«Da 15 hadzin — praca, paśla abiedu — uborka ŭsioj terytoryi biez švabry». Palitviazień raspavioŭ, jak siadzieŭ za pratesty ŭ kałonii dla niepaŭnaletnich
Niepaŭnaletnich chłopcaŭ, asudžanych da pazbaŭleńnia voli, adpraŭlajuć adbyvać pakarańnie ŭ vychavaŭčuju kałoniju. U Biełarusi jość tolki adna takaja ŭstanova — u Babrujsku. Surazmoŭca «Miedyjazony» Vital Procharaŭ trapiŭ u kałoniju ŭ 17 hadoŭ — jaho asudzili za pratesty 2020 hoda.
«Tabie 12 hadoŭ śviecić, možaš usio adrazu raskazvać»
Vital Procharaŭ apynuŭsia ŭ vychavaŭčaj kałonii niezadoŭha da 18-ci hadoŭ. Adśviatkavać nie atrymałasia: «Pavinšavali tyja, chto viedaŭ, nu i ŭsio. Tort, śviata — ničoha padobnaha nie było. Zvyčajny dzień, jak i zaŭsiody. Kryŭdna trochi — usio ž taki paŭnalećcie», — uspaminaje jon.
Śviata paśla vyzvaleńnia Vital taksama nie pravodziŭ — było nie da taho. Treba było zarablać na žyćcio, šukać pracu, a biez adukacyi i paśla kałonii heta stała składanym zadańniem.
Vitala zatrymali zimoj 2021 hoda — pa abvinavačańni ŭ hrubym parušeńni paradku i hvałcie ŭ adnosinach da milicyjantaŭ padčas žnivieńskich pratestaŭ 2020 hoda ŭ Žłobinie.
«Zabrali ŭ adździaleńnie i trymali tam kala 12 hadzin. Mama prasiła — davaj ja što-niebudź kuplu pajeści, ale jany nie dazvalali, kazali — jamu ničoha nielha, pakul pakazańni nie daść. A ja ŭsio admaŭlaŭ, kazaŭ, što mianie tam nie było. Pasadzili na try dni ŭ izalatar, kažuć — usio, tabie 12 hadoŭ śviecić, možaš usio adrazu raskazać, tak budzie mienš. Ale ja ŭsio roŭna ničoha nie kazaŭ».
Praz try dni Vitala vypuścili pad padpisku ab niavyjeździe, da suda jon byŭ na svabodzie. Kožny tydzień jaho niekalki razoŭ vyklikali ŭ RAUS, heta pieraškadžała vučobie, kaža Vital.
U lutym 2021 hoda padletka asudzili da dvuch hadoŭ vychavaŭčaj kałonii i zabrali pad vartu ŭ zale suda. Bolš za dva miesiacy Procharaŭ pravioŭ u SIZA, a potym jaho pierapravili ŭ kałoniju ŭ Babrujsku.
«Etap [da kałonii] — samaje «cikavaje» i samaje składanaje. U ciahniku jedzieš u kajdankach, ruki zzadu. I tak 12 hadzin, siadziačy na kušetcy. Z rukami za śpinaj treba było dva razy raźbirać sumku — pakazvać, što ŭnutry. Ni pajeści, ni papić nie davali. U «pravadnikoŭ» byŭ kipiacilnik, ja paprasiŭ mnie nalić, jany kažuć — dyk a sens, jak ty pić budzieš, u ciabie ruki ŭ kajdankach», — uspaminaje Vitalij.
«Kali b nie sport, da mianie było b zusim inšaje staŭleńnie»
U kałonii Vitala pakłali na trochtydniovy karancin, a paśla adrazu adpravili na pracu. Spačatku jon razabraŭ płaskahubcami kryški ad butelek, źbiraŭ paddony, zajmaŭsia drevaapracoŭkaj.
Niahledziačy na toje, što pry kałonii pracuje filijał industryjalna-budaŭničaha kaledža, dzie mohuć vučycca asudžanyja, Vitalu takoj mahčymaści nie dali.
«Tam možna było za hod atrymać jakuju-niebudź śpiecyjalnaść, ale mnie skazali: z tvaim artykułam nielha, idzi pracavać», — raspaviadaje jon.
Pracavaŭ Vital z 7:00 da 15:00. Potym byŭ abied i ŭborka.
Prybirać treba było pakoj svajho adździaleńnia, kalidor, umyvalniki, zał dla adpačynku i spartyŭnuju zału.
