Praz zakanadaŭčuju pastku biełaruskija abituryjenty ŭ Polščy ryzykujuć zastacca bieź miescaŭ u VNU

U hetaj historyi šmat niuansaŭ, a kab va ŭsim razabracca, treba razumieć jaje pradhistoryju. Zbolšaha jana nastupnaja.

U dalokim 2005 hodzie Biełaruś i Polšča padpisali pahadnieńnie, pavodle jakoha biełaruski atestat ab siaredniaj adukacyi, dypłomy ab prafiesijnaj i siaredniaj śpiecyjalnaj adukacyi, a taksama polski atestat stałaści «źjaŭlajucca asnovaj dla pastupleńnia ŭ vyšejšyja navučalnyja ŭstanovy abiedźviuch krain». Faktyčna heta aznačała toje, što vypuskniki biełaruskich škoł mahli adnosna bieśpieraškodna pastupać sa svaimi dakumientami ab siaredniaj adukacyi ŭ polskija VNU, a polskija abituryjenty — u biełaruskija.

Ale praz 15 hadoŭ zdaryŭsia 2020-y, za jakim rušyli palityčny kryzis u Biełarusi, vajna va Ukrainie, jeŭrapiejskija sankcyi ŭ dačynieńni da Biełarusi, mihracyjny kryzis na biełaruska-polskaj miažy, vostraje pytańnie z palitviaźniami, zakryćcio miežaŭ… U vyniku stasunki ź ES u Biełarusi abvastrylisia maksimalna. U tym liku z Polščaj.

Užo ŭ śniežni 2020 hoda tahačasny kiraŭnik MZS Biełarusi Uładzimir Makiej zajaviŭ ab pierahladzie vykanańnia niekatorych «humanitarnych, adukacyjnych, kulturnych prahram, jakimi zajmajucca adpaviednyja palityčnyja instytuty ŭ Biełarusi». Śledam za hetym rušyła skasavańnie dvuch pahadnieńniaŭ ź Jeŭrasajuzam ab finansavańni asobnych prahram i padtrymcy biznesu, u vyniku čaho była pierakrytaja padtrymka pradprymalnictva i finansavańnie inviestycyjnych prahram dla raźvićcia kankurentazdolnaści. Potym pierastała dziejničać pahadnieńnie ab readmisii ź ES. Zatym Biełaruś vyjšła ź inicyjatyvy «Uschodniaje partniorstva» i vyrašyła abmiežavać dziejnaść niekatorych palityčnych fondaŭ. Dalej było spynieńnie dziejańnia pahadnieńnia ź Jeŭrakamisijaj ab techdapamozie. A ŭžo naprykancy 2022 hoda abvastreńnie situacyi zakranuła i biełaruskich studentaŭ u Polščy.

25 kastryčnika 2022 hoda ŭrad Biełarusi skasavaŭ pahadnieńnie ab uzajemnym pryznańni dakumientaŭ ab adukacyi z Polščaj. Adpaviednuju pastanovu padpisaŭ premjer-ministr Biełarusi Raman Hałoŭčanka. Dakumient byŭ apublikavany na Nacyjanalnym pravavym internet-partale Biełarusi.

«Spynić pahadnieńnie pamiž Uradam Respubliki Biełaruś i Uradam Respubliki Polšča ab pryznańni ekvivalentnaści ŭ vyšejšaj adukacyi, raŭnaznačnaści vučonych stupieniaŭ i stupieniaŭ u śfiery mastactva, padpisanaje ŭ Varšavie 28 krasavika 2005 hoda», — skazana ŭ hetym dakumiencie. 

Vykručvalisia, jak mahli

Z tych časoŭ biełaruskija studenty byli vymušanyja ŭsimi praŭdami i niapraŭdami dakazvać polskim VNU toj fakt, što jany sapraŭdy atrymali siaredniuju adukacyju ŭ Biełarusi — rabili apastyli, pierakłady, sprabavali atrymać dublikaty dakumientaŭ u biełaruskich adukacyjnych ustanovach. Jakija-nijakija varyjanty lehalizavać svaje dakumienty i pastupić usio ž zastavalisia. Ale režym vyrašyŭ prykryć i ich.

