Зоя Белахвосцік: І… я хачу дадому, я ўсё яшчэ хачу дадому
Пра жыццё і творчасць у эміграцыі, новы спектакль у інтэрв'ю DW распавяла былая прыма Купалаўскага тэатра, народная артыстка Беларусі Зоя Белахвосцік.
02.11.2023 / 15:35
«Як не здавацца, дзе шукаць крыніцу натхнення і чаму ўсё скончыцца добра», — Зоя Белахвосцік — прыма Купалаўскага тэатра, якая цяпер жыве ў Польшчы і ўваходзіць у тэатральную трупу «Купалаўцы», — выпусціла монаспектакль «Moj Hleb» («Мой хлеб»). У кастрычніку яго паказалі ў Кракаве, Уроцлаве, Варшаве і Сопаце. У спектаклі народная артыстка Беларусі расказвае пра сваю сям'ю, пра сваё дзяцінства, пра шлях на сцэну і, вядома, пра Купалаўскі тэатр, дзе Белахвосцік сыграла сотню роляў, і які яна пакінула разам з амаль 60 калегамі на знак пратэсту ў жніўні 2020 года.
— Як вы пачуваецеся ў эміграцыі? Вы ў Польшчы больш за паўтара года, як змяніўся за гэты час ваш унутраны стан?
— Я не магу сказаць, што адбыліся нейкія кардынальныя змены. Але я вельмі цаню, што мы можам жыць у цудоўнай свабоднай краіне, можам глядзець на радасць людзей, на іх працу. І што мы самі можам працаваць. Гэта складана, але нам даюць такую магчымасць. Калі хочаш — паспрабуй. Гэта вельмі важна. Мы, вядома, не ўпэўненыя ні ў сваім заўтра, ні ў сваёй будучыні, але мы больш разумеем, прывыкаем, з нечым пагаджаемся.
У Польшчы так шмат цудоўнага і прыгожага. І… я хачу дадому, я ўсё яшчэ хачу дадому. Але я проста малюся і дзякую за тое, што гэтая краіна нас так прымае, нягледзячы на ўсе цяжкасці.
— Каб расказаць пра свой лёс, пра лёс сваёй сям'і, якія цесна пераплеценыя з лёсам краіны, пра нейкія вельмі асабістыя рэчы, патрэбна пэўная мужнасць. Чаму вы вырашылі так сумленна пагаварыць са сваімі гледачамі?
— У мяне быў такі досвед. Калі тэатр вырашыў адзначыць маё 60-годдзе, мяне спыталі, чаго вы хочаце, Зоя Валянцінаўна? Я кажу, нічога не хачу. А нам трэба, каб ты захацела, бо ты народная артыстка, для нас гэта важна, падумай, сказаў мне Мікалай Мікалаевіч Пінігін [да канца жніўня 2020 года галоўны рэжысёр тэатра — НН]. Я доўга думала. Побач з маёй грымёркай вісіць партрэт майго дзядулі Глеба Паўлавіча Глебава. Я паглядзела на яго і зразумела, што беларусы павінны хаця б ведаць, кім і чым яны могуць ганарыцца. Беларусы не ўмеюць ганарыцца і не любяць гэтага рабіць, а ёсць чым. І такія дынастыі, іх не так ужо і шмат.
Я падумала, што мне трэба зрабіць такую вялікую працу, усё гэта раскапаць, асэнсаваць, запісаць. І ўпершыню я гэта зрабіла на 60-годдзі ў тэатры, гэта была зусім іншая структура, іншыя тэмы. Цяпер, калі мы ўжо былі тут, у такой дзіўнай, складанай сітуацыі, гэтая ідэя прыйшла да Валі [актрыса Валянціна Гарцуева, дачка Зоі Белахвосцік і рэжысёра Валянціна Гарцуева — НН]. Тады [у Купалаўскім] гэта было маштабна, з аркестрам, але, ведаеце, можа, так інтымней, я не шкадую, вельмі рада, што неяк змагла сябе прымусіць зрабіць гэта, і ўсё адбылося.
— Мне здаецца, што ў эміграцыі, нягледзячы на вялікія цяжкасці, у выступах «купалаўцаў» стала больш паветра, больш эксперыментаў, чаго, магчыма, і не магло быць на акадэмічнай сцэне.
— Згодна, мы адчуваем лёгкасць, ведаем, што ніякая тройка цэнзараў да нас не прыйдзе і не скажа «гэта не трэба», «на Белахвосцік павінна быць доўгая сукенка» і гэтак далей. У нас шмат складанасцяў, даводзіцца ўвесь час выкручвацца і нешта прыдумляць. І гэта адкрывае новыя шляхі вырашэння. І мы больш свабодныя, я думаю, гэта адчуваецца.
— Ці выходзяць «купалаўцы» да польскай публікі? Як вас успрымаюць?
— Рэч у тым, што мы не выходзім і да беларускай публікі, у нас вельмі мала спектакляў. Польскія гледачы прыходзяць да нас разам з беларускай публікай, ім гэта вельмі падабаецца. Мы і працуем з палякамі. Але наша місія, і я стаю толькі на гэтым, у тым, каб мы працавалі для беларусаў, якія тут, і для беларусаў, якія там (у Беларусі). Гэта не мой лёс інтэгравацца і стаць польскай актрысай. У мяне быў такі шанец, калі мне было крыху за трыццаць, і я адмовілася, сказала, што не паеду ў Кракаў, застануся ў Менску.
— Ці сочыце вы за тым, што зараз адбываецца на вашай роднай сцэне, у Купалаўскім?
— Не, толькі калі да нас нешта ляціць, і то мы адварочваемся. Нас гэта не цікавіць. І навошта гэта рабіць? У іх сваё жыццё, у нас сваё. Я думала, што нас будзе няшмат (тых, хто падтрымаў пратэсты, а потым звольніўся з тэатра). Максімум пятнаццаць чалавек, а нас, у прынцыпе, увесь тэатр. Мы першыя ў свеце.
— Пасыл вашага спектакля — нягледзячы ні на што, трэба знайсці надзею, святло. У чым вы знаходзіце надзею, каб натхняць і гледачоў?
— Чалавечае жыццё такое кароткае, з пункту гледжання Сусвету. Мне хацелася б дажыць, хацелася б вярнуцца дадому, у сваю краіну, убачыць сваіх калег і сяброў, якія там жывуць. Ім значна цяжэй, чым нам, пры ўсіх нашых дэпрэсіўных складанасцях. Для іх там, на радзіме — не як на радзіме, яны як у акупацыі. Таму нам трэба больш усміхацца, нешта рабіць, працаваць. Калі ты чымсьці заняты, нават калі табе за гэта не плацяць, ты прыдумаў сабе працу — і выконвай яе. І ўсё, у цябе няма часу думаць пра нешта сумным і смуткаваць. Усё будзе добра. Наш супраціў тут (паказвае на сэрца), як можам, так і супраціўляемся.
— Што б вы хацелі сыграць на сцэне Купалаўскага?
— У мяне ніколі не было такіх жаданняў, гэтыя мары бессэнсоўныя для артыста. Усё, што дадуць, хоць дрэва.
Чытайце таксама:
Як 30 гадоў таму судзілі Святлану Алексіевіч, а ў Купалаўскім ішоў спектакль па яе кнізе
«Яна тысячагоддзямі шукае выйсця. Бог маўчыць». Купалаўцы прэзентуюць «Камедыю Юдзіфі»