«Viarnuŭsia ŭ Biełaruś, kab vystupić suprać vajny i atrymaŭ 2 hady kałonii». Historyja baranavickaha inžyniera
Były palitviazień z Baranavičaŭ Ihar Fiodaraŭ u 2020 hodzie ładziŭ pratesnyja akcyi na pradpryjemstvie, za što byŭ zvolnieny z avijaremontnaha zavoda. Paśla pieratrusu i pahrozy zatrymańnia źjechaŭ ź Biełarusi ŭ Polšču. A z pačatkam poŭnamaštabnaj vajny napisaŭ kamientaryj u sacsietkach pad pramovaj Łukašenki i viarnuŭsia ŭ krainu, kab udzielničać u antyvajennych akcyjach. Mužčynu asudzili za «abrazu Łukašenki» na dva hady kałonii. Jon całkam adbyŭ termin i znoŭ źjechaŭ u Polšču.
02.02.2024 / 10:13
Ihar raspavioŭ «Viaśnie», jak abjadnoŭvaŭ zavadčan na akcyi salidarnaści, jak u pačatku vajny ŭkraincy pazyčyli jamu hrošy na kvitok u Biełaruś, jak sudździa 40 chvilin začytvała ŭsie jaho spartovyja zasłuhi, a taksama jak kamiera ŠIZA ad chołada i stomy pieraŭtvarajecca ŭ «karcinnuju halereju».
Pratesty na avijaremontnym zavodzie
Ihar Fiodaraŭ siem hadoŭ adpracavaŭ inžynieram-miechanikam na avijaremontym zavodzie ŭ Baranavičach. Kali na paślavybarčyja pratesty ŭ 2020 hodzie pačali vychodzić zavadčanie inšych pradpryjemstvaŭ, kaleha Ihara skazaŭ, što treba taksama abjadnoŭvacca. Tak mužčyna vyrašyŭ arhanizoŭvać supracoŭnikaŭ i vychodzić na akcyi pratestu kala zavoda. Jon źbiraŭ podpisy ab pryznańni prezidenckich vybaraŭ sfalsifikavanymi. Ciaham tydnia paśla pačatku pratestaŭ štodzień ładziŭ pratesnyja akcyi kala zavoda. Ź nieabyjakavych zavadčan sfarmavaŭ aktyŭ pratestoŭcaŭ.
«U pikavyja momanty ŭ mitynhu ŭdzielničała kala 150 čałaviek. Praz tydzień paśla našych pratestaŭ pryjechała milicyja i na nas usich skłali pratakoły za ŭdzieł u niesankcyjanavannaj akcyi pratestu. Mianie aštrafavali na 540 rubloŭ».
Ihar apublikavaŭ sabranyja podpisy suprać sfalsifikavanych vybaraŭ na sajcie partała Intex-press. A taksama dasłaŭ list sa śpisam padpisantaŭ meru Baranavičaŭ. Praz paru dzion na zavod pryjšli siłaviki i pačali apytvać usich padpisantaŭ, bo kiraŭnictva pradpryjemstva dasłała ŭ milicyju zapyt dać pravavuju adznaku dziejańniam mužčyny.
«Mnie pryjšło apaviaščeńnie, što kryminalnaja sprava ab «słužbovym padłohu» ŭ dačynieńni da mianie spynienaja. Praz heta ja daviedaŭsia, što jaje ŭvohule chacieli zavieści pa niejkaj nadumanaj pryčynie. Ale zamiest kryminałki na mianie zaviali administracyjnuju spravu niby ab samaŭpraŭstvie. Byccam ja nie moh pradstaŭlać mierkavańnie kalektyvu pradpryjemstva. Na hety raz mianie aštrafavali na 5 bazavych vieličyń».
Kali zavadčanin pajšoŭ u adpačynak, jamu zabłakavali propusk na zavod. A pa vychadzie na pracu ŭručyli apaviaščeńnie ab niepraciahnieńni kantraktu, jaki skančaŭsia praź miesiac.
«U 2020 hodzie ja stvaryŭ hrupu ŭ Vajbiery. U joj było 500 zavadčan z 2000 usich supracoŭnikaŭ pradpryjemstva. Tam publikavali infarmacyju pra pratesnyja akcyi. Ź jaje ja vydaliŭsia, kali da mianie pryjšli z vobšukam».
Paśla zabojstva Ramana Bandarenki Ihar z kalehami znoŭ vyjšli pad ścieny zavoda. Praź piać chvilin pryjechała milicyja i akcyju razahnali. Usich vyklikali na prachadnuju, dzie ŭžo čakaŭ milicejski busik.
