Kala miažy ź Biełaruśsiu prajšoŭ fiestyval «Tutaka» — jak heta było ŠMAT FOTA
Try dziasiatki hadoŭ tut hrymieła «Basovišča». Na Padlaššy ŭročyšča Boryk nazyvajuć biełaruskim miescam siły. Ciapier tut prajšoŭ «Fiestyval abudžanych «Tutaka». Jaho atmaśfiera — u repartažy «Našaj Nivy».
16.07.2023 / 19:54
Na fiestyvali «Tutaka». Tak vitali naviedvalniki festu vystup hurta «Daj darohu!». Fota: «Naša Niva»
«Tut biełaruščyna čystaj vady»
Ad uročyšča Boryk da Biełarusi dva dziasiatki kiłamietraŭ. Heta Padlašša, dzie biełarusy žyli advieku. Tut havorać na tych ža dyjalektach, što i pad Vaŭkavyskam.
U prylehłym da ŭročyšča miastečku Haradok pravasłaŭnaja carkva, chaty z kvietnikami pad voknami, dahledžanyja vulicy i miestačkoŭcy, jakija vitajucca z kožnym minakom.
Staršynia fondu «Tutaka» Pavieł Stankievič kaža, što fiestyval «Tutaka» davodzić biełarusam, jakija nie viedajuć historyi Padlašša, što Haradok i jaho vakolicy dla ich taksama baćkaŭščyna.
«Niachaj u inšaj dziaržavie, ale nie varta błytać jaje z nacyjaj, — padkreślivaje jon. — Tut biełaruščyna čystaj vady».
Pieršaje «Basovišča» adbyłosia ŭ 1990 hodzie. Tady fest muzyki maładoj Biełarusi ŭvasablaŭ nadzieju na jeŭrapiejskuju budučyniu kraju.
«Za try dziasiatki hadoŭ hetaje miesca nasyciłasia takoj pryhožaj biełaruščynaj, što my karystajemsia ź jaje enierhijaj dahetul», — kaža Pavieł Stankievič.
Kiraŭnik fondu «Tutaka» Pavieł Stankievič
Sioleta fest «Tutaka» (jon prachodzić u treci raz) sabraŭ biełarusaŭ, vymušanych źjechać z krainy. Radzima dla mnohich miesca niebiaśpieki.
Pavodle arhanizataraŭ, za dva dni fiestyval «Tutaka» naviedali nie mieniej za 5000 čałaviek.
Rola ciapierašniaha fiestyvalu važnaja tym, što daje mahčymaść sustrecca biełarusam, raskidanym pa roznych krainach, jak adznačaje daradca Cichanoŭskaj Franak Viačorka.
«Anałahaŭ «Tutaka» niama. I jaho treba rabić čaściej».
Franak Viačorka
Franak Viačorka byvaŭ na «Basoviščy» i davodzić, što jano evalucyjanavała ŭ festyval «Tutaka» z novym značeńniem. Kali «Basovišča» dazvalała «vydychnuć», to «Tutaka» prydumany, kab «pierazaradzicca».
Heta miesca namolenaje, jak praciahvaje śpiavak i etnohraf Siaržuk Doŭhušaŭ. Tutejšyja miaściny, niedalokija ad Biełarusi, usprymajucca biełarusami jak svaje. Jon sam heta adčuvaŭ, byŭšy na «Basoviščy», jakoje źbirała znakavych dla biełaruskaj muzyčnaj kultury asobaŭ. Siaržuk asabliva adznačaje Michaiła Aniempadystava.
Va ŭročyščy Boryk jašče zastalisia znaki «Basovišča»
Na «Basovišča» pryjazdžali ludzi patusavacca i paskakać pad muzyku, jak kaža Doŭhušaŭ. A «Tutaka» fiestyval raznastajny. Na im možna adšukać roznyja kulturnickija farmaty: dyskusii, hutarki, vystavy, sustrečy.
Alaksandr Ždanovič (Malavanyč)
«Žorny represij vynosiać nas na pavierchniu»
Sioletni fiestyval upieršyniu za try hady prachodziŭ va ŭmovach zakrytaści pamiežnaha pierachoda Bierastavica — Babroŭniki.
Paśla taho, jak režym Łukašenki asudziŭ na 8 hadoŭ kałonii žurnalista i aktyvista polskaj mienšaści Andreja Pačobuta, polskija ŭłady zakryli pamiežny punkt propusku «Babroŭniki» — i žyćcio vakolic, jakoje žyviłasia z tranzitu, ścišyłasia. Miascovyja žychary ź nieciarpieńniem čakajuć adlihi ŭ Biełarusi.