U traŭni 2024 hoda Ministerstva adukacyi Biełarusi pierastała prymać zajavy na vydaču daviedak, jakija paćviardžajuć lehalnaść atestataŭ. Takija daviedki zapytvali ŭ tym liku polskija VNU pry pryjomie biełaruskich hramadzian na navučańnie.

Paźniej stała viadoma, što Minadukacyi Biełarusi spyniła vydaču navat tych daviedak, jakija mahli b dakazać, što škoła, jakuju abituryjent zakančvaje, moža vydavać dakumienty dziaržaŭnaha ŭzoru i maje akredytacyju. Taki dakumient taksama zapytvajecca polskimi ŭstanovami vyšejšaj adukacyi pry pryjomie abituryjentaŭ.

Nasustrač biełaruskim abituryjentam pajšoŭ prezident Polščy Andžej Duda. 7 červienia 2024 hoda jon padpisaŭ papraŭki ŭ zakanadaŭčyja akty ab dapamozie hramadzianam Ukrainy, jakija aproč inšaha spraščajuć pryznańnie biełaruskich dakumientaŭ ab adukacyi.

U hetym dakumiencie skazana, što atestat ab adukacyi, atrymany ŭ krainie, jakaja denansavała mižnarodnaje pahadnieńnie ab uzajemnym pryznańni atestataŭ i inšych vydadzienych za miažoj dakumientaŭ, moža być paćvierdžany ŭ Polščy.

Jašče na stadyi pryniaćcia novaha zakonaprajekta Siejmam namieśnica ministra adukacyi Polščy Jaana Mucha adznačyła, što papraŭka zakranie prykładna 5 tys. biełaruskich hramadzian. I heta daje ŭjaŭleńnie ab prybliznaj kolkaści abituryjentaŭ, jakija ciapier mohuć znachodzicca ŭ składanaj situacyi.

Pa sutnaści, dla biełaruskich abituryjentaŭ papraŭki polskaha zakanadaŭstva pavinny byli stać vyratavalnymi. I voś abituryjenty panieśli dakumienty ŭ VNU, ale ich usio adno nie prymajuć! Tak, ad ich sapraŭdy nie patrabujuć dakumienty, jakija naŭmysna nie vydajuć ustanovy adukacyi Biełarusi, ale ciapier, kab paćvierdzić, što abituryjenty sapraŭdy skončyli škołu ŭ Biełarusi, patrabujuć vyniki CT, nie starejšyja za dva hady. 

«Amal nichto nie moža sabrać poŭny pakiet dakumientaŭ dla pastupleńnia»

Pavodle zakona Polščy ab vyšejšaj adukacyi i navucy, «dypłom ab zakančeńni navučańnia za miažoj moža być pryznany ekvivalentnym adpaviednamu polskamu dypłomu i prafiesijnamu zvańniu na padstavie mižnarodnaj damovy, jakaja vyznačaje ekvivalentnaść, a pry adsutnaści takoj damovy (ciapier jana pamiž našymi krainami adsutničaje — «Biełsat») — u paradku nastryfikacyi».

Nastryfikacyja — heta dziaržaŭnaje pryznańnie ŭ čužoj krainie dypłoma, vučonaj stupieni, zvańnia, atrymanych u inšaj krainie. U Polščy nastryfikacyju dakumientaŭ ab adukacyi robiać va ŭstanovie, jakaja nazyvajecca Kuratorium Oświaty. 

«Kali raniej dla pryznańnia dakumientaŭ było dastatkova atestata, apastylu, pierakładu dakumientaŭ, to apošnim časam stali patrabavać jašče i niejkija daviedki ź biełaruskich škoł ab płanie i prahramie navučańnia. Ale ich biełaruskija ŭłady vydavać naŭmysna zabaranili, tamu palaki vyrašyli: «Dobra, my nie budziem patrabavać hetyja daviedki, ale tady pryniasicie CT nie starejšyja za dva hady. Jany dla siabie vyrašyli, što CT źjaŭlajecca dokazam atrymańnia siaredniaj adukacyi ŭ Biełarusi. I kali im jaho padać — jany vydaduć dakumienty ab nastryfikacyi, — raskazvaje Alena, jakaja, jak i sotni inšych abituryjentaŭ, trapiła ŭ zakanadaŭčuju pastku. — Prablema ŭ tym, što ŭ mnohich CT na rukach paprostu niama. Albo jon starejšy za dva hady». 