«Terytoryja vialikaja, i treba jaje ŭsiu vymiatać, a potym pamyć. Navat biez švabry, rukami. Paśla pramysłovaj zony heta ciažka, vielmi stamlaješsia. Pracirać ad pyłu ścieny, myć lusterki, palić kvietki — kožny dzień. Tam užo hetyja kvietki ŭ bałotach rastuć, tak časta i staranna ich palivali».
Akramia taho, paśla pracy asudžanych rehularna praviarali — dla hetaha treba było vyjści na vulicu, pastajać u šarenzie, pakazać źmieściva kišeniaŭ.
«Palityčnych praviarali piać razoŭ na dzień, piać razoŭ treba było vyjści na vulicu, i nie važna, jakoje tam nadvorje. Kali što-niebudź u ciabie nie toje ŭ kišeni, naprykład, birku pryšyvaŭ i ihołku pakłaŭ — rapart. Nie pa formie apranuty — rapart. A nie pa formie apranuty — heta moža być raźviazany šnurok».
Usie asudžanyja ŭ vychavaŭčaj kałonii nosiać adnolkavuju formu, na słenhu — «škalnik».
«Jak školnaja forma, čornyja štany i pinžak, tolki ź niekatorymi adroźnieńniami. U takoj formie pastajanna choładna, bo materyjał vielmi tonki».
Adzin kamplekt formy vydajecca asudžanamu na ŭvieś čas znachodžańnia ŭ kałonii. Novaje adzieńnie možna atrymać za dadatkovyja dasiahnieńni. Dziela novaha kamplekta formy i sustreč z baćkami Vital zapisaŭsia ŭ spartyŭnuju siekcyju i ŭdzielničaŭ u spabornictvach.
«Tryjatłon — kidańnie i padjom hir, žym, prysiadańnie. U mianie źjavilisia prablemy z kaleniami i chrybietnikam. Nie toje kab mnie vielmi padabałasia hetym zajmacca, ale ja razumieju, što kali b nie sport, da mianie było b zusim inšaje staŭleńnie».
«Uładkavać žyćcio ŭ novaj krainie nie praściej, čym u Biełarusi»
Ciapier Vitalu 21 hod, jon žyvie ŭ Vilni razam z žonkaj. Paśla vyzvaleńnia z kałonii zimoj 2022 hoda jon nie moh znajści pracu — usiudy atrymlivaŭ admovy. Potym praz znajomaha ŭładkavaŭsia ŭ piceryju i pracavaŭ tam niekalki miesiacaŭ. Akramia adsutnaści pracy z hodnaj apłataj pryčynaj dla vyjezdu stali pastajannyja milicejskija pravierki.
«Prychodzili ledź nie kožny viečar ci noč. Hrukali, telefanavali ŭ dźviery, niešta padpisvać treba było. A ja prychodziŭ z pracy ŭ 12 nočy i ŭ 9 znoŭ išoŭ na pracu, nie vysypaŭsia z-za hetaha. Niekalki razoŭ vyklikali ŭ RAUS, pytalisia, ci niama ŭ mianie jakich-niebudź padzielnikaŭ, nie ŭdzielničaju ja ŭ čym-niebudź. Ja adčuvaŭ, što niešta budzie, što jany prosta tak ad mianie nie adpuściać».
U Vilni Vital spačatku pracavaŭ u dastaŭcy i braŭ padpracoŭki, a ciapier razhružaje i ŭpakoŭvaje tavary: «Ciažka, viadoma, ale kamu hrošy nie patrebny zaraz, tym bolš stanovišča davoli ciažkaje».
Uładkavać žyćcio ŭ novaj krainie nie praściej, čym u Biełarusi, kaža Vital. Jašče da zatrymańnia jon pačaŭ vyvučać movu prahramavańnia Python, i paśla pierajezdu chacieŭ pajści na navučańnie, ale adkłaści na heta hrošy pakul nie atrymałasia,
«My na maleńkaj kanapie śpim, majem pakul što tolki na matrac i mikrachvaloŭku. Zaraz pastupova źbirajem hrošy, [ale] na kursy — u apošniuju čarhu, bo źjaŭlajucca niepradbačanyja vydatki, jak, naprykład, lačeńnie ŭ balnicy. U žonki aniemija, niaźviortvańnie kryvi, joj leki kuplajem. I niadaŭna zachvareli abodva, ale chadzili na pracu i z tempieraturaj 39».
Pieršaja vice-mer Minska Nadzieja Łazarevič prajšła praz zatrymańnie, muž zastaŭsia ŭ SIZA11
Kamientary