«Adčuvańnie, što taho žyćcia ŭ Biełarusi prosta nie było». Jak źniščali škoły polskaj movy, raskazaŭ dyrektar adnoj ź ich
U śniežni 2023 hoda siłaviki praviali rejd pa škołach polskaj movy — ich dyrektaraŭ zatrymlivali, patrabavali likvidavać firmu i vydać śpisy vučniaŭ. Pavodle danych Dziennik Gazeta Prawna, usiaho ŭ Biełarusi zakrylisia 10 pryvatnych centraŭ pa vyvučeńni polskaj movy. «Miedyjazona» raskazvaje, jak dyrektar adnoj ź niekali najbujniejšych škoł zakryvaŭ svoj biznes u Biełarusi i pačynaŭ pracu z čystaha lista ŭžo ŭ Polščy.
«Chadziŭ pa lesie i maliŭsia». Adjezd
U kastryčniku 2022 hoda Alaksandr ź siamjoj — ciažarnaj žonkaj i synam — pajechaŭ na kanfierencyi ŭ Litvie i Polščy. U hety čas siłaviki pryjšli ŭ pryvatnuju škołu, dzie jon pracavaŭ, i zasnavalnik papiaredziŭ jaho pra kryminalnuju spravu. Tady ž «znajomy z MUS» padkazaŭ im, što ŭ siamji jość tydzień, kab pryjechać u Biełaruś i sabrać rečy.
«Ja prosta spytaŭ u siabroŭ, u jakich my tady byli, ci zmahu ŭ ich spynicca paśla. Adkaz byŭ «tak», i my źjechali. Zrabili davieranaść, što zmahli — pradali», — uspaminaje vykładčyk.
Pryvatnuju škołu vymusili zakrycca, ale ŭ Alaksandra byŭ svoj biznes u Biełarusi: kursy polskaj movy. Na kursach pracavała niekalki vykładčykaŭ, navučalisia dziasiatki hrup.
Viarnuŭšysia ŭ Polšču, para zaniałasia dakumientami. Žonka Alaksandra płanavała naradžać u studzieni. Dziaŭčynka naradziłasia ŭ Polščy — u jaje niama biełaruskaha pašparta, tolki polski prajazny dakumient.
«Pieršy miesiac ja prosta chadziŭ pa lesie i maliŭsia, šukaŭ adkazy. My žyli ŭ domie našych siabroŭ, u lesie. Z saboj uziali 2 tysiačy dalaraŭ. Z davoli paśpiachovaha, zabiaśpiečanaha žyćcia ničoha nie zastałosia. Adna sprava, kali ty zaŭsiody chacieŭ hetaha: imknuŭsia pierajechać u Polšču vučycca abo pracavać. Inšaja — kali ty hetaha nikoli nie chacieŭ, nie płanavaŭ, kali tabie dobra ŭ siabie doma, u Biełarusi».
Da kanca kastryčnika 2022-ha Alaksandr aformiŭ pradprymalnictva: kampaniju pa navučańni polskaj movie, «tamu što ničoha akramia taho, što ŭmieješ dobra, rabić nie atrymlivałasia». Źjavilisia pieršyja studenty.
Biełaruskaj firmaj vykładčyk zajmacca amal pierastaŭ:
«Tolki pravodziŭ płaciežki praź internet-bankinh i minimalna ŭdzielničaŭ u stratehii. Na adlehłaści ciažkavata było».
«Ludzi ŭ maskach». Vizit siłavikoŭ
Ranicaj 21 śniežnia 2023 hoda Alaksandr atrymaŭ paviedamleńnie ad kalehi ź biełaruskaj kampanii — da jaje ŭ kvateru łamilisia siłaviki. Akazałasia, što pierad hetym jany pryjazdžali ŭ ofis, ale tam nikoha nie akazałasia, bo supracoŭniki prychodzili na pracu da 10-j.
Siłaviki advieźli kalehu, jakaja paviedamiła pra ich vizit, u ofis i pačali «niešta šukać». Paśla ahladu jany zajavili, što «ŭbačyli dastatkova, kab zavieści kryminalnuju spravu». Alaksandr kaža, što vyjavić u ofisie možna było padručniki, litaraturu na polskaj movie i chiba što rekłamnyja brašury ŭniviersitetaŭ.
Supracoŭnicu firmy prasili pieradać pryvitańnie Alaksandru, pytalisia, čamu jon nie viartajecca ŭ Biełaruś, i patrabavali napisać jahonuju zajavu ab likvidacyi kursaŭ. Siłaviki pryhrazili spynić rekłamu škoły, vyklučyć sajt i spynić dziejnaść kampanii, inakš «nastupnym razam pryjduć ludzi ŭ maskach, jakija nie buduć uśmichacca».
