Što chavajecca za paśpiachovym adnaŭleńniem Notr-Dama? Francyja viruje, i kab nam takija viravańni
Praź niekalki dzion adbudziecca ŭračystaje adkryćcio adnaho z samych viadomych saboraŭ u śviecie i vizitnaj kartki Paryža. Adnaŭleńnie zaniało bolš za piać hadoŭ i vyklikała haračyja sprečki.
Vydańnie Le Monde raskazała pra haračyja sprečki — navukovyja i mastactvaznaŭčyja, jakimi supravadžałasia adnaŭleńnie sabora Paryžskaj Božaj Maci ŭ Paryžy.
Jak viadoma, pažar, jaki adbyŭsia 15 krasavika 2019 hoda, značna paškodziŭ vializnyja vitražnyja vokny-ružy — adzin z šedeŭraŭ suśvietnaha značeńnia. Aryhinały ŭzychodziać da XIII stahodździa, ale da našych dzion zmahła dažyć tolki častka, mnohija vitražy byli źniščanyja padčas papiarednich pažaraŭ.
Zmahańnie za vitražy
U chodzie abmierkavańnia roznych prajektaŭ prezident Francyi Emanuel Makron aktyŭna padtrymaŭ ideju zamieny staražytnych vitražoŭ na sučasnyja. Makron spasyłaŭsia na vopyt restaŭracyi sabora, praviedzieny ŭ siaredzinie XIX stahodździa pa prajekcie architektara Vijale-lo-Dziuka, jaki viadomy svaim dastatkova sprečnym padychodam da restaŭracyi.
«Restaŭravać budynak nie značyć zachavać, adramantavać ci pierabudoŭvać, heta značyć adnavić jaho da stanu zavieršanaści, jakoha jon moh i nie mieć nikoli da hetaha času», — śćviardžaŭ architektar, jaki nie tolki adnaviŭ istotna razburany sabor, ale i źmianiŭ jaho formu. Tak, budynku byŭ viernuty stračany špil, jaki pakryli śvincom pa starych technałohijach. Na sabory źjavilisia dekaratyŭnyja elemienty i fihury chimier, bieź jakich ciapier jaho ciažka ŭjavić. U toj ža čas byli sprajektavanyja novyja vitražy.
U vyniku pažaru 2019 hoda byŭ stračany jak špil, tak i častkova vitražy. Prapanova zamianić vitražy Vijale-lo-Dziuka na sučasnyja vyklikała kanflikt pamiž prychilnikami zachavańnia histaryčnaj spadčyny i tymi, chto padtrymlivaje intehracyju ŭ histaryčnuju spadčynu sučasnaha mastactva.
Kali vitražy vykanaje sučasny mastak, na pohlad Makrona, heta pakinie «pamiatny śled» dla budučych pakaleńniaŭ. Adnak kansiervatary, u tym liku architektary i carkoŭnyja dziejačy, vykazvali aściarohi, što padobnyja źmieny parušać aŭtentyčnaść histaryčnaha abličča sabora, jakim jaho viedali ŭ XX stahodździ.
U vyniku ŭ listapadzie 2020 hoda prajekt byŭ zabłakavany ministram kultury Francyi, jaki spasłaŭsia na Vieniecyjanskuju chartyju 1964 hoda, jakaja patrabuje adnaŭleńnia pomnikaŭ architektury ŭ ich apošnim viadomym stanie.
Ale situacyja źmianiłasia, kali arcybiskupam Paryža ŭ 2022 hodzie staŭ Łaran Ulryš (Laurent Ulrich). Jon padtrymaŭ ideju Makrona. Na pohlad arcybiskupa, adnaŭleńnie sabora pavinna adlustroŭvać epochu, u jakoj jano adbyvajecca, jak heta było i ŭ minułyja stahodździ.
U krasaviku 2023 hoda Makron na sustrečy z arcybiskupam zaŭvažyŭ, što ideja maje być aformlenaja jak inicyjatyva z boku Carkvy. Heta dazvolić paźbiehnuć supracivu. Łaran Ulryš napisaŭ u Jelisiejski pałac list, u jakim vykazaŭ žadańnie mieć u sabory sučasnyja vitražy. Praź niekalki miesiacaŭ paśla hetaha Makron abviaściŭ konkurs na stvareńnie sučasnych vitražoŭ, praviadzieńnie jakoha, jak piša Le Monde, nie abyšłosia bieź intryh i skandałaŭ.
Novyja vitražy pavinny źjavicca da 2026 hoda ŭ šaści ź siami kaplic na paŭdniovym baku sabora. Adzinaja kaplica, jakaja zachavaje svaje vitražy, — druhaja ad transiepta, jakaja adlustroŭvaje «dreva Eseja» — aleharyčny radavod Isusa Chrysta.
A dla vykanańnia novych vitražoŭ arhanizavany konkurs na čale z kurataram muzieja «Centr Pampidu», jaki ŭ vyniku abraŭ vosiem tandemaŭ u składzie adnaho mastaka i adnaho majstra vitražnaha škła.
Sprečki vakoł arhanistaŭ
Jak anansavana, u niadzielu 8 śniežnia adbudziecca aśviačeńnie novaha ałtara i pieršaja ŭračystaja słužba, jakaja budzie supravadžacca arhannaj muzykaj. Pracedura adboru kandydataŭ na pasadu arhanistaŭ saboru taksama vyklikała šmat dyskusij.