Praz palityčnyja represii ŭ Biełarusi Alena źjechała ŭ Varšavu ŭ 2022 hodzie. Tady ž pa prahramie Kalinoŭskaha dziaŭčyna pastupiła ŭ adzin z krakaŭskich univiersitetaŭ. Nijakaje CT u jaje tady nie prasili. Ale sioleta dziaŭčyna vyrašyła pierapastupić na inšuju śpiecyjalnaść u svajoj ža VNU. Jašče ŭ pačatku lipienia ŭ jaje pryniali ŭsie dakumienty, a niadaŭna patelefanavali z dekanata, paviedamili, što ŭ jaje niapoŭny pakiet dakumientaŭ i paprasili danieści CT. 

«Ale dać im hety dakumient ja nie mahu. CT ja zdavała bolš za dva hady tamu, adpaviedna, jon užo nie dziejničaje. Kali ja skazała pra heta ŭ dekanacie, mnie prapanavali pajechać u Biełaruś i zdać tam CT. Hučyć jak ździek. Pa-pieršaje, ja ŭciakačka, i pajechać u Biełaruś ja prosta nie mahu. Mianie tam čakaje nie CT, a turma. Pa-druhoje, navat kali chtości navažycca pajechać pa dakumient, to atrymaje jon jaho dakładna nie sioleta. Zdać najbližejšaje centralizavanaje teściravańnie možna budzie tolki viasnoj 2025 hoda. Pa-treciaje, ja pastupiła ŭ hetuju ž krakaŭskuju VNU letaś, biez CT. U lipieni hetaha hoda ja padała dakumienty na inšuju śpiecyjalnaść u hetaj ža VNU, i ich taksama pryniali. Ale ciapier, atrymlivajecca, ja nie zmahu prystupić da navučańnia ŭ novym navučalnym hodzie, tamu što danieści CT prosta nie mahu. Takaja ž situacyja ź inšymi abituryjentami. Atrymlivajecca, što amal nichto nie moža sabrać poŭny pakiet dakumientaŭ dla pastupleńnia».

«Pakul usio vyhladaje tak, što abituryjenty mohuć zastacca bieź miescaŭ u VNU»

Kali dziaŭčyna pasprabavała detalova rastłumačyć usiu situacyju ŭ VNU, joj prapanavali… źviarnucca z prablemaj u dziaržaŭnyja orhany Respubliki Biełaruś. A kali taja aburyłasia i pasprabavała patłumačyć, čamu heta niemahčyma, joj paraili źviartacca ŭ… niedziaržaŭnyja orhany Respubliki Biełaruś.

«Našyja dzieci apynulisia ŭ pravavoj pastcy. Im nibyta chacieli dapamahčy, ale atrymałasia naadvarot. Usio heta paharšaje jašče i toj fakt, što ŭstupnaja kampanija idzie prosta ciapier. I ŭ dziaciej jość litaralna para tydniaŭ, kab vyrašyć hetuju prablemu. U advarotnym vypadku dzieci zastanucca boŭtacca biez adukacyi», — raskazvaje mama adnoj z abituryjentak Taćciana.

Kolki mienavita abituryjentaŭ u Polščy trapili ŭ hetuju pastku, dakładna nieviadoma, ale, miarkujučy pa raskazach biełarusaŭ, jakija aktyŭna abmiarkoŭvajuć prablemu ŭ zakrytych čatach, takich ciapier navat nie dziasiatki, a sotni.

Baćki abituryjentaŭ i sami abituryjenty ŭžo źviarnulisia ŭ ofis Śviatłany Cichanoŭskaj. Tam pra prablemu viedajuć, ale pryniać rašeńnie za polski bok nijak nie mohuć. 