«Kampanii nie likvidujucca za adzin dzień. My byli na suviazi z buchhałtaram, jurystami. Paśla niekatorych razvažańniaŭ pryjšoŭ da vysnovy, što ničoha rabić nie budu. Kali jany chočuć źniščyć kampaniju — niachaj sami heta robiać za košt biudžetu. Ja nie chaču vydatkoŭvać kala 3 tysiač dalaraŭ na pasłuhi likvidatara. Tak što my spynili dziejnaść, adklučyli sajt, spynili rekłamu i chaj sami astatnim zajmajucca».
Studentam Alaksandr napisaŭ paviedamleńnie, što prymać płaciažy na rachunak biełaruskaj kampanii škoła bolš nie zmoža. Prapanavaŭ tym, u kaho zaniatki byli apłačanyja napierad, skončyć navučańnie anłajn. Bolšaść pahadzilisia: tady vykładčyk sam staŭ zajmacca z vučniami i paprasiŭ dapamohi ŭ svaich kalehaŭ u Polščy, astatnija supracoŭniki zvolnilisia.
«My nie mahli vypłačvać zarobki, płacić za arendu. Mnie pryjšoŭ list z MPZ, što ja pavinien apłacić kvartalny padatak — mabyć, razam sa štrafam. Ale niama sensu hetymi rečami zajmacca. Mnie jašče pryjšoŭ list, što ŭbačyli fakt parušeńnia paradku apłaty. Ja im napisaŭ vialiki elektronny list, u jakim patłumačyŭ svajo bačańnie situacyi. Adnyja dziaržaŭnyja orhany źniščajuć biźnies, a inšyja, jak byccam nie viedajučy pra heta, patrabujuć apłacić abaviazkovyja strachavyja ŭznosy».
«Nie viedaju, ci varta praciahvać prajekt». Adaptacyja ŭ Polščy
Bolšaść studentaŭ užo skončyli svajo anłajn-navučańnie. Niekatoryja navučency prasili viarnuć hrošy za apłačanyja kursy, ale, kaža Alaksandr, takoj mahčymaści nie było.
«Byli hnieŭnyja paviedamleńni, kamientary. Była žančyna, jakaja pisała, što joj patrebnyja hetyja hrošy, kab apłacić navučańnie ŭ inšym miescy. Ja napisaŭ: «Daj Boh, kab na tych kursach nie adbyłosia taho, što adbyłosia ŭ nas». A chutčej za ŭsio, rana ci pozna adbudziecca».
Pieršyja niekalki miesiacaŭ Alaksandr apłačvaŭ pracu polskaj firmy sa svaich hrošaj, ciapier udałosia vyjści na prybytak. Škoła pradaje dapamožniki onłajn, ale składana pieražyvaje kankurencyju — u Polščy pracujuć u tym liku biełaruskija kursy, jakija «mahli padrychtavacca, majučy mahčymaść spakojna žyć i pracavać».
«Mnie było składaniej, bo ja nie płanavaŭ pierajezd. Nie viedaju, ci varta naohuł praciahvać prajekt. U Biełarusi my isnavali 9 hadoŭ — u nas było imia, mierkavańnie, sfarmavanaje pra nas užo daŭno. My byli najbujniejšaj škołaj polskaj movy. Ciapier jość masa maich asabistych zaniatkaŭ, jakija dajuć mnie mahčymaść nie być, jak 10 hadoŭ tamu, mieniedžaram, rekłamščykam i vykładčykam. Ja treci hod pišu doktarskuju dysiertacyju — u Biełarusi mnie nie dali jaje abaranić».
U Polščy Alaksandr praciahvaje vykładać i pierakładać. Hod tamu pradprymalnik udzielničaŭ u prajekcie Čyrvonaha Kryža — jeździŭ pa niekalkich haradach, navučajučy biežancaŭ z Ukrainy polskaj movie. Biełarus chodzić u pratestanckuju carkvu i vykładaje dzieciam relihiju ŭ miascovaj škole.
«Užo jość adčuvańnie, što taho žyćcia ŭ Biełarusi prosta nie było. U nas ničoha nie zastałosia. Zastalisia niejkija svajaki, siabry. Ale čym dalej, tym mienš da ŭsiaho hetaha ciahnie. Tamu žyviem tut, žyviem tym, što jość tut. Dla mianie zaŭsiody heta było važna.
Durny troški pryncyp sabie ŭvioŭ — kali jedu ŭ niejkuju krainu, viedać jaje movu. Dla mianie važna być nie prosta tym, chto biare, ale pierš za ŭsio być častkaj hramadstva, stvarać jaho. Ja pacichu ruchajusia ŭ hetym kirunku».
«Maru śviatkavać Dzień Voli ŭ Biełarusi». Polka ŭ Katavicach vučyć biełaruskuju movu i słuchaje Lavona Volskaha
«Pamiežniki byli niaŭmolnyja — nam daviałosia viartacca». Ź jakimi składanaściami sutykajucca biełarusy, jedučy za miažu ź vizaj PBH
«Budu stralać na paražeńnie!» Historyja chłopca, jakoha žachliva źbili za toje, što pasihnaliŭ u znak salidarnaści
Kamientary