«Браткі! Тут зямля такая!» Пятнадцать исключительно белорусских афоризмов, которые подарили наши писатели
Эти афоризмы могли родиться только из-под пера белорусских писателей — и они ярко показывали жизнь нашей страны сто лет назад, и даже сейчас. Издание Palatno рассказывает об исключительно белорусских афоризмах, авторами которых были наши писатели.
«Ад вёскі адбіўся, а ў палац не папаў»
Это выражение из стихотворения Янки Купалы «Нібы казка» 1908 года.
«Дзе жыў гэты Янка, там двор блізка быў,
Туды схадзіць часам наш Янка любіў,
Але — не на працу, а так сабе, — знаць,
Пабыць з панічамі, жыццё іх пазнаць.
І добра пазнаў ён іх гэта жыццё,
Бо стала нямілым яму сваё ўсё.
А толькі, як Янка ні корчыўся ўвесь,
Ніяк цераз панскі парог не пралез;
Ні хорт і ні выжал цяперака стаў,
Ад вёскі адбіўся, у палац не папаў.
У вёсцы ўсім страшны, глядзіць, нібы пан,
У двор жа як прыдзе — такі самы хам».
«Браткі! Тут зямля такая!»
Это выражение из произведения Максима Танка «Казкі пра Музыку» 1938 года.
«Ішлі слугі цара дзень і ноч:
І пры сонцы,
І пры месяцы высокім;
То лесам,
То полем,
То гарой,
То сухадолам глыбокім.
Аж пачулі, нехта недзе грае,
Толькі дзе і хто —
Не бачаць,
Хоць ідуць
На дзіўны голас краем
Ноч і цэлы дзень гарачы.
Адзін кажа:
— Можа, гэта здань?
Другі:
— Мо трава спявае?
Толькі трэці,
Прытуліўшы вуха,
Кажа:
— Браткі! Тут зямля такая!..»
Афоризм «Свінтус грандыёзус». Иллюстрация, созданная искусственным интеллектом
«Быў бы талент — знойдзецца пасада»
Это цитата из поэмы Алексея Русецкого «Другі пачатак» 1958 года. Русецкий родился на Могилевщине в начале XX века. Участвовал во Второй мировой войне на нескольких фронтах, принимал участие в разгроме Японии. После войны связал свою карьеру с литературой.
«Праўду здабываць трэба з боем»
Эти слова говорит революционер Голубович — герой повести Якуба Коласа «На ростанях».
«Аляксандр закрануў якраз тое пытанне, што даўно займала Андрэя. Лабановіч падумаў, паківаў галавою.
— Эх, дружа мой! — сказаў ён. — Калі б мы мелі такія вагі, дзе можна было б узважваць добрае і благое! Тады паставілі б на дарогах слупы з надпісамі: налева — праўда, направа — хлусня. І так лёгка б стала хадзіць па свеце, затое, відаць, было б нудна і нецікава.
— Гатовай праўды захацелася? — прамовіў Галубовіч. — Не, брат, праўду здабываць трэба з боем. А гэта не так проста, як малююць балбатуны-анархісты: шах-мах — скінулі цара, і кожны сам сабе сіла і права. Можа табе гэта да спадобы?»
«Вялікая справа — паставіць чалавека на сваё месца»
Это немного перефразированное выражение из статьи Кондрата Крапивы «Што мне рупіць» 1933 года.
«Нашы газеты амаль штодня даюць нам прыклады і прозвішчы дурняў рознага гатунку, якія выпадкова апынуліся не на сваім месцы, і чым вышэй гэта месца, тым смяшней выглядае дурань, тым далей ён відаць. Гэта вялікая справа — паставіць чалавека ці рэч на сваё месца. Для ілюстрацыі свае думкі я прывяду тут невялікую аналогію. Аглоблі, напрыклад, калі ў іх запрэжаны конь, не выклікаюць у нас ніякіх асаблівых эмоцый, але аглобля ў руках крытыка дае ўжо значны эмацыянальны эфект. Я веру ў тое, што мы хутка зусім дасканала навучымся ўлічваць здольнасці і падрыхтаванасць чалавека да тае ці іншай працы».
«Дзень вяселля назначылі, ды вяселля не бачылі…»
Это выражение из рассказа в стихах Якуба Коласа «Батрак» 1910 года.
«І вось потайкам, цішком
Ўсё яны абмеркавалі,
Гладка ўсе канцы схавалі,
Справа стала за папом.
Тым жа часам Гуль Кандраці
Са сватамі пʼе ў іх хаце,
Вусы круцячы рудыя, —
Што-та, моў, за я! Куды я!
Банадыся ж прытоена
Сядзіць на тых запоінах,
Далёкая ад Кандрата
І ад дома і ад свата.
Дзень вяселля назначылі,
Ды вяселля не бачылі…»
«Дум не скуеш ланцугамі»
Это тоже перефразированная строка, которая многим известна, подарил Янка Купала в поэме «Курган» в 1910 году.
«Бачыш, княжа, загоны, лясы, сенажаць, —
Ім пакорны я толькі з гуслямі,
Сілен, княжа, караць, галаву сілен зняць, —
Не скуеш толькі дум ланцугамі».
Афоризм «Жаба ў каляіне». Иллюстрация, созданная искусственным интеллектом
«Жаба ў каляіне»
Это название басни Кондрата Крапивы 1927 года. Жаба в колее — это олицетворение эгоистичного и скверного, что становится на пути сильного и прогрессивного.
