«Jak vyžyć ciapier pčalaru? Na inšuju pracu iści». Pčalar z Mahiloŭščyny raskazaŭ, čamu raniej lubimaja sprava ciapier nie daje prybytku
40-hadovy Siarhiej Davydzienka ź vioski Viendaraž Mahiloŭskaha rajona razam z bratam zajmajecca miodam užo 17 hadoŭ. Usio išło niadrenna, ale apošnim časam asabistaja padsobnaja haspadarka pierastała prynosić prybytak, tamu mužčyna ŭładkavaŭsia pracavać pa najmie i zadumaŭsia nad tym, kab hetaj viasnoj pradać pčalnik, piša «Viečiernij Bobrujsk».
«Zachoŭvać lepš hrošy, a miod treba jeści»
Pčołami Siarhiej zachapiŭsia jašče ŭ maładości. Pačynali ŭsiaho tolki z troch vulloŭ. Za hetyja hady «pałasataja haspadarka» pavialičyłasia da 220 pčałasiemjaŭ. 150 vulloŭ naležać bratu Andreju, astatnija 70 — jamu.
Siarhiej ličyć, što pavialičyć kolkaść pčoł — zusim nie prablema, kali ŭ hetym razabracca.
«Padsadžvajecca matka ŭ advodak — voś tabie i siamja, — uśmichajecca mužčyna. — Achviaravaŭšy adzin hod pradukcyjaj miodu, možna pavialičyć pčalnik u čatyry razy «pstryknuŭšy palcami». Heta značyć, z 4-ch vulloŭ možna za hod 16 zrabić».
Z tym, što prapanavać pakupnikam, taksama prablem nie ŭźnikaje. Ciapier u asartymiencie jość cełych 5 hatunkaŭ sałodkaha prysmaku, u asnoŭnym za košt taho, što majecca kačavaja častka pčalnika. Pobač jość bahaty kałhas «Mahiloŭenierha», jaki moža dazvolić sabie siejać u tym liku hrečku, i fiermier niepadalok faceliju vysiejvaje. Tamu braty padvoziać svaich pčoł na ćvicieńnie hetych raślin.
Pčalar pradaje miod u siarednim pa 8 rubloŭ za paŭlitra niezaležna ad hatunku. Košt adnolkavy, bo vydatki na vytvorčaść nie adroźnivajucca.
«Tyja ž transpartnyja vydatki, na elektraenierhiju dla adpampoŭki miodu, na vadu. Sabiekošt vytvorčaści adnaho kiłahrama miodu adnolkavy, — tłumačyć Siarhiej. — Kuplajuć usie hatunki adnolkava. Tut užo sprava hustu. Chtości lubić miod u sotach i nie škaduje 20 rubloŭ za kh. Jość pradukty, jakija ŭ asnoŭnym voziš z saboj dla asartymientu: piarhu (8 rubloŭ za 100 h), pyłok (7 rubloŭ za 100 h), prapolis (30 rubloŭ za 100 h.)».
Pa słovach Siarhieja, ciapier ludzi nadta šmat miodu nie kuplajuć, choć, jak ličyć pčalar, darma. Kali źjadać patrebnuju kolkaść, možna ŭmacavać imunitet.
«U miodzie ŭtrymlivajucca ŭsie raspaŭsiudžanyja vodarastvaralnyja vitaminy: A, B, C… Nie varta dumać, što miod vyratuje vas, kali vy lažycie z tempieraturaj 38. Heta nie leki. Jaho treba jeści dla prafiłaktyki prastudnych zachvorvańniaŭ pastajanna i rehularna, pa adnoj čajnaj łyžcy ŭ dzień, nie bolej, tamu što jon kałaryjny. Kałoryj u im stolki ž, kolki i ŭ cukiercy.
Voś kali b usie ŭsprymali miod jak łasunak, — maryć Siarhiej, — ja dumaju, što prodažy byli b bolšyja. Cukierki ž jaduć pastajanna. Raniej ludzi prasili trochlitrovy słoik, a ciapier kažuć: na zimu vaźmu paŭlitra — i chopić.
A miod ža zachoŭvajecca vielmi dobra. U jehipieckich piramidach u amfarach znachodzili miod, jakomu bolš za tysiaču hadoŭ. Praŭda, ja liču, što zachoŭvać lepš hrošy, a miod treba jeści i trymać adkrytym na stale!»
