Kvitki na premjeru kupałaŭcaŭ pa apaviadańniach Znaka razabrali za sutki. Raskazvajem unutranuju kuchniu śpiektakla
7 maja ŭ Varšavie adbuducca dva premjernyja pakazy śpiektakla kupałaŭcaŭ «Zekamieron» pavodle adnajmiennaha cykła apaviadańniaŭ palitviaźnia Maksima Znaka. Kvitki na ich razabrali navat mienš čym za sutki. Takaja cikaŭnaść — heta rekord. Choć i raniej na navinki trupy jany raźlatalisia za paru dzion.
«Naša Niva» pabyvała na adnoj ź finalnych repietycyj i daviedałasia cikavostki pra stvareńnie pastanoŭki.
Śpiektakl-turemny kvaternik
Pieršapačatkova teksty jurysta Maksima Znaka trapili ŭ ruki Alehu Harbuzu. Jon zacikaviŭsia hetym materyjałam i nieŭzabavie padklučyŭ da čytańniaŭ kalehu Siarhieja Čuba. Pryjšło razumieńnie, što dla inscenirovak spatrebicca režysior — tak u kamandzie źjaviŭsia Vojciech Urbanski. Za muzyčnuju častku paklikali adkazvać Uładzimira Puhača z J:MORS — u vyniku jon nie tolki napisaŭ vosiem piesień dla śpiektakla, ale i niečakana dla siabie samoha staŭ adnym z akcioraŭ, jaki razam z kupałaŭcami maluje na scenie karciny žyćcia ŭ kamiery SIZA.
«U nas stajała zadača stvaryć pieśni na vieršy palitviaźniaŭ. Ja čytaŭ materyjały, jakija jość u internecie, adfiltroŭvaŭ. Tak naradzilisia pieśni na vieršy Maksima Znaka i Andreja Kuźniečyka», — raskazvaje Uładzimir Puhač.
Dadatkova jon z nula napisaŭ ułasnuju pieśniu pavodle adnaho z apaviadańniaŭ. Jašče adzin hatovy tvor kampazitara «Zbroja» idealna pasavaŭ da źmiestu pastanoŭki, tak što jaho taksama ŭklučyli ŭ materyjał.
Praca nad śpiektaklem pačałasia ŭ sakaviku, ale i siońnia, u apošnija dni napiaredadni premjery, niekatoryja rečy pierakrojvajucca i daroblivajucca.
Repietycyi prachodziać u padvale Muzieja volnaj Biełarusi ŭ centry Varšavy. Spuskajučysia tudy i traplajučy ŭ pamiaškańnie z narami i matracami, lohka złavić adčuvańnie realnaści znachodžańnia ŭ kamiery. Jak pryznajecca režysior, idealna było b hrać hety śpiektakl naŭprost tut, ale ŭ hetym padvale zanadta ciesna.
Vojciech Urbanski — palak, ale jon dobra pahružany ŭ biełaruski kantekst. Paśla skančeńnia Varšaŭskaj teatralnaj akademii vučyŭsia na režysury ŭ Picierskaj akademii teatralnaha mastactva, tam paznajomiŭsia i ź biełarusami, i z ukraincami. Pastaviŭ niekalki tvoraŭ našych dramaturhaŭ: «Čyrvonuju ptušku» Paŭła Rasołki, «Vonkavyja pabočnyja» i «Cichi šorhat sychodziačych krokaŭ» Dźmitryja Bahasłaŭskaha.
Vojciech pryznajecca, što jašče tady, u 2010-ja, Biełaruś dla jaho była niejkim bolš žachavitym miescam na kantraście z Rasijaj.
«Ja jeździŭ u Picier praz Brest i Oršu. I voś Orša mianie zaŭsiody pužała. Ty vychodziš na centralnuju płošču horada, a tam hieroi pracy, ich fotazdymki, usio takoje savieckaje. Čysta, paradak — i strašna. Było adčuvańnie, što Biełaruś užo tady była režymam, u toj čas jak u Rasii nibyta jašče byŭ duch svabody».
Napiaredadni ŭvarvańnia Rasii va Ukrainu Urbanski paśpieŭ zrabić čytku dakumientalnaj pjesy Andreja Kurejčyka «Hałasy novaj Biełarusi» pra achviar represij. Praz try dni pačałasia vajna, i jon, pa jaho słovach, zrazumieŭ, nakolki składaniej ciapier budzie biełarusam, bo ŭvaha śvietu pieraklučycca na Ukrainu.