«Nas usich advieźli ŭ RAUS. Ja byŭ adziny z enierha-miechaničnaha adździeła. Usimi astatnimi ŭdzielnikami mitynhu była zavadskaja intelihiencyja: načalnik biuro, viadučyja inžyniery i inšyja. Mianie aryštavali na 7 sutak, a inšym kaleham pryznačyli štrafy».
«Lepšamu inžynieru-miechaniku avijaremontnaha zavoda»
Ahułam ź pierapynkami Ihar prapracavaŭ na pradpryjemstvie siem hadoŭ.
«Aficyjna majo zvalnieńnie vyhladała jak niepraciahnieńnie kantraktu. Ad pieršaha śniežnia 2020 ja bolš nie pracavaŭ na zavodzie. Kalektyŭ dobra mianie pravodziŭ. Kalehi dali raźvitalny list sa słovami «Lepšamu inžynieru-miechaniku avijaremontnaha zavoda».
Kali mužčyna spytaŭ kiraŭnictva ab pryčynach zvalnieńnia, to ŭ adkaz tolki pačuŭ «Nu vy ž sami ŭsio razumiejecie».
«U sakaviku 2021 hoda da mianie pryjšli z vobšukam. Niby ja byŭ patencyjnym śviedkam złačynstva, jakoje zdaryłasia 9 žniŭnia 2020 hoda ŭ Baranavičach — chtości štości padpaliŭ. Zrazumieła, heta była farmalnaść, kab pryjści pa mianie i zabrać u mianie techniku».
Adjezd i viartańnie
U žniŭni taho ž hoda Ihar źjechaŭ ź Biełarusi ŭ Polšču. Tam mužčyna pracavaŭ u roznych miescach: na składzie, budoŭli, u taksi.
Z pačatkam poŭnamaštabnaj vajny Ihar nie zastaŭsia ŭ baku, a pačaŭ rašuča dziejničać.
«Ja žyŭ u internacie z ukraincami. U toj dzień jany ŭsie telefanavali svaim rodnym. Ale nichto z ukrainskich susiedziaŭ mianie nie asudžaŭ za toje, što ź Biełarusi laciać rasijskija rakiety. Usie viedali historyju majho zmahańnia i pryčyny adjezdu ź Biełarusi.
Dniom ja pračytaŭ u navinach zajavu Łukašenki, što Biełaruś nie saŭdzielničaje ŭ vajnie, ale kali budzie treba, dałučycca. Ja nie vytrymaŭ i na emocyjach vykazaŭ u svaim Instagram abureńnie i niazhodu».
Taksama Ihar bačyŭ u sacsietkach šmat kamientaroŭ ukraincaŭ kštałtu «biełarusy, kali vy suprać vajny, čamu vy nie vychodzicie na vulicu i nie supraćstaicie?».
«Tady ja vyrašyŭ, što pajedu ŭ Biełaruś i tam dałučusia da pratesnych akcyj. U mianie nie było peŭnaha płanu. Ja prosta pryniaŭ rašeńnie, što ja jedu i ŭsio. Na toj momant ja jašče nie atrymaŭ zarobak. Tamu hrošy na darohu pazyčyŭ u susieda-ukrainca. Jon mianie navat adhavorvaŭ ad pajezdki».
U darozie Ihar byŭ 12 hadzin. Tolki na miažy jon padumaŭ ab tym, što jaho mohuć zatrymać naŭprost tam i viartańnie akažacca daremnym.
«Ja padumaŭ, što nichto navat nie daviedajecca, što ja viarnuŭsia, kab zmahacca. Tady na polska-biełaruskaj miažy ja napisaŭ post u Instagram, dzie patłumačyŭ svaju pazicyju i namier viarnucca».
Padčas pamiežnaha kantrolu mužčynu zładzili asabisty dahlad ciaham dźviuch hadzinaŭ, ale tady adpuścili.
Pa racyi pieradali «Fiodaraŭ tut». Zatrymańnie
Ihara zatrymali kala ŭčastka na refierendumie 2022 hoda.
«Kala ŭčastka ja sustreŭ znajomych na mašynie, ź jakimi my pajechali šukać miesca zboru na antyvajennuju akcyju. Niedaloka ad nas kala susiedniaj škoły ŭžo stajaŭ natoŭp z płakatami, da jakoha my i dałučylisia. Siarod pratestoŭcaŭ była babula z płakatam «Ukraina pieramoža». Nieŭzabavie padjechała milicyja. Ja pačuŭ, jak pa racyi pieradali «Fiodaraŭ tut». Mianie i babulu z płakatam adrazu zatrymali, a astatnim zahadali razychodzicca. Jak tolki rešta pratestoŭcaŭ pačała sychodzić, zatrymali i ich».