Sami ž biełarusy na fiestyvali ŭ atmaśfiery śviata i viesiałości nie zabyvajuć, što dziejecca za miažoju. Tam zastalisia rodnyja, pa jakich mohuć pryjści ŭ luby dzień, kažuć jany.
Mierapryjemstvy na feście pačalisia z chviliny maŭčańnia. La dyskusijnaj placoŭki — sotni maleńkich stužak ź imionami tych, chto za kratami.
«My słuchali muzyku, tančyli, krychu vypili, jak biez hetaha, ale spakoju niama i jaho nie moža być u ciapierašni čas», — kaža maładaja para ŭ namiotavym miastečku.
Namiotavaje miastečka na fiestyvali «Tutaka»
U im raźmiaścilisia najbolš tryvałyja biełarusy, jakija pieražyli pieršyja dzień fiestyvalu z kancertam i dyskatekaj.
Na feście adbylisia niekalki dziasiatkaŭ imprezaŭ, dyskusij, majstar-kłasaŭ dla darosłych i dziaciej. Na dyskusijnych placoŭkach havaryli pra palitviaźniaŭ, ekanomiku, kulturu.
Idzie praces inkarparacyi Biełarusi ŭ skład Rasii, a pratest 2020 hoda byŭ čarhovaj sprobaju vyzvaleńnia z-pad rasijskaj apieki, jak havaryli na dyskusii, pryśviečanaj palitviaźniam.
Nichto nie vyrašyć biełaruskija prablemy, akramia samich biełarusaŭ, jak kanstatavaŭ kiraŭnik «Bajsoł» Andrej Stryžak. Jon davodziŭ, što maštab biełaruskaj biady nastolki vialiki, što jaje stali ŭsprymać jak statystyku.
Andrej Stryžak na dyskusijnaj placoŭcy, pryśviečanaj palitviaźniam
U hutarcy z «Našaj Nivaj» kiraŭnik «Bajsoł» padkreśliŭ, što fond padtrymaje ŭsich, chto budzie ŭ hetym mieć patrebu.
«342-y artykuł (dziejańni, jakija parušajuć hramadski paradak) i 293-i (arhanizacyja masavych biesparadkaŭ) absalutna palityčnyja. Asudžanyja pa ich ludzi de-fakta palitviaźni, navat kali ich nie pryznali takimi, jany pavinny atrymać dapamohu», — davodziŭ Andrej Stryžak.
Śmierć Alesia Puškina čarhovy raz pakazała, što dziaržava nie moža harantavać niavolniku žyćcio za kratami. Navat u vypadku chvaroby achoŭniki kažuć, što aryštant u turmie nie dla taho, kab lačycca. U krytyčnych situacyjach turemščyki nie viedajuć, što rabić.
Na prablemu abychodžańnia ź ludźmi ŭ źniavoleńni hramadstva źviarnuła ŭvahu tolki tady, kali ŭ 2020 hodzie za kratami apynulisia tysiačy pratestoŭcaŭ, jak adznačali ŭdzielniki dyskusii.
Na dyskusii, pryśviečanaj biznesu, havaryłasia, što biełaruskija biznesoŭcy, jakija apynulisia za miažoju, nabyvajuć važny dośvied, jaki budzie spryjać roskvitu pryvatnaha pradprymalnictva ŭ novaj Biełarusi.
Biznesoŭcam ža, jakija zastajucca ŭ Biełarusi i nie bačać pahrozaŭ dla siabie, varta zastavacca tam, zachoŭvajučy napracavanaje. Inačaj adradzić ajčynny biznes budzie składana.
Niehatyŭny efiekt ad sankcyj zaznaje nie tolki dziaržaŭnaja ekanomika, ale i pryvatny biznes, jak kazali na dyskusii.
Pradprymalniki vymušanyja pracavać tam, dzie ŭpłyŭ sankcyj najmienšy. U bolšaści svajoj jany šturchajuć pryvatny biznes Biełarusi da Rasii, razvažali padčas dyskusii. Tamu dla biełaruskaha biznesu paŭstaje vyklik: ci zastaniecca jon biełaruskim?
