcie, ci adkazvaje krynica infarmacyi, kudy vy źviartajeciesia, vašamu zapytu.
Taksama Natalla rekamienduje arhanizoŭvać svoj čas tak, kab u vas byŭ adpačynak ad infarmacyi — naprykład, vydzialać dzień, kali vy ŭvohule ničoha nie čytajecie. Śviadoma praviarajcie ŭviečary naviny, čytajcie vynikovyja zvodki za dzień ci hladzicie vynikovyja vypuski navinaŭ. Kali niejkaja navina ŭ takoj zvodcy vas zacikaviła, možna pračytać pra jaje bolš, ale nie čytać usio zapar, treba być litaścivym da svaich mazhoŭ.
Usio heta datyčyć darosłych ludziej, ale ž infarmacyju spažyvajuć i dzieci. Papularnaja źjava siarod sučasnych baćkoŭ — nadoŭha ŭklučyć małomu mulciki ci pakinuć jaho sam-nasam ź inšym kantentam. Jak na heta hladzić psichołah? «Treba vielmi daziravać infarmacyju vakoł małych dziaciej i dobra dumać nad tym, kali davać im hadžety. Zrazumieła, što baćki i nadalej buduć davać małym hadžety i ŭklučać mulciki, bo heta prosty sposab trochi adpačyć ad dziaciej. Darečy, na ich dobra bačna, jak zaciahvajuć hadžety: daješ dziciaci telefon i jano sychodzić u virtualnuju realnaść.
Jość karysny kantent, a jość škodny, i varta heta filtravać. Vy ž nie budziecie davać dziciaci rtuć abo nitraty, tak i ź infarmacyjaj. Dzieci nie usio mohuć pieravaryć, u ich niastałaja niervovaja sistema. Prahlad mulcikaŭ časta raschistvaje jaje, u tym liku praź dziciačyja pieražyvańni. Taksama va ŭsich kazkach zakładzienaja peŭnaja sistema pohladaŭ, tak što padumajcie, što vy zahružajecie dziciaci ŭ hałavu i jakija pierakanańni «źjeść» dzicio, pakul jano maleńkaje i nie maje filtru».
«Naša Niva» — bastyjon biełaruščyny
PADTRYMAĆ
Kamientary