Mužčynu advieźli ŭ RAUS, dzie supracoŭniki skazali jamu, što viedali pra jaho pryjezd.
«Napeŭna hetyja šerłaki chołmsy z baranavickaj milicyi padpisanyja na mianie ŭ Instagram i bačyli dopis ab viartańni», — iranizuje jon.
Milicyjanty spytali Ihara, jak jon prahałasavaŭ na refierendumie.
«Ja adkazaŭ, što prahałasavaŭ tak, jak raili našyja. Tady adzin mient skazaŭ, što mnie pahražaje kryminałka niby za zryŭ refierendumu. Na što jahony kaleha sa ździekam adkazaŭ, što na mianie ŭžo i tak zaviali spravu».
Spačatku Ihar hadaŭ, pa jakim artykule na jaho zaviali kryminalnuju spravu. Jašče pierad viartańniem u Biełaruś, kali toj byŭ u Krakavie, Iharu pieradali, što pa jaho prychodzili siłaviki.
«Ja mierkavaŭ, što ŭ ich na mianie daŭno štości jość. Bo jašče ŭ 2020 hodzie mianie vyklikali ŭ Brescki HUBAZiK i tykali fotazdymkam z pratestaŭ, dzie ja staju na prajeznaj častcy. Ale tady ja zastaŭsia na voli».
Ale ŭ vyniku palitviaźnia abvinavacili ŭ abrazie Łukašenki.
«Mnie pastavili ŭ vinu moj kamientar u bok Łukašenki, jaki ja napisaŭ u dzień pačatku vajny. U Śledčym kamitecie pierada mnoju pakłali razdrukoŭku z Instagram. A maja advakatka adrazu paraiła rychtavacca da dźviuch hadoŭ kałonii», — raspaviadaje mužčyna.
«Pałovu terminu nie moh sabie daravać, što raskajaŭsia»
Try miesiacy da sudu Ihar pravioŭ u Baranavickim SIZA, dzie jaho pastavili na prafulik jak «schilnaha da ekstremizmu».
«Na sudzie ja pajšoŭ nasustrač svajakam i vyrašyŭ skazać, što raskajvajusia, ab čym potym škadavaŭ i adčuvaŭ niby sabie zdradziŭ. Pałovu terminu ja nie moh sabie heta daravać, było soramna».
«Vypuskny za pałovu žyćcia»
«U zaklučeńni sudździ pradastavili ŭsie maje hramaty. Ja majstar sportu pa samba i dziudo, udzielničaŭ u spabornictvach pa armreślinhu i hiravym sporcie. A taksama braŭ udzieł u samadziejnaści zavoda — śpiavaŭ u hurcie. Navat maju treci darosły razrad pa šachmatach. Sudździa začytvała ŭsie maje hramaty ciaham 40 chvilinaŭ. Paśla hetaha ja trochu pavieryŭ, što mnie daduć «chimiju», a nie kałoniju. Na abviaščeńnie prusudu pryjšli maje svajaki i blizkija. Ja ŭjaŭlaŭ, jak abdymu ich».
Ale ani jaho «čystasardečnaje raskajańnie» ani pieralik spartovych zasłuhaŭ nie paŭpłyvali na termin i Ihara asudzili na dva hady kałonii.
Apielacyjny sud pakinuŭ prysud bieź źmienaŭ i mužčynu nakiravali ŭ Mahiloŭskuju kałoniju № 15.
«U SIZA kazali, što ŭ kałonii dazvoleny zvanki rodnym, možna bolš kamunikavać ź blizkimi. Tamu ŭ «łahier» ja pryjechaŭ z dobrym nastrojem i spadzievam na bolš lohkaje žyćcio tam. Ale akazałasia, što ŭ kałonii zusim nie tak».
Prahrama «ekstremista»
Mužčyna raskazvaje, jakaja prahrama čakaje kožnaha «ekstremista» ŭ kałonii.