U sabory dva arhany, jakija da pažaru 2019 hoda absłuhoŭvali piać tytułavanych arhanistaŭ. Na pieryjad adnaŭlenčych rabot svajo pracoŭnaje miesca zachavaŭ tolki adzin ź ich. U krasaviku hetaha hoda jeparchija Paryža ŭ svaim pres-relizie nazvała imiony arhanistaŭ, jakija praciahnuć pracu. Ale, nasupierak čakańniam, u śpisie było dva novyja proźviščy.
Toje, što takoje kadravaje rašeńnie jeparchija pryniała samastojna, vyklikała skandał. Da hetaha dla taho, kab być zaličanym na takuju pačesnuju i adkaznuju pasadu, nieabchodna było prajści śpiecyjalny konkurs, u jakim važnym faktaram pieramohi źjaŭlalisia prafiesijnaja adukacyja i dasiahnieńni.
Jak i ŭ vypadku ź vitražami, rašeńnie jeparchii ab zamienie arhanistaŭ Notr-Dama stanovicca precedentam, jaki ŭzdymaje pytańni pra zachavańnie tradycyj, vyhladaje jak źniavaha ŭsioj sistemy muzyčnaj adukacyi.
Asabliva šmat dyskusij vyklikała pryznačeńnie arhanistam 22-hadovaha studenta Cibo Fažola (Thibault Fajoles), jaki vučycca tolki na druhim kursie kansiervatoryi, na miesca, jakoje da jaho zajmaŭ zasłužany 59-hadovy arhanist. Pietycyju z krytykaj takoj praktyki padpisała zvyš piaci tysiač arhanistaŭ Francyi.
Hetaje pryznačeńnie šmat kim usprymajecca jak asabistaje rašeńnie rektara Notr-Dama. Jaho paraŭnoŭvajuć z advolnym rašeńniem manarcha, jakoje nie zaležyć ni ad jakich pracedur. Ź inšaha boku, jaho možna razhladać jak umacavańnie rektaram Notr-Dama svajoj kamandy.
Samym dziŭnym u hetaj situacyi, jak pišuć žurnalisty, źjaŭlajecca toje, što małady Fažol vyrašyŭ pryniać pasadu arhanista, niahledziačy na buru pratestaŭ i krytyku. Hetym jon ryzykuje karjeraj i reputacyjaj u prafiesijnaj supolnaści, jakaja niečakana adzinaja ŭ svajoj niezadavolenaści.
Usie hetyja burlivyja abmierkavańni mastackich pytańniaŭ nahadvajuć nam, što Francyja zastajecca Francyjaj, darma što krainie pahražaje rospusk parłamienta i daterminovyja vybary, a na kantyniencie pałychaje vajna.
Kamientary
"Parižskoje architiekturnoje biuro Vincent Callebaut Architectures priedłožiło svoju konciepciju riekonstrukcii kryši Notr-Dam-die-Pari, razrušiennoj v riezultatie požara. V apriele priemjer-ministr Francii Eduard Filipp objavił mieždunarodnyj konkurs sriedi architiektorov na riekonstrukciju kryši sobora. Kak soobŝajet CNN, parižskoje biuro Vincent Callebaut Architectures priedłožiło innovacionnyj ekołohičnyj dizajn.
«Palinhieniezija» — tak nazyvajetsia etot projekt. Nazvanije otsyłajet k tieorii niemieckoho fiłosofa Šopienhauera o tom, čto vola čiełovieka nikohda nie umirajet, a projavlajet siebia v novych individach. Projekt priedłahajet sozdať novuju kryšu dla Notr-Dam-die-Pari iz stiekła, duba i uhlerodnoho vołokna. Špil budiet vienčať pietuch, najdiennyj sriedi obłomkov ruchnuvšiej kryši: jeho viernut na priežnieje miesto. Prieimuŝiestvo etoho dizajna v tom, čto chory sobora budut ośvieŝaťsia jestiestviennym śvietom.
Pod stieklannoj kryšiej razobjut fruktovyj sad i ohorod. Priedpołahajetsia, čto za nimi budut uchaživať vołontiery iz błahotvoritielnych orhanizacij. «Ježiehodno v sadu možno budiet vyraŝivať do 21 tonny fruktov i ovoŝiej. Zatiem ježieniedielno prodavať ich na rynkie, a vsie vyručiennyje sriedstva napravlať na poddieržku nieimuŝich», — skazano v zajavlenii architiekturnoho biuro.
Kryša i špil takžie budut vyrabatyvať električiestvo, tiepło i enierhiju dla vientilacii sobora."
Nu i kali "Našaj Nivie" tak vielmi chočacca "viravańniaŭ"... dy niaŭžo? - to ustroić heta vielmi prosta... - nadrukujcie zachodniesłavianska-lutickuju kancepcyju pachodžańnia litvy. I pačnucca takija viravańni, i tut, i vakoł z usich bakoŭ, što oho-ho, tolki trymajciesia, - "notr-damskija stradanija" ŭ paraŭnańni ź imi padaducca dziciačaj sprečkaj u piasočnicy.