Купалаўцы паказалі ў Вільні прэм’ерны спектакль «Шэпт». У ім — галасы шаптух з беларускіх вёсак. Некаторыя з гледачоў пасля скажуць, што нібы на сеансе лекавання пабывалі.
У аснове спектакля, які паставіў рэжысёр Раман Падаляка, — аднайменная дакументальная кніга Сяргея Лескеця. Фатограф некалькі гадоў ездзіў па вёсках, запісваў аповеды шаптух і траўніц і здымаў партрэты носьбітак гэтых ведаў.
Іх галасамі на сцэне гаворыць актрыса Святлана Анікей. Яе голас у мінімалістычным спектаклі стаў галоўным «рэквізітам» і правадніком. Пераўвасабленне настолькі дакладнае, што ў інтанацыях чуеш бабуль са сваёй вёскі.
Купалаўцы пагружаюць у свет вясковай магіі, якая спалучае неспалучальнае, дзе паганскія традыцыі і касцельныя малітвы пераплятаюцца ў адно. Загавораная вада, малітоўныя радкі «Здровась, Марыя», хлеб святой Агаты (які мусіць абараніць ад пажару і не даць агню перакінуцца на суседнія дамы), зёлкі — адны прастуду здымуць, іншыя чорта адгоняць.
«Калі ўнутры пуста, то і здароўя не будзе», — павучае знахарка.
А калі адна з іх пачынае зашэптваць збіральніка фальклору, што зайшоў да яе (яго грае Аляксандр Малчанаў), у транс упадае ўся зала. Пакуль у цемры гучыць гэты шэпт, сэрца трапеча — ці то ад страху, ці то ад інтымнасці моманту. Некаторыя з гледачоў пасля скажуць: нібы на сеансе лекавання пабывалі.
Музыка Зміцер Лук’янчык заводзіць свой спеў — і магічны свет беларускай вёскі канчаткова ахутвае цябе.
Ці верыць у гэтую магію? Рэжысёр Раман Падаляка згадвае, як у дзяцінстве яго напужаў сабака. Каб зняць такі пярэпалах, вяскоўцы звычайна бяруць клок сабачай поўсці, падпальваюць і даюць панюхаць дзіцяці. Раман тады моцна адпіраўся, калі яму падсоўвалі сабачую поўсць, але ці народны сродак спрацаваў, ці проста ўвага пераключылася, але спалох прайшоў.
Пасля спектакля Святлана Анікей прызналася, што вучыцца пераўвасабляцца было няпроста. З экспедыцый Лескеця захаваліся аўдыязапісы гаворак тых бабуль, але часам было складана разабраць словы, якія яны нашэптваюць.
Свой «Шэпт» купалаўцы павезлі ў тур па некалькіх гарадах. У Вільні (спектакль паказвалі 20 чэрвеня на сцэне галоўнага Нацыянальнага тэатра Літвы) яны сабралі поўную залу. Журналісты, гісторыкі, культурныя і грамадскія дзеячы, былыя палітвязні і іх родныя.
Многія з іх з’ехалі без магчымасці вярнуцца цяпер на радзіму. І ад таго гэты подых беларускай вёскі на віленскай сцэне яшчэ больш каштоўны.
«Калі казаць пра спектакль, то «Шэпт» — найлепшае, што стварылі «Купалаўцы» за два гады», — напісаў у фэйсбуку крытык Дзяніс Марціновіч.
Гераінь кнігі Сяргея Лескеця ўжо няма ў жывых, але іх галасы працягваюць гаварыць са сцэны. А ці пераняў хто іх таямніцы, іх майстэрства? Наўрад ці, у новага пакалення свае метады, сучасныя тэхналогіі. Але падсвядомасць па драбніцы выдае: грамнічныя свечкі — ад навальніцы, ліпавы цвет — ад прастуды.
«Наша Нiва» — бастыён беларушчыны
ПАДТРЫМАЦЬ
Каментары