«Siońnia pčalary nie hatovyja płacić padatki»
Što tyčycca zarobku, tut usio nie vielmi aptymistyčna. Asabliva ciažka, kaža Siarhiej, stała z 2022 hoda, kali ŭviali 10-pracentny padatak, jaki zakranuŭ taksama hrybnikoŭ i jahadnikaŭ.
«Kali ŭ nas dachod bolšy za 200 bazavych za hod, my pavinny zapłacić 10 adsotkaŭ padatku (ź pieravyšeńnia hetaj sumy. — Zaŭv. aŭt.). Za što? My ž źjaŭlajemsia apylalnikami dla sielhaspradpryjemstvaŭ, u ich pavialičvajecca ŭradžajnaść dziakujučy nam, a z nas jašče i padatak, — ździŭlajecca Siarhiej. — 200 bazavych — heta siońnia 8 000 rubloŭ.
Niečuvana. Paroh u 8 000 rubloŭ pčalary pierachodziać vielmi prosta. Adzin raz zdać paŭtary tony miodu — i jon piarojdzieny.
Siońnia pčalary nie hatovyja płacić padatki. Padzialicie hetyja 200 bazavych (8 tysiač rubloŭ) na hod, zarobak atrymajecca — 666 rubloŭ na miesiac. Jak možna pražyć za takija hrošy, kali siaredni zarobak pa Mahiloŭskaj vobłaści — 1 640 rubloŭ? Ja razumieju, kali b dla nas zrabili paroh nie 200 bazavych, a 500 — pytańniaŭ by nie było. Na 1 666 rubloŭ užo možna žyć. Usie b praciahnuli pracavać i, mahčyma, naraścili b vytvorčaść, pradavali b tańniej miod na rynku ŭ roźnicu…»
«Samaje hałoŭnaje pytańnie ŭ nas siońnia — zbyt»
Uvosień Siarhiej pradaje miod na sielskahaspadarčych kirmašach. Adnak taki handal asablivaha prybytku nie prynosić, kaža jon:
«Handal na kirmašach — heta nie vychad dla pčalara. Tam za dva dni možna zarabić, jak praviła, 250 rubloŭ u pieršy dzień i rubloŭ 100 — u druhi. Vychodzić 350 rubloŭ. Voś i paličycie: čatyry tydni pa 350 rubloŭ — heta 1 400. Heta kali ŭ siezon kirmašoŭ. A kali ich niama? Rynak — taksama nie vychad. Treba płacić za handlovyja miescy. Treba, kab pakupniki ciabie viedali, a heta napracoŭvajecca hadami.
Prablema ŭ tym, što siońnia niama centralizavanaha zbytu miadovaj pradukcyi. U Biełarusi zastałosia paru pradpryjemstvaŭ, jakija zakuplajuć miod optam: likiora-harełačnyja i kandytarka trochi, dy i toje — pa kapieječnaj canie, 3,5—4 rubli za kiłahram, a raźlik — praz paŭhoda.
Skaračajecca kolkaść pierapracoŭščykaŭ, jakija robiać z našaha biełaruskaha miodu krem-miod — z čarnicaj, ablapichaj, inšymi jahadami, ź miataj. Pa fakcie, u nas zastaŭsia tolki adzin stabilny pakupnik miodu: kali bačyli, pradajecca «Miadok».
Jakasny, zakryštalizavany, adnastajnaja struktura, ziarnistaść dobraja, nie bujnakryštaličnaja. Dobry miod. U asnoŭnym, naš, biełaruski. Jaho kuplajuć optam u pčalaroŭ i fasujuć u svaju maleńkuju taru. Ale tudy nie prabicca. Tam čarha. Ludzi hatovyja zdavać im miod navat pa canie 3,5 rubla za kh».
«Z adnaho vulla, jaki całkam byŭ pryśviečany zboru miodu ŭ siezon, možna sabrać 90 kiłahramaŭ miodu, — praciahvaje Siarhiej. — Ale tak jak udzielničajuć u miedazbory nie ŭsie siemji, a, naprykład, 100 z 220-ci, to, kab daviedacca abjom vytvorčaści, my dzielim kolkaść atrymanaha miodu na ŭsie vulli, tamu što absłuhoŭvać pčalnik treba ŭvieś: kupić dla pčoł vaščynu, padkormku na zimu, paliva… Usio «na kruh» dzielicca i atrymlivajecca 45-50 kiłahramaŭ.
