Ukrainski dypłamat Kuleba nazvaŭ Homiel i Mahiloŭ «histaryčna našymi ziemlami». Što?
Były ministr zamiežnych spraŭ Ukrainy parazvažaŭ pra sivuju daŭninu Vialikaha Kniastva Litoŭskaha. Ale zbłytaŭ kaho, kudy, što i čamu.
15.01.2025 / 00:05
Były ŭkrainski ministr Dźmitryj Kuleba na kanale «Komik plus istorik». Skrynšot videa
Dźmitryj Kuleba, jaki da vieraśnia 2024 hoda ŭznačalvaŭ ukrainskaje MZS, źjaviŭsia na jutub-kanale «Komik plus istorik», dzie jaho raspytvali pra minuŭščynu ŭkrainskaj dypłamatyi.
Adzin ź viadoŭcaŭ šou paprasiŭ dypłamata raspavieści pra jakija-niebudź cikavyja momanty ŭ «pierachodny pieryjad» ad Kijeŭskaj Rusi da Hietmanščyny, to-bok prykładna z XIV stahodździa pa siaredzinu XVII stahodździa.
Kuleba pryhadaŭ dźvie važnyja padziei. Pačaŭ z «pieršaha jeŭrapiejskaha samitu» — źjezdu manarchaŭ, jaki adbyŭsia ŭ 1429 hodzie ŭ Łucku, na terytoryi siońniašniaj Ukrainy.
«Ale źbiraŭ jaho pa sutnaści etnična nie ruski kniaź, a litoŭski. Ale jak tady było z usimi litoŭcami: jany chryścilisia i stanavilisia našymi», — rastłumačyŭ ukrainski dypłamat.
A voś druhaja važnaja padzieja taho času, jakaja, na dumku Kuleby, stała sapraŭdnym pravałam, — Lublinskaja unija 1569 hoda, kali Polskaha karaleŭstva abjadnałasia ź Vialikim Kniastvam Litoŭskim, u jakoje ŭvachodziła i Ruś.
Tady, ličyć dypłamat, vałynskaja šlachta, jakaja była vielmi mocnaj i aŭtarytetnaj, upuściła mahčymaść pieratvaryć Ruś u paŭnavartasny subjekt, bo dumała tolki pra ekanamičnyja aktyvy.
«U ich było ŭsio: u ich byli hrošy, u ich byŭ upłyŭ, nie było tolki adnaho — nacyjanalnaj idei».
Zamiest taho, kab vysunuć patrabavańnie raŭnapraŭnaha ŭdziełu Rusi ŭ pracesie abjadnańnia, vałynskaja šlachta, jak kaža Kuleba, kinuła VKŁ i paprasiłasia pierajści pad Polskuju karonu.
«Vałyń skazała: my pierachodzim pad polskaha karala, tolki zabiarom z saboju Kijeŭ. Usia Ruś pa sutnaści pierachodziła ź Litvy ŭ Polšču.
Litoŭcy, a jany byli ŭ słabiejšaj pazicyi, vielmi mocna abrazilisia, pačali patrabavać kampiensacyi.
Tamu polski karol adrezaŭ paŭnočnuju častku Kijeŭskaha kniastva i addaŭ litoŭcam jak kampiensacyju. Ułasna tak harady Pinsk, Homiel, Mahiloŭ, histaryčnyja ziemli Kijeŭskaha kniastva, apynulisia ŭ Biełarusi. Bo heta ŭsio histaryčna našy ziemli», — havoryć Kuleba.
Adzin z suviadoŭcaŭ prahramy śledam dadaŭ, što toje ž samaje było i ź Bieraściem, z čym Kuleba taksama pahadziŭsia.
Jak było nasamreč
Akt Lublinskaj unii ad 1 lipienia 1569 hoda. Fota: Wikimedia Commons.
Raskazanaja viersija padziej, jakija raźvivalisia vakoł Lublinskaj unii i pieradačy ŭkrainskich ziemlaŭ ź Vialikaha Kniastva Litoŭskaha ŭ skład Polskaha karaleŭstva, nie adpaviadaje rečaisnaści.