«Pry hetym voś prajšło dva hady. I my viedajem, što pa vajennaj situacyi ŭsio ciažka i strašna. U Biełarusi represii taksama nie spynilisia. I tamu ja byŭ rady, što my zmožam papracavać nad materyjałam, jaki niasie ŭ sabie niejkaje śviatło, jak u apaviadańniach Maksima Znaka. Pryznajusia, kali čytaŭ ich pieršy čas, padavałasia, što jany navat zanadta pazityŭnyja, mnie nie chapała tam niejkaha trešu, kab pakazać sapraŭdny tvar turmy. Ale potym ja zrazumieŭ, što čytaju ich jak palak. U biełarusaŭ, jakija ŭsio heta pieražyvali, pieražyli emihracyju, tak ci inakš budzie inšaje adčuvańnie ad hetych tekstaŭ. U ich jość dadatkovy kantrapunkt», — kamientuje režysior.
«Naša hałoŭnaja zadača była — adyści ad ciemry i depresii»
Tyja, chto čytaŭ «Zekamieron», sapraŭdy mahli zaŭvažyć jaho pazityŭ: sukamierniki Maksima znachodziać radasnaje ŭ samym prostym, starajucca humaryć, niahledziačy na imhlistaść budučyni i ŭmovy, u jakich znachodziacca.
Repietycyja startavych scen taksama adkryvajecca hareźliva — akardeon, hitara, žartaŭlivyja razvažańni pra sud i termin. Režysior kaža, što abraŭ dla śpiektakla formu hetkaha turemnaha kvaterniku, bo jana adkrytaja, dazvalaje svabodna ekśpierymientavać unutry. Atrymlivajecca to kancertny numar, to pieraniasieńnie za začynienyja dźviery. Nas zaprašajuć ubačyć toje, što zvyčajna niedastupnaje šerahovamu voku. Rasparadak dnia, praviły, mary. Siarod apošniaha, kaniečnie, pieravažajuć nadziei na raniejšaje vyzvaleńnie.
U niejki momant u viry žartaŭ piersanažaŭ, pa-majstersku i mastacku apisanych Znakam, možna zabycca, što padziei razvaročvajucca ŭ turmie. Ale tut strohi hołas pradolnaha (dziažurnaha) rezka nahadvaje, što heta nijaki nie pijanierski łahier. U hałavie pranosicca, što navin pra Maksima Znaka niama ŭžo bolš za hod. Na hetym kantraście pabudavanaja ŭsia pastanoŭka.
«U hetym była naša hałoŭnaja zadača — adyści ad ciemry i depresii. My ŭsie razumiejem, što biez unutranaha stryžnia, bieź viery ŭ štości dobraje i lepšaje heta pačynajecca ŭžo nie žyćcio. Ale jość u śpiektakli kavałki, dzie, jak ty ni sprabuješ adarvacca, ale hałavoj razumieješ, heta — žach, trahiedyja», — kamientuje Siarhiej Čub.
Darečy, tolki supracoŭniki SIZA ŭ śpiektakli razmaŭlajuć pa-rusku. Ahučyŭ nahladčyka akcior Ihar Sihaŭ. Poŭnaje pahružeńnie ŭ pobyt turmy robicca mahčymym taksama dziakujučy pracy saŭnddyzajniera Alaksandra Zielanieŭskaha, jaki nie raz prasiŭ akcioraŭ pahrukatać, pavazić tačku i pachadzić pa padvale strojem, kab dabicca nieabchodnych jamu hukavych efiektaŭ.
«Sami chadzili i šukali rekvizit na rynku»
Śpiektakl «Zekamieron» stvarajecca pry padtrymcy Biełaruskaj rady kultury. Ale jon nie staŭ by mahčymym biez addanaści tvorčaj kamandy, jakija na repietycyjach nie tolki muzyki i akciory z ranku da viečara, ale i zaadno — dyzajniery, hruzčyki, buchhałtary i hetak dalej.
«Chłopcy pa vychodnych sami chadzili i šukali rekvizit na rynku. Niešta na sajcie Alehra zamaŭlali, niešta na barachołkach znajšli. Adčuli na sabie poŭny cykł śpiektakla», — kamientuje Uładzimir Puhač, jaki sam prykłaŭ ruku da stvareńnia afišy.
Režysior kaža, što maryć, kab hety śpiektakl jak minimum prakaciŭsia pa haradach Polščy, kab jaho pabačyli nie tolki biełarusy, ale i palaki. Dla hetaha ŭžo stvoranyja polskamoŭnyja subtytry:
«Chočacca sustrecca ź ludźmi pa-za miežami stalicy, kab i pahavaryć potym. Važna nahadvać pra Biełaruś. Bo zrazumieła, što ŭkraincam usie supieražyvajuć, ale ŭ Biełarusi ludzi hetak ža siadziać u turmach, hetak ža pamirajuć».
Paśla premjery 7 maja śpiektakl płanujuć pakazać u červieni, tak što sačycie za afišami Volnych Kupałaŭcaŭ. Mahčyma, u pastanoŭki taksama źjavicca anłajn-viersija.
Kamientary