Michaś Skobła: Film «Kupała» ni dziaržaŭny kinaprakat, ni BT pry hetaj uładzie nie pakažuć

Piša Michaś Skobła ŭ śviežym numary Narodnaj voli

Zabaronieny płod, jak viadoma, samy sałodki. Mastacki film «Kupała», jaki mieŭsia vyjści na ekrany jašče letaś, jak vyhladaje, trapiŭ u razrad zabaronienych. Premjera, anansavanaja na BT, adkładałasia to ŭ suviazi z paharšeńniem biełaruska-rasijskich adnosin, to z pryčyny mierkavanaha ŭdziełu ŭ jeŭrapiejskich kinafiestyvalach, to čakałasia «dabro» ad samaha vialikaha ŭ krainie načalnika, jaki nibyta pahladzieŭ «Kupału» ŭ vielmi vuzkim kole z samymi šyrokimi paŭnamoctvami.

Urešcie ci nie samaja razrekłamavanaja i ad taho nadzvyčaj čakanaja stužka z mantažnych studyj «Biełaruśfilma» ŭ kinateatry tak i nie trapiła. A tut pačalisia prezidenckija vybary — stała nie da kinapremjer. I nasamreč, kali ŭsiu Biełaruś užo miesiac paśla vybaraŭ litaralna lichamanić, kali kraina imkliva skočvajecca ŭ ciemrašalskaje siaredniaviečča, jakoje moža być kino, pra jakoha Kupału? Akazvajecca — moža. Tydzień tamu film «Kupała» chtości vykłaŭ u internet, jaho imkliva pašyrajuć telehram-kanały i, niahledziačy na zrazumiełyja tłumačeńni režysiora-pastanoŭščyka Uładzimira Jankoŭskaha pra niezavieršanaść pirackaj viersii, jaho ŭžo pahladzieli dziasiatki tysiač čałaviek.

Pryznacca, ja doŭha trymaŭsia. A potym usio ž cikavaść pieramahła. Dumaju, zirnu krajem voka. A to roznaje kažuć — i pra patračany na zdymki miljon dołaraŭ, i pra zaprošanaha na hałoŭnuju rolu zamiežnaha artysta, i pra akcioraŭ-kupałaŭcaŭ, jakim zvykłym čynam dastalisia tolki epizody… Kažuć, što i masła chlebam mažuć. Tamu ŭ mianie daŭniaje praviła — vier nie skazu, a pakazu.

Adnym słovam, znajšoŭ ja taho «Kupału» ŭ internecie i — prasiadzieŭ dźvie z pałovaj hadziny. Jak pryviazany! Mała taho, dzieści na chvilinie piatnaccataj paklikaŭ žonku i syna, i ich taksama było nie adarvać ad ekrana! Dla mianie biassprečna — film pra Janku Kupału atrymaŭsia. Usia razam uziataja bačanaja mnoj raniej pradukcyja «Biełaruśfilma» nie vyklikała ŭ mianie stolki stanoŭčych emocyj, jak «Kupała».

Vydatnaja apieratarskaja praca Illi Puhačova. Bliskučaja hulnia akcioraŭ. Stoadsotkava ŭdałaje ŭvachodžańnie ŭ składany vobraz Kupały Mikałaja Šastaka — jon, biassprečna, zasłuhoŭvaje najvyšejšaj nacyjanalnaj kinapremii. Praŭdzivaść siužeta — amal usie sceny možna paćvierdzić dakumientalna.

Skažam, Kupała ŭ filmie havoryć pra balšavicki padzieł Biełarusi — i ŭ pamiaci adrazu ŭspłyvajuć jaho zabaronienyja ŭ BSSR radki: «Dali šeść pavietaŭ — / dziakuj i za heta…». Ci, naprykład, u filmie hučyć usienarodny siońnia łozunh «Žyvie Biełaruś!», i mała ŭžo chto viedaje, što jon — z kupałaŭskaha vierša jašče 1905 hoda: «A vot jak nie lubić heta pole i bor, / i zialony sadok, i kryklivuju huś!.. / A što časam tut strašna zajenčyć vichor, — / heta jenk, heta kryk, što žyvie Biełaruś!».

Ciapier vam zrazumieła, čamu stvaralniki «Kupały» tak i nie dačakalisia najvyšejšaha dazvołu na aficyjnyja pakazy filma? Z žalem mušu kanstatavać — ad hetaj ułady i nie dačakajucca. Stužka, vobrazna, kažučy, zanadta antybalšavickaja dla kinateatra «Kastryčnik», zanadta biełarusacentryčnaja dla kinateatra «Maskva», zanadta aktualnaja dla kinateatra «Biełaruś».

