Łahier, varštaty, nastolnyja hulni — i ŭsio pa-biełarusku. U Biełastoku baćki abjadnalisia, kab ich dzieci viedali svaju movu i tradycyi
U polskim Biełastoku školniki ź biełaruskaj mienšaści mohuć vyvučać rodnuju movu. Hetaha jašče 26 hadoŭ tamu damahlisia baćki. A paźniej jany stvaryli abjadnańnie AB-BA (ABjadnańnie BAćkoŭ), kab zasvojvańnie biełaruskaj movy i kultury było bolš viasiołym i pryvabnym dla dziaciej. Most pahavaryŭ sa staršynioj AB-BA Tomašam Hierasimiukom pra prajekty abjadnańnia, adnosiny z dyjasparaj i pra toje, jak zacikavić dziaciej biełaruskaj movaj i kulturaj.
22.05.2024 / 22:01
Tancory ansambla «Padlašski vianok». Fota sa staronki AB-BA ŭ fejsbuku
Adkul tut stolki biełaruskaha
Aficyjna AB-BA ŭźnikła ŭ 2006 hodzie. Ale historyja arhanizacyi pačałasia ŭ 1995 hodzie, kali žychary Biełastoka dabilisia adkryćcia biełaruskamoŭnych hrup u dziciačym sadku №14. Paźniej dziakujučy ich namahańniam vykładańnie biełaruskaj movy źjaviłasia taksama i ŭ pačatkovaj škole №4.
— Jany chacieli dać dzieciam mahčymaść raźvićcia, kab vyvučeńnie hetaj movy było bolš pryvabnym, cikavym, kab dzieci mieli ad jaje zadavalnieńnie, — tłumačyć Tomaš.
Stvarać aktyŭnaści dla dziaciej abjadnańnie pačało zadoŭha da svajho aficyjnaha ŭźniknieńnia. Naprykład, teatralny hurtok «Hulnia ŭ teatr» uźnik jašče ŭ 1997 hodzie, i zaraz naličvaje ŭ svaim repiertuary bolš za 20 pastanovak.
U 2000-2010-ch na bazie škoły №4 źjaviłasia studyja biełaruskaha falkłoru, vakalnaja hrupa «Bałamutki», a taksama ansambl tanca «Padlašski vianok», jaki vystupaje na mižnarodnych konkursach i pryvozić adtul uznaharody.
Arhanizavany abjadnańniem AB-BA kancert, pryśviečany 25-hodziu navučańnia biełaruskaj movie ŭ Biełastoku. Červień 2023 hoda. Fota sa staronki AB-BA ŭ fejsbuku
Da taho ž udzielniki abjadnańnia na praciahu dvuch hadoŭ jeździli ŭ padlašskuju viosku Teramiski i źbirali tam uspaminy miascovych žycharoŭ, fatahrafii, dakumienty, vyvučali narodnyja pieśni. Vynikam hetaj pracy stała kniha i śpiektakl «Oj, daŭno, daŭno… Biełaruskija historyi z Padlašša».
— Taksama ŭ nas jość letnija etnahrafičnyja varštaty, jakija my nazyvajem prosta «letniki», — heta kali dzieci jeduć u letni łahier i paznajuć tam miascovuju biełaruskuju kulturu, tradycyju, historyju, možna tak skazać, na praktycy. Jany vučacca malavać, vykonvajuć płastyčnyja pracy, robiać roznyja prajekty, — raskazvaje Tomaš.
Dziakujučy AB-BA źjavilisia i padručniki pa biełaruskaj movie dla 1-6 kłasaŭ. Ich napisała nastaŭnica škoły № 4 Alina Vaŭraniuk. A jašče kožnyja paŭhoda abjadnańnie vydaje časopis «Biełaruski nastaŭnik».
Taksama śviet pabačyli roznyja vydańni, u tym liku niekalki dyskaŭ z narodnymi pieśniami, dziciačaja knižka «Pryhody myški Pik-Pik» i kniha tvoraŭ Maryi Bazyluk-Saśniuk, nastolnyja hulni «U abo Ŭ» i «Ad Buha za Narvu».
Novy padručnik pa biełaruskaj movie dla šostych kłasaŭ «Słova da słova», dapamožny dysk s pieśniami da jaho, i numar časopisu «Biełaruski nastaŭnik». Studzień 2024 hoda. Fota sa staronki AB-BA ŭ fejsbuku
Nie tolki dla mienšaści, ale i dla dyjaspary
Dziejnaść abjadnańnia AB-BA častkova finansujecca sa srodkaŭ Ministerstva ŭnutranych spraŭ, Ministerstva nacyjanalnaj adukacyi, maršałka Padlašskaha vajavodstva i prezidenta Biełastoka. Hrošy vydajucca pad kankretnyja prajekty.
Pa słovach staršyni abjadnańnia, srodki vydatkoŭvajuć i sami baćki. Naprykład, dla pakupki tancavalnych kaściumaŭ, pajezdak na vystupy. Udzieł u etnahrafičnym letniku «taksama patrabuje finansavaha ŭdziełu z boku baćkoŭ».
