Pa danych Mižnarodnaha tavarystva parušeńniaŭ kryvacioku i trambozu (ISTH), kala 10 miljonaŭ čałaviek štohod pamirajuć u vyniku trombaembaličnych zachvorvańniaŭ pa ŭsim śviecie.
Jak utvarajucca tromby
Vyłučajuć nastupnyja try faktary, jakija spryjajuć raźvićciu trambozu.
Paškodžańnie ŭnutranaha słoju ścienki sasuda — endateliju. U hetym vypadku trambacyty aktyvujucca i hrupujucca vakoł paškodžanaha ŭčastka. U vyniku ŭtvarajecca trombacytarny korkavy zhustak. Trambacyty vypuskajuć śpiecyjalnyja rečyvy, jakija sadziejničajuć ściskańniu tromba.
Uzmocnienaje zhusańnie kryvi (hipierkaahulacyja). U pracesie kaahulacyi adbyvajecca pieraŭtvareńnie białka kryvi, jaki ŭ joj rastvorany, u fibryn, jaki nie rastvarajecca. Fibryn utvaraje sietku, jakaja ŭtrymlivaje trambacyty i inšyja kletki kryvi. Zvyčajna fibryn razburajecca inšym fiermientam — płaźminam. Ale časam adbyvajecca praces, jaki miedyki nazyvajuć inhibiravańnie fibrynalizu, kali razbureńnie zhustkaŭ kryvi, jakija ŭtvarajucca ŭ vyniku zhusańnia kryvi, pryhniatajecca ci zamarudžvajecca, i ŭtvarajucca tromby.
Charaktar kryvacioku. Zdarajecca, što ŭ peŭnaj vobłaści sasudaŭ adbyvajecca zapavolvańnie ci spynieńnie kryvacioku (staz). Heta moža adbycca pa roznych pryčynach. Siarod ich: zvužeńnie sasudaŭ, abstrukcyja ci źnižeńnie skaračalnaj aktyŭnaści serca. U vobłaści staza ŭtvarajecca tromb. Jašče adnym faktaram źjaŭlajecca turbulentnaść. Jana charaktaryzujecca niestabilnym ci chaatyčnym ciačeńniem kryvi ŭnutry sasudaŭ. Takoje moža adbycca z-za zvužeńnia sasudaŭ, pierapadu cisku ci najaŭnaści parokaŭ serca. Turbulentnaść moža vyklikać endateliju (paškodžańnie ŭnutranaha słoju ścienki sasuda).
Čym niebiaśpiečny tromb
Hałoŭnaja niebiaśpieka tromba ŭ tym, što jon moža adarvacca ad sasuda i pieramiaścicca pa kryvacioku da vuzkaha sasuda, dzie moža zabłakavać kryvaciok. Heta nazyvajecca embalija. Kali embalija zakranie bujny sasud u lohkich, heta moža pryvieści da lohačnaj embalii, što moža być niebiaśpiečnym dla žyćcia.
Kali tromb błakuje kryvaciok u arteryi, jon moža pryvieści da išemii — niedachopu krovazabieśpiačeńnia ŭ peŭnaj vobłaści cieła. Heta moža vyklikać surjoznyja prablemy, uklučajučy infarkt mijakarda (sardečny prystup), insult ci išemiju kaniečnaściaŭ (źnižeńnie krovazabieśpiačeńnia ŭ nahach abo rukach).
Dva asnoŭnyja typy trambozu
Vianozny tramboz. Jon uźnikaje ŭ vypadku, kali tromb utvarajecca ŭ vienach. Samaja raspaŭsiudžanaja forma vianoznaha trambozu — flebatramboz (tramboz hłybokich vien). Zvyčajna jon zakranaje nižnija kaniečnaści. Jon moža być vyklikany takimi faktarami, jak staz, paškodžańnie sasudaŭ ci hipierakaahulacyja. Akramia hetaha, isnuje vianozny tramboz paviarchoŭnych vienaŭ. Jon nie taki surjozny i prajaŭlajecca ŭ varykoznym pašyreńni vienaŭ.
Arteryjalny tramboz. U hetym vypadku miescam utvareńnia tromba zjaŭlajecca arteryja. Pryčynaj uźniknieńnia časta zjaŭlajucca ateraskleroz, fibromy arteryj (redkaje zachvorvańnie, pry jakim u ściency sasuda ŭtvarajecca puchlina ź fibroznaj tkanki) ci arteryit (zapalenčaje zachvorvańnie, jakoje moža pryvieści da paškodžańnia ścienak arteryj).