Na momant Lublinskaj unii Kijeŭskaha kniastva ŭžo nie isnavała, jašče raniej jano straciła samastojnaść. U 1471 hodzie, za stahodździe da unii, kniastva było skasavana, a zamiest jaho ŭtvorana vielizarnaje i davoli raznašersnaje Kijeŭskaje vajavodstva ŭ składzie Vialikaha Kniastva Litoŭskaha. Ale hetuju niedakładnaść možna śpisać na ahavorku Kuleby.
Trahičnaj z punktu hledžańnia intaresaŭ Vialikaha Kniastva Litoŭskaha «pahłyblenaj intehracyi» z Polščaj byŭ pryśviečany asobny artykuł u «Našaj historyi».
Elita Vialikaha Kniastva chacieła tolki vajskova-palityčnaha sajuza z Polščaj, kab atrymać dapamohu ŭ baraćbie z Maskoŭskaj dziaržavaj. Karonnaja šlachta i biaździetny manarch Žyhimont Aŭhust chacieli całkam inkarparavać kniastva.
Žyhimont II Aŭhust, apošni pradstaŭnik dynastyi Jahiełonaŭ, chacieŭ inkarparavać Vialikaje Kniastva Litoŭskaje ŭ skład Polščy, kab ahulnaja dziaržava zachavałasia i paśla zhasańnia dynastyi. Partret pendźla Łukasa Kranacha Małodšaha, kala 1553 h. Muziej Čartaryjskich
Supiarečnaści pamiž karonnaj i vielikakniažackaj delehacyjami pryviali da taho, što pradstaŭniki VKŁ prosta źjechali z unijnaha sojma. Vyniki hetaha demaršu byli katastrafičnymi: Žyhimont Aŭhust svaim rašeńniem dałučyŭ da Polščy Vałynskaje, Padlašskaje i Bracłaŭskaje vajavodstvy, jakija raniej uvachodzili ŭ skład VKŁ.
Pasły Vialikaha Kniastva vymušanyja byli viarnucca ŭ Lublin, kab praciahnuć pieramovy. Byli spadziavańni, što Žyhimont Aŭhust pierahledzić svajo rašeńnie.
Paśla viartańnia ŭ Lublin vielikakniažackich radnych panoŭ i ziemskich pasłoŭ čakaŭ čarhovy ŭdar — karol zabraŭ u Vialikaha Kniastva Litoŭskaha jašče i Kijeŭščynu.
Chutka vyjaviłasia, što padlašskaja dy ŭkrainskaja šlachta była zusim nie suprać uvajści ŭ skład Karony — palityčnyja i ekanamičnyja vyhady pieravažvali vialikalitoŭski patryjatyzm. Tut Kuleba nie pamyliŭsia. Va ŭkrainskaj šlachty taksama isnavali spadziavańni, što macniejšaja ŭ vajskovym i ekanamičnym płanie Polšča zdoleje efiektyŭniej abaraniać ukrainskija ziemli, asabliva Kijeŭščynu, ad razburalnych nabiehaŭ krymskich tatar, čym toje rabiła Vialikaje Kniastva.
I sapraŭdy, vałynskaja šlachta spryčyniłasia da adabrańnia Kijeŭščyny. «…Niekatoryja vałynskija pasły raili, kab Karol Jaho Miłaść, kali ŭžo Vałyń dałučyŭ da Polščy, kab i Kijeŭ taksama [dałučyŭ], pakolki nie da Rusi, ale da Vałyni naležyć», — paviedamlaŭ u Vilniu žamojcki starasta Jan Chadkievič.
Pałasataj štrychoŭkaj paznačany Vałynskaje, Padlašskaje, Bracłaŭskaje i Kijeŭskaje vajavodstvy, adabranyja Žyhimontam Aŭhustam u Vialikaha Kniastva Litoŭskaha ŭ čas Lublinskaj unii. Vialiki histaryčny atłas Biełarusi
Tamu delehacyja VKŁ sprabavała ŭpłyvać mienavita na pazicyju haspadara. U prośbach, padadzienych Žyhimontu Aŭhustu naprykancy sojma, adzin z artykułaŭ datyčyŭsia mahčymaści viartańnia ŭ skład VKŁ ziamiel Vałyni i Padlašša, ale adkaz byŭ adnaznačny: «vžo nie jesť potrieba toho vspominati». 11 žniŭnia 1569 hoda Žyhimont Aŭhust vydaŭ akt paćviardžeńnia unii, druhi artykuł jakoha na «viečnyja časy» zaćviardžaŭ dałučeńnie da Karony ziamiel Vałyni, Kijeŭščyny i Padlašša.