— Treba razumieć, što naša abjadnańnie stvoranaje baćkami dziaciej i funkcyjanuje dziakujučy im, — tłumačyć Tomaš. — My nie źjaŭlajemsia instytucyjaj, jakaja maje pastajannaje finansavańnie, ofis i koła supracoŭnikaŭ, jakija b mahli vykonvać niejkija zadańni. Usio, što robicca, robiać baćki, jakija pracujuć na inšych pracach i majuć inšyja abaviazki. Jość tolki ideja baćkoŭ, pošuk srodkaŭ na hetuju ideju i realizacyja hetaj idei.
Letnik małodšaj hrupy. Červień 2023 hoda. Fota sa staronki AB-BA ŭ fejsbuku
Staršynia taksama padkreślivaje, što abjadnańnie, choć i pracuje ŭ škole №4 i padtrymlivaje jaje, ale nie źjaŭlajecca častkaj ci orhanam hetaj navučalnaj ustanovy. Tamu papularyzacyja biełaruskaj kultury nie abmiažoŭvajecca tolki ścienami škoły. Asabliva dobra heta atrymlivajecca ŭ ansambla «Padlašski vianok», jaki naličvaje bolš za 50 udzielnikaŭ, u tym liku ź inšych navučalnych ustanoŭ i navat z koła biełaruskaj dyjaspary.
— My viedajem, što dzieci, jakija nie vučacca ŭ škole №4, chacieli b być udzielnikami našych prajektaŭ, ale jość patrabavańni i praviły, jakija mohuć hetaha nie dazvalać. Ale tam, dzie jany dazvalajuć, my starajemsia davać mahčymaść dałučacca i dzieciam, jakija nie vučacca ŭ «čaćviorcy», — zapeŭnivaje staršynia abjadnańnia.
AB-BA ŭ asnoŭnym dziejničaje dla biełaruskaj mienšaści, to-bok hramadzian Polščy, jakija źjaŭlajucca etničnymi biełarusami. Ale ŭ abjadnańni chočuć, kab dzieciam biełaruskich emihrantaŭ taksama dali mahčymaść vyvučać rodnuju movu ŭ polskich škołach.
— Polskija zakony nie abmiažoŭvajuć udzieł dziaciej va ŭrokach biełaruskaj movy, kali baćki skłali adpaviednuju zajaŭku, — tłumačyć Tomaš. — Ale kali ŭ dziciaci niama polskich dakumientaŭ, hmina ci arhanizacyja, jakaja viadzie navučańnie, nie atrymaje dapłaty ad Ministerstva adukacyi. Heta varta razumieć i padymać u razmovach, kab jak maha chutčej uklučyć dziaciej dyjaspary ŭ sistemu navučańnia rodnaj movy.
Fota sa staronki AB-BA ŭ fejsbuku
Usio mienš dziaciej chočuć vyvučać movu prodkaŭ
Pa słovach Tomaša Hierasimiuka, zaraz u škole №4 kala 50 dziaciej vyvučaje biełaruskuju movu. I bolšaść ź ich prymaje ŭdzieł u prajektach AB-BA. Ale mužčyna adznačaje, što z kožnym hodam usio mienš dziaciej chočuć vyvučać movu prodkaŭ.
— My starajemsia zaachvočvać baćkoŭ, kab dzieci nie zabyvali hetaj movy, kab jana nie zahinuła, — dzielicca staršynia abjadnańnia.
Jon dadaje, što vielmi šmat zaležyć ab baćkoŭ — ad taho, ci chočuć jany być častkaj biełaruskaj mienšaści, ci adčuvajuć siabie biełarusami, ci ŭžo nie.
— Moža, heta prablema zručnaści dla dziaciej, jakija nie chočuć vučyć dadatkova movu, ci, skažam, adčuvańnie, što biełaruskaja mova nie spatrebicca, — razvažaje Tomaš.
Abjadnańnie AB-BA budzie praciahvać rabić usio, kab navučańnie biełaruskaj movie praciahvałasia ŭ škołach Padlašša. Naprykład, jość vialikaje žadańnie arhanizavać varštaty ci kanfierencyju dla nastaŭnikaŭ z padlašskich hmin, kab ich padbadzioryć, dać novyja pryłady.
— My vydajom časopis «Biełaruski nastaŭnik» dla tych, chto vučyć biełaruskaj movie, — kaža Tomaš. — Ale niezrazumieła, ci taja infarmacyja dasiahaje svajoj mety. I z dapamohaj takich spatkańniaŭ, varštataŭ my mahli b atrymać zvarotnuju suviaź. My mahli b raskazać pra našu dziejnaść, raskazać, jak možna zrabić vykładańnie biełaruskaj movy bolš pryvabnym. My mahli b abmieńvacca vopytam.
Staršynia abjadnańnia ŭpeŭnieny, što vykładańnie biełaruskaj movy ŭ škołach Padlašša daje svaje vyniki. Častka vypusknikoŭ takich ustanoŭ zaraz sami aktyŭna ŭdzielničajuć u biełaruskim žyćci, u tym liku i ŭ dziejnaści AB-BA.