«Usio, što jurysty Ofisa ciapier mohuć realna dla nas zrabić — dapamahčy skłaści kalektyŭny zvarot u kampietentnyja orhany Polščy. Ale ŭsie abituryjenty ŭ roznych haradach, nie viedajuć adzin adnaho… Chutka skaapieravacca ŭ ich naŭrad ci atrymajecca. Bolš za toje, maksimalna padciskaje čas. Navučalny hod u polskich VNU startuje ŭ kastryčniku. Atrymlivajecca, što na raźviazańnie i vyrašeńnie ŭsioj hetaj prablemy zastałosia litaralna niekalki tydniaŭ», — raskazvaje jašče adna maci biełarusa. 

Zaraz abituryjenty nosiacca sa svaimi dakumientami pa roznych ustanovach i haradach, sprabujučy atrymać nastryfikacyju praŭdami i niapraŭdami.

«Dzie-nidzie zastalisia ščyliny, — praciahvaje ŭvodzić u sutnaść prablemy Alena. — Reč u tym, što praz usiu hetuju błytaninu navat čynoŭniki nie razumiejuć, jakija dakumienty zapytvać u abituryjentaŭ. Im kožnyja niekalki tydniaŭ prychodziać novyja ŭkazańni. Spačatku prosiać brać u biełarusaŭ adnyja dakumienty, potym inšyja… Zdarajecca tak, što ŭ adnym horadzie CT patrabujuć, u inšym — nie». 

Viedajučy heta, abituryjenty vykručvajucca, jak mohuć. Da prykładu, znachodziać łajalnuju ŭstanovu Kuratorium Oświaty u niejkim horadzie. Pryjazdžajuć da ich i kažuć, što chočuć pastupić u VNU ŭ hetym horadzie. Naprykład, u Katavicach. Tam jamu robiać nastryfikacyju, i dalej abituryjent z hetymi dakumientami jedzie ŭ patrebny VNU, u patrebny jamu horad i padajecca na pastupleńnie.

Ale, jak akazałasia, tak mohuć zrabić daloka nie ŭsio. Tyja, chto aficyjna źjaŭlajecca biežancam i znachodzicca pad abaronaj dziaržavy (a takich abituryjentaŭ niamała — «Biełsat»), zrabić nastryfikacyju mohuć tolki ŭ Varšavie. A tam patrabujuć CT.

«I heta pry tym, što ŭciekačy pavodle zakonaŭ Polščy afarmlajucca pa sproščanych praviłach. Na adsutnaść niejkich dakumientaŭ tam pavinny zapluščvać vočy. Voś tolki ŭ našym vypadku heta nie pracuje, — zasmučajecca Alena. — Ja ŭžo dumała jechać, da prykładu, u Niamieččynu, sprabavać rabić nastryfikacyju tam, ale heta prosta ideja. Nie viedaju navat, ci moža jana spracavać. Dy i kab pravieryć hetuju hipotezu, patrebnyja dadatkovyja čas i hrošy, a ich niama amal ni ŭ kaho. Na miescach u Polščy ja pakul nie čuła, kab z boku ŭładaŭ niešta rabiłasia dla vyrašeńnia hetaj prablemy. U dekanacie prosta razvodziać rukami».

Pavodle infarmacyi «Biełsata», univiersitet u Łodzi ŭsio ž pryniaŭ rašeńnie prymać studentaŭ ź niapoŭnym pakietam dakumientaŭ.

«Biełsat» zrabiŭ aficyjny zapyt u Ministerstva adukacyi Polščy i zapytaŭsia, jak i ŭ jakija terminy moža być vyrašana prablema biełaruskich abituryjentaŭ. Ale pakul adkazu na jaho niama. Pakul što ŭsio vyhladaje tak, što mnohija biełaruskija abituryjenty sioleta mohuć zastacca bieź miescaŭ u polskich VNU.

• 1
• 0
• 0
• 6
• 4
• 3
• 7
• 0