«Pa pryjeździe ŭsich palityčnych sa starta «zakryvajuć» u ŠIZA ŭ adzinočnuju kamieru. Mnie pa nadumanaj pryčynie vypisali parušeńnie. Padčas videalekcyi supracoŭnik administracyi raptoŭna ciabie vyklikaje da načalnika karantynu, pry hetym mocna pryśpiešvaje. Ty idzieš u čym apranuty, a mienavita ŭ tapkach. Zachodziš u kabiniet, a načalnik karantynu kaža, što ŭ tapkach chadzić da jaho zabaroniena, bo heta nie ŭstanoŭlenaja forma adzieńnia. Voś za takija «parušeńni» i adpraŭlajuć u ŠIZA».
Ihar Fiodaraŭ u Krakavie razam z aktyvistam Alaksiejem Subatovičam, jaki dapamahaŭ jamu ź pierajezdam. Fota z archiva hieroja
Pieršy raz Ihara adpravili ŭ ŠIZA na 10 sutak.
Amal uvieś čas karantynu mužčyna prasiadzieŭ u ŠIZA. Ihar miarkuje, što, moža, heta i da lepšaha, bo hety čas adzin z najhoršych u kałonii.
«Ciabie tam muštrujuć. Pastajannyja pryborki, dziažurstvy, stajańni na lekcyjach. U paraŭnańni sa znachodžańniem u atradzie tam našmat ciažej».
«Kamiera ŠIZA pieraŭtvaryłasia ŭ karcinnuju halereju»
Ale čas u ŠIZA byŭ taksama ciažkim.
«Mianie tam pazbavili ŭsiaho: pasyłak, pieradač, spatkańniaŭ. I zrabili złosnym parušalnikam. Da ich nie prymianiajecca amnistyja, umoŭna-daterminovaje vyzvaleńnie i źmiena režymu na bolš miakki. Tvoj kryminalny artykuł stanovicca, jak kažuć u kałonii, «zvankovym». To bok, ty siadziš ad zvanka da zvanka, roŭna stolki, kolki napisana ŭ ciabie na bircy na hrudziach.
Pieršyja piać sutak u ŠIZA byŭ čas padumać i pabyć sam nasam z ułasnymi dumkami. Bo ŭ SIZA mocna nie chapała asabistaj prastory. U dalejšy čas było ciažka. U kamiery ty prosta ŭvieś čas chodziš. Takoje pierasoŭvańnie tam nazyvajuć «tapacić». To bok, niaspynna pierasoŭvacca z kuta ŭ kut. Voś i ja tam uvieś čas «tapaciŭ».
A na siomyja sutki ad mocnaj stomy kamiera pačała pieraŭtvaracca niby ŭ karcinnuju halereju, paraŭnoŭvaje Ihar.
«U abłuplenaj tynkoŭcy ja pačaŭ bačyć siłuet słana, a ŭ santechničnym kalenie pad rakavinaj i anučy na im — hałavu dzieda z baradoj. Ja hublaŭsia ŭ časie i nie razumieŭ dakładna, kali mianie musiać vypuścić. Čas vyznačaŭ pavodle «padarožža» sonca pa kamiery skroź kraty. Kali jano dachodziła da łaŭki, było dźvie hadziny dnia, a kali kranała ścianu, to było niedzie try z pałovaj hadziny, a značyć chutka musiła pačacca viačera».
U peŭny momant mužčyna pačaŭ dumać, što tak jon budzie siadzieć uvieś svoj termin — paŭtara hoda. Ale nieŭzabavie jaho vypuścili.
U atrad Ihar pierajšoŭ ź ćviordym pierakanańniem, što ciapier jaho ŭvieś čas buduć usiaho pazbaŭlać i karać za roznyja drobiazi.
54 rubli zarobku za 1,5 hady kałonii
Na pramzonie Ihar rabiŭ z dreva raznastajnyja skryni i paddony.
«Tam ja paŭtara hoda zabivaŭ roznyja ćviki ŭ roznaje dreva. Hetaja praca dobraja tym, što možna štodzień chadzić u duš. Nie na kožnaj pracy ŭ kałonii takoje mahčyma.
Praca była vielmi manatonnaja. Kab było psichałahična lahčej, ja rasceńvaŭ pracu jak kardyjanahruzku. Usie pracoŭnyja apieracyi ja davioŭ da aŭtamatyzmu, mozh byŭ volnym ad hetych paddonaŭ i možna było padčas pracy, jak kažuć na žarhonie, «haniać dumki» — razvažać ab svaim».
Adnojčy Ihar atrymaŭ 15 rubloŭ zarobku. Heta było vyklučeńnie. U siarednim jon zarablaŭ ad dvuch da piaci rubloŭ u miesiac. Ich možna było vydatkavać na «atavarku», nabyć štości ŭ miascovaj kramie. Ale Iharu, jak «złosnamu parušalniku», skaracili sumu «atavarki» z šaści da dźviuch bazavych vieličyniaŭ u miesiac.