Kali ŭzrastaje ryzyka ŭtvareńnia trombaŭ
Ryzyka ŭtvareńnia trombaŭ značna ŭzrastaje:
paśla chirurhičnych umiašańniaŭ;
pry praciahłym znachodžańni ŭ adnym stanoviščy, naprykład, pry paścielnym režymie paśla apieracyi ci abiezruchomleńni kaniečnaści z-za nakładańnia hipsu, pastajannym siadzieńni ci znachodžańni na nahach padčas pracy;
u pieryjad ciažarnaści i rodaŭ.
Akramia hetaha, tramboz moža być nastupstvam infiekcyjnych zachvorvańniaŭ (asabliva COVID-19), ci abumoŭleny hienietyčnymi faktarami, pryjomam kantracentyvaŭ, atłuścieńniem i adsutnaściu dastatkovaj štodzionnaj fizičnaj aktyŭnaści.
Jakija simptomy mohuć śviedčyć ab utvareńni tromba
Tramboz — zachvorvańnie, jakoje moža praciakać bieśsimptomna abo davać nieadnaznačnyja simptomy. Adnak da sihnałaŭ, na jakija treba źviarnuć uvahu i źviarnucca da śpiecyjalista, adnosiacca:
- aciok i bol u nižnich kaniečnaściach (čaściej za ŭsio). Bol ścichaje, kali padniać kaniečnaść uvierch;
- źmieny koleru skury, jakija mohuć pakazvać na tromb, naprykład, pačyrvanieńnie abo siniaki;
- bolš vysokaja tempieratura ŭ peŭnym miescy cieła (zvyčajna, adnoj kaniečnaści);
- viena, u jakoj adbyvajecca zapalenčy praces, balić i navobmacak adčuvajecca, što jana ćviordaja.
Utvareńnie trombaŭ u hłybokich vienach źviazanaje z pavyšanaj ryzykaj trombaembalii lohačnaj arteryi, jakaja taksama zjaŭlajecca vielmi niebiaśpiečnym dla zdaroŭja i žyćcia stanam i vyjaŭlajecca:
- rasstrojstvam dychańnia;
- pačaščanym dychańniem (tachipnoe);
- kolučym bolem u hrudziach;
- kašlem;
- tachikardyjaj.
Prafiłaktyka trambozu
Pierš za ŭsio, varta vieści aktyŭny ład žyćcia. Rehularnyja fizičnyja praktykavańni i aktyŭny ład žyćcia spryjajuć narmalnamu krovazvarotu i praduchilajuć zastoj kryvi. Mohuć być karysnymi rehularnyja prahułki, praktykavańni dla noh i raściažka.
Kantrol vahi. Padtrymańnie vahi ŭ normie i paźbiahańnie atłuścieńnia značna źnizić ryzyku zachvorvańnia.
Paźbiahańnie praciahłaha siadzieńnia abo stajańnia. Kali vy pravodzicie praciahły čas u nieruchomym stanoviščy, pasprabujcie rabić pierapynki, kab raścierci nohi, raźmiacca i aktyvizavać krovazvarot.
Admova ad kureńnia i ciesnaha adzieńnia, asabliva ŭ vobłaści noh.
Rehularnyja ruchi pry praciahłych pajezdkach. Padčas praciahłaha avijapieralotu ci aŭtobusnaj pajezdki imkniciesia čaściej padnimacca i ruchacca pa sałonie. Varta pieryjadyčna prosta ŭstavać i rabić prysiadańni.
Kali ŭ vas jość asablivaja ryzyka trambozu z-za prablem sa zdaroŭjem (paścielny režym, nakładzieny hips, infiekcyjnaje zachvorvańnie, ciažarnaść) abo spadčynnaść, prytrymlivajciesia ŭkazańniaŭ doktara adnosna prafiłaktyčnych mier, takich jak prymianieńnie antykaahulantaŭ abo našeńnie kampresijnych pančoch.
Važna abmierkavać ź lekaram svaju indyvidualnuju ryzyku trambozu i atrymać peŭnyja rekamiendacyi pa prafiłaktycy, asabliva kali ŭ vas jość faktary ryzyki ci miedycynskija prablemy.
Čytajcie jašče:
Skleroz. Jak raspaznać jaho pieršyja prykmiety
Hetyja simptomy mohuć śviedčyć ab sardečnaj niedastatkovaści
Suchaja skura moža być simptomam surjoznych zachvorvańniaŭ. Tak cieła prosić dapamohi
Kamientary