Zatoje ŭdałosia zachavać za VKŁ Mazyrski paviet. Paŭpłyvała toje, što miascovaja šlachta na paviatovym sojmiku ŭ červieni 1569 hoda vystupiła suprać dałučeńnia da Polščy. Bolš nichto žadańnia zastacca ŭ VKŁ nie vykazaŭ.
Hetaja historyja absalutna advarotnaja toj, jakuju raskazaŭ Kuleba: karol prymusam adrezaŭ nie Mazyrski paviet ad ukrainskich ziamiel, a ŭkrainskija ziemli ad Vialikaha Kniastva Litoŭskaha. Mazyrski paviet ža zastaŭsia za VKŁ, bo takim było pažadańnie miascovaj elity.
A što tyčycca Pinska, Bieraścia i Mahilova, to jany ŭvohule nijakaha dačynieńnia da pieradačy Kijeŭščyny ŭ skład Polskaha karaleŭstva nie mieli.
Mahiloŭ, jaki ŭpieršyniu zhadvajecca tolki ŭ kancy XIV stahodździa, nikoli nie ŭvachodziŭ u skład Kijeŭskaha kniastva, a na momant Lublinskaj unii byŭ u składzie Aršanskaha pavieta Viciebskaha vajavodstva. A ad Kijeŭščyny horad adździalała jašče terytoryja Mienskaha vajavodstva.
Što tyčycca Pinska i Bieraścia, to abodva hetyja harady ŭ časy ŭnijnaha sojma byli ŭ składzie asobnaha Bieraściejskaha vajavodstva, pra pieradaču jakoha Polščy havorki nie išło.
Zrešty, u skład Biełarusi siońnia ŭvachodziać ziemli, jakija pavodle Lublinskaj unii razam z ukrainskimi ziemlami adyšli da Polščy. Najpierš heta samy paŭdniova-ŭschodni ŭskrajek krainy, jaki ŭklučaŭ Brahin, Łojeŭ, Chojniki i Kamaryn. U 1646 hodzie sojm dałučyŭ Łojeŭskaje starostva nazad da VKŁ, ale astatnija terytoryi ŭźjadnalisia ź biełaruskimi ziemlami ŭžo tolki ŭ składzie Rasijskaj impieryi.
Paśla katastrofy na Čarnobylskaj AES hetyja terytoryi mocna zabrudžany radyjeaktyŭnymi vykidami.
Uvohule ž takija zajavy ŭkrainskich palitykaŭ pra biełaruskija harady jak pra «histaryčna našy ziemli» ŭ inšych abstavinach mahli b spravakavać dypłamatyčny skandał. Słovy prafiesijnaha dypłamata Kuleby, choć havorka pra sivuju daŭninu, a nie ciapierščynu, hučać zusim nie dypłamatyčna ŭ dačynieńni da Biełarusi. A paniaćci «histaryčna našaha» zaŭsiody sprečnyja, zatoje lohka mohuć vyklikać vialikija kanflikty ci prynamsi stać pažyvaj dla prapahandy.
Frahmient karty «Vialikaje Kniastva Litoŭskaje ŭ 1569 h. paśla ŭtvareńnia Rečy Paspalitaj». Vialiki histaryčny atłas Biełarusi
Frahmient karty «Vialikaje Kniastva Litoŭskaje napiaredadni padziełaŭ Rečy Paspalitaj». Vialiki histaryčny atłas Biełarusi.
Parfionaŭ pra Šahała: «Heta ruski madern, nie isnavała nijakaha biełaruskaha žyvapisu»
Tamara Ejdelman vypuściła pieršuju lekcyju pa historyi Biełarusi. Pačałosia ź niepryjemnaha kazusu
Stała viadoma, čym zaraz zajmajecca były ministr zamiežnych spraŭ Ukrainy Kuleba
«Uziali butelku vina i cyharu». Jak pajšoŭ u adstaŭku eks-ministr zamiežnych spraŭ Ukrainy