«Бачыць жаба, што па дарозе едзе вялізны воз, і
Апанавала жабу злосць,
І падказаў ёй жабін розум:
«Ага, ну-ну!
Ты пажыві яшчэ хвіліну, —
Вось толькі сяду ў каляіну,
Плячом пад кола таркану
І к чорту воз перавярну.
Тады — капут, і ты мяне не зловіш,
Бо галаву, напэўна, зломіш».
І — скок жабоцька смела
Ды ў каляіну села.
Тут колам — хрась!..
І кроў і гразь…»
«За радок — гадок»
Это фраза Валентина Тавлая в его произведении «Аб маіх вершах» 1941 года. Так он писал о белорусских писателях, работавших в Западной Беларуси при польской власти.
«Пракурор праз кодэкса артыкул
углядаўся ў кожны мой радок,
нават пальцам асцярожна тыкаў
і ацэньваў: за радок — гадок».
«Людзьмі звацца»
Выражение из известного стихотворения Янки Купалы «А хто там ідзе?».
«А хто там ідзе, а хто там ідзе
У агромністай такой грамадзе?
— Беларусы.
А чаго ж, чаго захацелась ім,
Пагарджаным век, ім, сляпым, глухім?
— Людзьмі звацца».
«Мне Загібелька лепш Парыжа»
Это последняя строчка из стихотворения Якуба Коласа «Загібелька» 1935 года. Вообще, как эта фраза образовалась, это целая история. Все началось с того, что в 1935 году Якуб Колас посетил Париж на Всемирном конгрессе культуры. После конгресса он делился своими впечатлениями от Парижа, Булонского парка и Сены.
Кондрат Крапива знал, что Колас любит отдыхать в деревне Загибелька в Пуховичском районе и собирать там грибы. Крапива написал эпиграмму «Інтэрв’ю Якуба Коласа» в газете «Літаратура і мастацтва».
«Быў я ў Парыжы на кангрэсе, —
То ў Загібельцы, браце, лепш:
Грыбоў няма ў Булонскім лесе,
А ў Сене — хоць бы адзін лешч».
Колас быстро отреагировал на то, что написал Крапива. И тоже стихотворением.
«Быць можа я крыху дзівак,
Але люблю я Загібельку:
Там кожны хвойнік мне сваяк,
Там ясным днём надрэчны гак
Мне суліць ясную пасцельку.
На філасофскі часам лад
Настроіш думкі ты ў самоце.
Што ні кажы, наш край багат!
Балотам зробім шах і мат,
І будуць нівы на балоце.
Калі агледзіш хвайнякі
І гэты кут пазнаеш бліжай,
Збіраючы баравікі, —
То вывад я раблю такі:
Мне Загібелька лепш Парыжа».
Афоризм «За радок — гадок». Иллюстрация, созданная искусственным интеллектом
«Мой родны кут, як ты мне мілы!»
Наверное, эту фразу знают все белорусы. Ее автор — Якуб Колас, написавший ее в начале «Новай зямлі».
«Мой родны кут, як ты мне мілы!..
Забыць цябе не маю сілы!
Не раз, утомлены дарогай,
Жыццём вясны мае убогай,
К табе я ў думках залятаю
І там душою спачываю».
К слову, эту широкоизвестную белорусам строчку взял за эпиграф Петрусь Бровка к поэме «Беларусь». А еще так же называется очерк Янки Брыля за 1958 год. Выражение «Мой родны кут, як ты мне мілы» использовали и Максим Танк, и Илья Гурский.
«Прафесар велькіх букваў»
Это ироничное выражение Ядвиси в отношении учителя Лобановича в романе Якуба Коласа «На ростанях». Так Лобановича называла не только Ядвися, но и другие персонажи произведения.
«Пан падлоўчы весела павітаўся са сваім суседам, узяў яго пад руку і павёў да панны Людмілы.
— Проша быць знаёмымі: пан Лабановіч, прафесар велькіх букваў».
«Свінтус грандыёзус»
Это выражение из комедии Кондрата Крапивы «Хто смяецца апошні». Выражение обозначает сущность героя Горлохватского — наглого и грубого неуча.
Горлохватский заставляет своего подчиненного Тулягу написать научную работу по палеонтологии, чтобы выдать ее за собственную научную продукцию. Туляга с помощью коллектива разобрался, что Горлохватский — неуч и проходимец, и написал на найденной на улице кости доклад о животном, жившем несколько тысячелетий назад, сделал его описание, определил даже размер, и назвал — мамонтовой, или исполинской, свиньей. Горлохватский выступает с сообщением о своих «научных успехах» и «открытиях». Ему предлагают назвать «мамонтовую свинью» на латыни. Горлохватский, отвернув страницу доклада, читает:
— Свінтус грандыёзус.
Выражение прозвучало как оценка самого Горлохватского.
«Чакаць тады спакойна можна, калі няма чаго чакаць»
Такими словами заканчивается стихотворение Алеся Звонака «Пад небам поўначы далёкай».
Комментарии
"толькі мірна і па законе", "збяром подпісы за Свету", "падорым кветачкі АМАПу".
А трэба чытаць класікаў беларускай літаратуры:
«Праўду здабываць трэба з боем».