«Kali ŭ siarednim u miesiac mnie płacili 3 rubli, to za 18 miesiacaŭ kałonii ja atrymaŭ prykładna 54 rubli zarobku», — padličvaje Ihar.
Druhaja adpraŭka ŭ ŠIZA. Bałakłava z ručnika
Druhi raz Ihar patrapiŭ u ŠIZA ŭžo paśla karantynu za toje, što vykazaŭ svaju niazhodu z novymi praviłami hałoŭnamu pa spalnym pamiaškańni.
«Mianie vyklikali ŭ administracyju kałonii, dzie ja pavitaŭsia i pačaŭ pavodle praviłaŭ rabić dakład. Zamiest hetaha mnie zahadali sieści i pisać tłumačalnuju. Ja ŭdakładniŭ pryčynu. Mnie skazali «Za toje, što nie pavitaŭsia i nie zrabiŭ dakład». Heta kab było zrazumieła, za što tam adpraŭlajuć u ŠIZA».
Druhi raz mužčynu znoŭ adpravili ŭ ŠIZA na 10 sutak. Hety raz byŭ značna bolš składanym, bo byŭ kaniec listapada, na vulicy ŭžo byŭ maroz, a ŭ kamiery vielmi chałodna.
«Dziakuj bohu, hetym razam nas było ŭ kamiery troje. Ale było dzika chałodna. Dniom było narmalova, bo tapili batarei. Nočču nahladčyki adčyniali na «pradole» vokny i ŭsio ciapło za paŭhadziny vydźmuvała ledzianym vietram. Kamiera astyvała hradusaŭ da 10. My byli apranutyja ŭ tak zvanuju «ściaklašku» — tonkuju formu ź sintetyčnaj tkaniny z nadpisam na śpinie ŠIZA».
«Hospadzi, lepš by adboju nie było»
U jakaści paduški Ihar vykarystoŭvaŭ tualetnuju papieru. A hałavu nočču zamotvaŭ ručnikom, kancy jakoha zatykaŭ pad robu, kab dadatkova prykryć šyju.
«Ja nadychvaŭ u ručnik i ciapłom dychańnia sahravaŭ tvar, nos i vušy. Heta jak bałakłava, tolki tvar całkam zakryty. Kali nie zaśnieš u pieršyja piać chvilin, to ad choładu nie budzieš spać usiu noč. Chiba tolki karotkimi adrezkami snu pa 10-15 chvilin atrymlivałasia adpačyć».
Pa abudžeńni možna było karotki čas pa čarzie pahrecca na batarei i zasnuć. Ale praz 15-20 chvilin choład znoŭ budziŭ, kaža mužčyna.
«Heta było sapraŭdnaje katavańnie. Jak tolki nabližaŭsia adboj ja dumaŭ «Hospadzi, lepš by jaho ŭvohule nie było».
Padtrymka siamji dapamahła pieražyć hety čas
Mužčyna kaža, što ni ab čym nie škaduje i padvodzić ułasnyja vyniki žyćcia ŭ kałonii.
«Ułady «skrali» ŭ mianie dva hady žyćcia. Ale, niahledziačy na ŭsie ciažkaści i niahody, hety čas nie prajšoŭ darma. Ja zajmaŭsia samaraźvićciom i palepšyŭ svaju fizičnuju formu. U niavoli pračytaŭ 50 knih. Pa vychadzie z ŠIZA ja kinuŭ palić i dahetul trymajusia. A taksama aktyŭna zajmaŭsia sportam i schudnieŭ z 160 da 100 kiłahramaŭ. Padtrymka siamji i blizkich vielmi dapamahła mnie pieražyć hetyja dva hady. Chaču asobna padziakavać Alaksieju Subatoviču, biełaruskamu aktyvistu z Krakava, jaki dapamoh mnie ź pierajezdam u Polšču i adaptacyjaj.
Kali paviarnuć čas nazad, ja b pastupiŭ taksama».
Pa vyzvaleńni Ihar źjechaŭ ź Biełarusi i ciapier žyvie ŭ Polščy, dzie zajmajecca pytańniami lehalizacyi i pošukam pracy.
Čytajcie taksama:
«Draiš čarhovy ŭnitaz i dumaješ: para z hetym skančać». Čym ciapier zajmajecca Lavon Chałatran