Bo kali moj syn-vaśmikłaśnik hladzieŭ kadry žorstkaha razhonu carskimi palicejskimi demanstracyi, na jakuju vypadkova traplaje małady Janka Kupała (i atrymlivaje nahajkaj pa tvary), jon ź dziciačaj niepasrednaściu vyhuknuŭ: «AMAP na koniach!».

Bo kali ŭ filmie NKVD aryštoŭvaje i zapichvaje ŭ aŭtaza…, prabačcie, u varanki Arkadzia Smoliča, Cišku Hartnaha, Antona Łuckieviča, a jany dapytvajucca: «Za što?», hetaje «za što» prahučała ŭ maich vušach tysiačami hałasoŭ zatrymanych na minskich vulicach.

Bo kali ŭ filmie pieršy prezident Biełaruskaj Akademii navuk Usievaład Ihnatoŭski, daviedzieny da adčaju, stralajecca ŭ svaim kabiniecie, mnie, hledaču, pryhadvajucca śmierci našych sučaśnikaŭ ad kul i dubinak amapaŭcaŭ.

Bo kali Janka Kupała, zmučany načnymi dopytami ŭ NKVD, piša pieradśmiarotny list i ŭčyniaje na ekranie sprobu samahubstva (za hetuju scenu asablivy dziakuj režysioru i akcioru), ja ŭspaminaju imiony maładych biełarusaŭ, jakich znachodziać paviešanymi (biez prykmiet hvałtoŭnaj śmierci — pa viersii Śledčaha kamiteta).

Bo kali adzin z antyhierojaŭ filma, judapadobny krytyk Aleś Kušnier (realny piersanaž z suhučnym proźviščam lohka paznajecca), šantažuje ŭ balnicy viernutaha z taho śvietu Kupału antysavieckimi epizodami ŭ «Tutejšych», ja tut ža pryhadvaju zakryty i razahnany Kupałaŭski teatr, čyj sioletni jubilejny (100-ty!) siezon pavinien byŭ raspačacca jakraz adnoŭlenym śpiektaklem «Tutejšyja».

Bo kali Kupału ŭ zaścienkach NKVD prymušajuć pakajacca (inačaj buduć rasstralany 108 piśmieńnikaŭ), ja ŭspaminaju pakajannyja telezvaroty sučasnych viaźniaŭ KDB.

Bo kali Kupała ŭ filmie havoryć, što «ŭładzie patrebny nie biełaruski narod, a pasłuchmianaje bydła», što «ŭsia kraina paralizavanaja stracham, a čałaviek nie žyvioła, i jon nie moža štodnia žyć u strachu», to paralel u majoj śviadomaści ŭźnikaje adna — Biełaruś sučasnaja, dzie karnaje viedamstva hramadzianina Karajeva pa zapałochvańni i žorstkaści navat pieraŭzyšło svaich papiarednikaŭ z NKVD.Uładzimir Jankoŭski svaim filmam «Kupała» trapiŭ, što nazyvajecca, u dziasiatku, u napiaty nierv paŭstałaha naroda. Filmam nie publicystyčnym, a vysokamastackim, što i harantuje jamu (nadoŭha!) miesca ŭ šerahu ajčynnaj kinakłasiki.

Ale, chaču heta jašče raz padkreślić, «Kupału» ni dziaržaŭny kinaprakat, ni BT pry hetaj uładzie nie pakažuć. Ja bajusia, kab film praz peŭny čas uvohule nie prapaŭ biasśledna na «Biełaruśfilmie». Tut ludzi źnikajuć, što tam niejki film…

Tamu prašu šanoŭnaha režysiora — nie sudzicie stroha tych, chto vykłaŭ «Kupału» ŭ internet. Tak, jany parušyli aŭtarskaje prava, ale vaš film treba hladzieć tut i ciapier, chaj sabie i ŭ nieadšlifavanym vyhladzie (darečy, niedarobak tam zusim mała). Jak kažuć u narodzie, lepiej płotka ŭ ruce, čym ščupak u race. I nie varta pieražyvać, što, pahladzieŭšy pirackuju viersiju, paźniej nichto nie pojdzie na «Kupału» ŭ kinateatry.

Zaviaraju vas — pojduć! Hledačy vałam pavalać. I ja ŭ tym liku, pierakupiŭšy na padychodzie da kinateatra kvitok pa dvajnoj-trajnoj canie. Upeŭnieny — tak budzie, bo kinafilm «Kupała» pavinien pahladzieć kožny biełarus.

• 5
• 0
• 0
• 0
• 0
• 0
• 0
• 0