Heta taki siaredniestatystyčny saviecki pakazčyk, jaki byŭ daviedzieny dla pčołahaspadarak, narmalny abjom vytvorčaści. Ale navat vyrablajučy hetyja abjomy, z majoj častki (70 pčołasiemjaŭ) u mianie na składzie staić dźvie tony miodu, i ja nie viedaju, kudy jaho pradavać. Raniej pradavali za miažu, ciapier nielha».
«Mnie pašancavała, i ja znajšoŭ pracu»
Vydatki, jakija byli ŭkładzienyja i sychodziać siońnia na ŭtrymańnie pčalinaj haspadarki, nikoli nie akupiacca, ličyć Siarhiej. A «pracavać dziela pracy» jamu nie chočacca, tamu mužčyna vyrašyŭ uspomnić pra svoj dypłom ab vyšejšaj adukacyi z univiersiteta charčavańnia i šaścihadovy dośvied pracy na Mahiloŭskim chlebazavodzie. I z sakavika minułaha hoda jon pracuje administrataram na adnym z pradpryjemstvaŭ abłasnoha centra.
«Jak vyžyć ciapier pčalaru? Na inšuju pracu iści, — kaža Siarhiej. — Da stanka stanavicca, bolš nijak. Mnie pašancavała, i ja znajšoŭ pracu. Ciapier treba pazbaŭlacca ad pčoł. A što rabić? Viasnoj-letam budu pradavać».
17 hadoŭ tamu, kali Siarhiej Davydzienka z bratam tolki pačynali zajmacca pčalarstvam, jany kupili: dźvie miedahonki (kožnaja kaštuje pa 1 000 jeŭra), stoł dla raśpiačatvańnia sotaŭ, dva vytvorčyja pamiaškańni dla zachoŭvańnia i adpampoŭki miodu… A jašče traktar «MTZ-82», try 8-mietrovyja pryčepy. I siońnia ŭsio heta, sa słoŭ Siarhieja, «šalonych hrošaj kaštuje». I ŭsio heta, kaža jon, jašče nie akupiłasia:
«Kali paličyć usie ŭkładańni, zroblenyja ŭ pčoł, to dobra, kali vyjdzieš «u nul». A chutčej tam hłyboki minus. I prosta pracuješ z hetym, tamu što pryvyk, uciahnuŭsia, i ŭsio.
Niekatoryja kažuć, što kryzis — heta čas dla mahčymaściaŭ. Ale mahčymaści ciapier tolki ŭ taho, u kaho jość dobry kapitał i chto moža ŭkłaści hety kapitał u biznes, jaki syšoŭ z rynku, — razvažaje Siarhiej. — Naprykład, syšoŭ z rynku ja, pčalar. A čałaviek, u jakoha jość kapitał, vykupiŭ moj pčalnik, płacić zarobak pčalaru i praciahvaje maju spravu.
U jaho jość abarotnyja srodki, kab płacić zarobak i ŭtrymlivać hety pčalnik da lepšych časoŭ. Heta značyć, heta čas dla tych, u kaho jość abarotnyja srodki i kapitał. A dla mianie hetaj mahčymaści niama».
«U hod źbiraju ad 5 da 10 ton». Patomny pčalar raskazaŭ pra vydatki prafiesii i čamu siarod pčalaroŭ amal nie byvaje machlaroŭ
«Možna skazać, ciapier heta majo žyćcio». Eks-premjer Biełarusi raskazaŭ, čamu pakinuŭ Minsk i čym siońnia zajmajecca
«Ja bajusia spaźnicca ŭ turmu». Eks-palitviazień, pčalar Mikoła Papieka pra toje, jak heta ŭ 62 hady kinuć usio i źjechać u emihracyju
«Mazali, kroŭ i pastajannyja ŭkusy». Ci možna siońnia zbudavać biznes na bortnictvie?
Bondarava abrynułasia na muziej Janki Kupały i mastaka Sušu31
Kamientary