Lekcyja restaŭratarki nacyjanalnych strojaŭ Kaciaryny Vadanosavaj była adnoj z samych papularnych na feście. Jana kaža, što ŭ biełarusaŭ uzrasła cikavaść da svajoj tradycyjnaj kultury i nie tolki toj, jakaja tyčycca adzieńnia.
Kaciaryna Vadanosava na svajoj lekcyi, pryśviečanaj nacyjanalnamu stroju biełarusaŭ
Biełaruś ciapier pieražyvaje čas, jaki inšyja jeŭrapiejskija narody pieražyli ŭ XIX stahodździ, u tak zvanuju epochu «viasny narodaŭ».
Biełarusy, niahledziačy na represii, pryhniot, raźvivajuć svaju admietnaść, jakaja ŭvasoblenaja ŭ kultury.
«Žorny represij, jakimi imknucca padmiać nas pad siabie, vynosiać nas na pavierchniu. My adčuvajem siabie bolš źnitavanymi adno z adnym», — zaŭvažała surazmoŭnica.
Śviatłana Cichanoŭskaja na feście
«U novaj Biełarusi nie budzie miesca dyktatury i pryhniotu»
Fest naviedali i viadomyja biełarusy. Mnohija padychodzili fatahrafavacca da baskietbalistki Kaciaryny Snycinaj. Jana miarkuje, što jaje paznavalnaść trymajecca na «mikście sportu i pratestu».
«Jość ludzi, jakija sačyli za našaj zbornaj dva dziasiatki hadoŭ, i jany pra heta mnie kažuć. Ale ž niamała tych, što daviedalisia pra mianie padčas pratestu. Heta pryjemna być paznavalnaj. Ja nie časta ŭdzielničaju ŭ takim imprezach, ale kali ŭdajecca, to z zadavalnieńniem kamunikuju ŭžyvuju ź ludźmi», — tłumačyć Kaciaryna.
Marharyta Laŭčuk na feście «Tutaka» była ŭ roli damy z načosam
Nie abyšli ŭvahaju naviedniki festu i opiernuju śpiavačku Marharytu Laŭčuk.
«Chadziła pa ludziach, fotazdymkaŭ narabili. Abmianialisia biełaruskaj enierhijaj, ščaściem i bolem. Chłusiać zorki, jakija kažuć, što im niepryjemna, kali ich paznajuć. Mnie pryjemna», — pryznajecca jana.
Aficyjnaja častka festu była adviedzienaja pad vystupy Śviatłany Cichanoŭskaj, Paŭła Łatuški, začytvańnie listoŭ padtrymki i salidarnaści ad kiraŭnictva Padlašskaha vajavodstva i ŭładaŭ Biełastoka. Ź videazvarotam źviarnułasia i staršynia ŭrada BNR Ivonka Surviła.
Kazali pra toje, što biełaruskuju kulturu ŭ Biełarusi de-fakta abviaścili ekstremisckaj. Za biełaruščynu zahinuŭ u źniavoleńni Aleś Puškin. Režym Łukašenki choča pastavić biełarusaŭ na kaleni, ale taho jon nie dasiahnie. Biełarusy płaciać vysokuju canu za prava žyć volna. Palaki salidarnyja ź biełarusami, kazali polskija palityki.
Viečarovy kancert adbyvaŭsia na scenie, ź jakoj koliś vystupali muzyki na «Basoviščy». Tady i ciapier było šmat biełaruskich ściahoŭ.
Viadoŭcy kancerta Kryścina Drobyš i Aleś Čachoŭski. Čachoŭski ździviŭ spadnicaj-kiłtam
Prajekt NOCHY
Hurt Botanic Project
Hurt DLINA VOLNY
Chedłajnieram druhoha dnia «Tutaka» byŭ hurt «Daj darohu!». Naviedniki festu razharnuli vializnaje bieł-čyrvona-biełaje pałotnišča, vitajučy muzykaŭ.
Juryj Stylski z «Daj darohu!»
Razam z Marharytaj Laŭčuk jany vykanali pieśniu «Ekstremist»
«Hałoŭnaje na feście — heta ludzi, jakija viedajuć, jakoj pavinna być novaja Biełaruś, — adznačaje naviednik festu. — U novaj Biełarusi nie budzie miesca dyktatury i pryhniotu».
Hladzicie taksama:
Lidar hurta «Relikt»: Treba prybirać z rečaisnaści iluziju, što biełarusy ŭsie kociki-kociki
Pradziusar Alaksandr Čachoŭski — pra raskrutku Marharyty Laŭčuk, zajzdraść i psieŭdapurytanstva