У кожным Ленін, амаль у кожным Пушкін, у ніводным Скарыны і Коласа. Якія помнікі стаяць у беларускіх абласных цэнтрах?
Колькі помнікаў у беларускіх абласных цэнтрах? У якім горадзе больш за ўсё Леніных? І дзе знаходзіцца помнік удзельнікам стварэння ядзернага шчыта Савецкага саюза? Адказы на гэтыя пытанні можна знайсці ў даследаванні «Гарадскі мемаратыўны ландшафт», які праводзіў інстытут «Палітычная сфера». Пра яго асноўныя высновы піша радыё «Унэт».
20.12.2023 / 23:13
Аўтар даследавання, гісторык Андрэй Мастыка, сабраў інфармацыю пра больш чым тысячу помнікаў, шыльдаў і мемарыяльных знакаў у абласных цэнтрах Беларусі.
У сярэднім на кожны горад прыпадае каля 200 мемарыяльных аб’ектаў. Абсалютная большасць з іх — гэта помнікі савецкія ці ваенныя.
У кожным абласным цэнтры ёсць помнік Леніну, а ў Гомелі — нават не адзін. У кожным абласным цэнтры, за выключэннем Гродна, пастаўлены помнік Аляксандру Пушкіну. На абласныя цэнтры Беларусі прыпадае і некалькі помнікаў Тарасу Шаўчэнку.
З беларускай літаратуры канкурэнцыю рускаму і ўкраінскаму паэтам складаюць усяго два помнікі Янку Купалу і адзін — Уладзіміру Караткевічу.
Францыска Скарыны ў мемарыяльным ландшафце абласных цэнтраў няма, як і Якуба Коласа.
Скрыншот з прэзентацыі даследавання «Гарадскі мемаратыўны ландшафт»
Скрыншот з прэзентацыі даследавання «Гарадскі мемаратыўны ландшафт»
З больш ранняй гісторыі ў абласных цэнтрах можна адшукаць памятныя знакі падзеям 1794 года ў Брэсце і паўстанцам 1863 года ў Гродне. Апошні ўлады літаральна нядаўна прыбралі.
Скрыншот з прэзентацыі даследавання «Гарадскі мемаратыўны ландшафт»
Скрыншот з прэзентацыі даследавання «Гарадскі мемаратыўны ландшафт»
Самы дзіўны помнік Андрэй Мастыка, па яго прызнанні, знайшоў у Брэсце. Гэта памятны знак «У гонар і на славу ўдзельнікаў стварэння ядзернага шчыта Савецкага Саюза». Гісторык кажа, што памятны знак сучасны і адлюстроўвае трагічную старонку гісторыі, калі вайскоўцы з Брэсцкага гарнізона вымушаныя былі ўдзельнічаць у ядзерных выпрабаваннях пад Свярдлоўскам (цяперашні Екацярынбург). Тады многія пацярпелі, але помнік цалкам гераічны — падае людзей не як ахвяр, а як герояў.
Скрыншот з прэзентацыі даследавання «Гарадскі мемаратыўны ландшафт»
Радыё «Ўнэт» папрасіла аўтара даследавання скласці партрэты абласных цэнтраў Беларусі ў помніках. Вось што атрымалася.
Брэст
Нягледзячы на тое, што гэта Заходняя Беларусь, заходнебеларускі наратыў тут савецкі: Камуністычная партыя Заходняй Беларусі, аб’яднанне Заходняй Беларусі і БССР. Што тычыцца помнікаў ранейшай гісторыі, то іх няшмат і там дамінуе расійскі імперскі наратыў XIX стагоддзя.
Што яшчэ там можна адзначыць: алею ліхтароў па вуліцы Гогаля. Але там прывязка да Гогаля, да той эпохі, а не да нацыянальнага каларыту.
Сярод помнікаў XX стагоддзя цалкам дамінуе тэма Вялікай Айчыннай вайны, памежнікаў і г.д.
Віцебск
Гэты горад і ў помніках спрабуе заставацца культурнай сталіцай Беларусі. Гэта можна заўважыць ва ўшанаванні памяці Марка Шагала, мясцовай мастацкай школы.
Віцебск — гэта адзіны горад, дзе прысутнічае ў мемарыяльным ландшафце сучасная масавая культура — памятныя знакі, звязаныя са «Славянскім базарам».
Але ёсць і расійскі наратыў, які пранікае ў помнікі, тым больш што гэта ўсход Беларусі.
Фота: travel.by
Гомель
Гэта самы савецкі горад, таму пераважная большасць помнікаў ці прысвечана савецкай эпосе, ці ўзведзена падчас яе. Тут найбольшая колькасць Леніных, нават ёсць помнічак маленькаму Валодзю Ульянаву. І больш за ўсё тут помнікаў, звязаных з Кастрычніцкай рэвалюцыяй.
Ёсць адзін мемарыял, прысвечаны аварыі на Чарнобыльскай АЭС, а таксама шыльда ліквідатару.
У той жа час у Гомелі ў мемарыяльным ландшафце даволі някепска прадстаўленыя дзеячы беларускай навукі.
Гродна
Горад падтрымлівае свой статус нацыянальна арыентаванага: там найбольш і найлепш прадстаўлена беларуская гісторыя: эпохі Вялікага Княства Літоўскага, Рэчы Паспалітай, адлюстраваная ў памяці Грунвальдская бітва, ёсць помнік Давіду Гарадзенскаму, быў памятны знак паўстанцам 1863 года, але яго прыбралі зусім нядаўна.
Праўда, шмат захавалася і савецкага наратыву: «Вялікая Айчыннай вайна», ёсць помнікі і Дзяржынскаму, і Чапаеву, і Шчорсу.
Фота: grodno.in
Магілёў
Тут найменшая колькасць помнікаў з усіх абласных цэнтраў Беларусі. Можна прасачыць асаблівасць усходу Беларусі — каланіяльны расійскі наратыў. Ёсць шмат савецкага, гераічнага — абарона Магілёва, да прыкладу.
Магілёў — адзіны горад, дзе пакуль ушанавалі «Дзень народнага адзінства». Тут адразу два мемарыяльныя аб’екты на гэтую тэму, але яны досыць нейтральнага характару.
Чытайце таксама:
«Менавіта тут шлях вырашылі паўтарыць». На Гомельшчыне насаджаюць культ Кацярыны ІІ
У сэрцы Мінска ўстановяць памятны знак з макетам Мінскага замчышча
На тэрыторыі Каложскай царквы хочуць пабудаваць званіцу. Ужо прывезлі званы
«Даніна павагі нашым братам расіянам». У Мінску адкрылі помнік Аляксандру Неўскаму