«Я не хачу, каб у мяне была беларускамоўная дзяўчына». Выйшла кніга, дзе сабраная маленькая частка гісторый пра дыскрымінацыю белмоўных
У адной з сузаснавальніц ініцыятывы «Умовы для мовы» Аліны Нагорнай выйшла аўтарская кніга «МОВА 404». У ёй апісваецца шэраг сітуацый з жыцця беларускамоўных людзей, якія штодзень сутыкаюцца з дыскрымінацыяй, нягледзячы на дзяржаўны статус мовы.
Пагутарылі з пісьменніцай пра працу над кнігай і тое, што варта зрабіць, каб апісаныя ў ёй факты сышлі ў нябыт і засталіся толькі ва ўспамінах.
«Паміж дрэдамі і беларускай мовай ёсць агульнае: незнаёмыя людзі задаюць дзіўныя пытанні і пра першае, і пра другое»
Да напісання такой кнігі Аліну падштурхнула само жыццё. У працэсе дзейнасці «Умоваў для мовы» да яе і Ігара Случака заўсёды звярталіся па юрыдычныя кансультацыі. Адзін чалавек, напрыклад, не мог арганізаваць дзіцёнку навучанне па-беларуску, іншаму не давалі па-беларуску судзіцца, кагосьці абражалі за беларускую мову ці ўвогуле не прынялі на працу.
Такіх гісторый тысячы, кажа Аліна. Але пры гэтым заўжды знаходзяцца людзі, якія не вераць у іх існаванне, сцвярджаючы: ніхто не замінае беларусам па-беларуску размаўляць.
Дадатковы імпульс для асвятлення маштабаў моўнай праблемы Аліне дала асабістая гісторыя:
«Калі я прыехала ў радзільню, то, як заўжды, запоўніла дакументы па-беларуску. А калі ўжо нараджала, у мяне запыталі, ці заўжды я па-беларуску размаўляю. І яшчэ нешта пра дрэды (увогуле, паміж дрэдамі і беларускай мовай ёсць агульнае: тое, што незнаёмыя людзі задаюць дзіўныя пытанні і пра першае, і пра другое).
Звычайна я не звяртаю ўвагу на такое, але радзільня — месца, дзе пачуваешся вельмі неабароненай. Таму мяне пытанне зачапіла. Тады я вырашыла: калі выйду адсюль жывой і псіхічна здаровай, дакладна напішу кнігу, каб людзі ўбачылі праблему. Бо праблему з беларускай мовай абавязкова трэба вырашаць: а пакуль яе не бачаць, гэта немагчыма».
Дзяўчына напісала пост у фэйсбуку і ў ім анансавала, што збірае гісторыі дыскрымінацыі беларускай мовы. Людзі адгукнуліся — так з’явіліся героі для кнігі. У фінальнае выданне ўвайшло каля сотні гісторый. Перапрацоўвала іх аўтарка на працягу амаль двух месяцаў. Грошы на друк першага тыражу былі сабраныя з дапамогай краўдфандынгу.
«Часу на саму працу над кнігай сышло няшмат: частку гісторый прыйшлося адкінуць, бо яны паўтараліся. А вось чаго згублена шмат, дык гэта нерваў, бо мяне моцна трыгерылі гэтыя гісторыі», — каментуе Аліна.
Для аўтаркі кожная з сабраных гісторый — абуральная ў існасці. Але калі абіраць топ-3 самых невытлумачальных, то Аліна прыводзіць наступныя.
Гісторыя першая. «Я сустракалася пэўны час з хлопцам, і адна з прычын, чаму мы разышліся, што ён сказаў: «Вось ты гаворыш па-беларуску, я так не магу, і ўвогуле мне не падабаецца, калі ты так гаворыш. Я не хачу, каб у мяне была беларускамоўная дзяўчына, я хачу нармальную».
Гісторыя другая. «127 чалавек трымалі разам у адным гэтым дворыку. Амапаўцаў вельмі раззлавала, што мая дэкларацыя была на беларускай мове, і мяне, поўнасцю голага, пачалі паказальна перад усімі збіваць. Гэта дакладна рабілі беларусы, бо яны зразумелі і без перакладу, а толькі казалі: «А-а-а, на беларускай мове».
Гісторыя трэцяя. «У кабінеце сядзелі дзве жанчыны, якія паглядзеўшы на мае дакументы па-беларуску пачалі смяяцца, а потым паглядзелі на мяне і спыталі: «А чаму не на кітайскай?»
Я так трохі і прысела, бо не чакала такой рэакцыі. Я кажу: «Ну, таму што дзве дзяржаўныя мовы, і я зрабіла на адной з іх».
—Вообще-то, у нас русский язык главный.
— У сэнсе, дзе гэта напісана?
— Ну вообще-то да, два государственных, но русский главный и, короче, так не принимают».
«Сем з паловай месяцаў выдаткавалі на тое, каб нам склалі па-беларуску дамову з ЖКГ»
Што, на думку актывісткі, дапамагло б змяніць сітуацыю з беларускай мовай у лепшы бок?
«Трэба, каб беларуская мова была запісаная адзінай дзяржаўнай у Канстытуцыі. Адзіная дзяржаўная — гэта мова справаводства, адукацыі, войска і іншых дзяржпаслуг. У прыватным жыцці ніхто не ў праве вырашаць, на якой мове размаўляць, таму рускамоўным людзям няма чаго тут баяцца.
Адзіная дзяржаўная мова — гэта не толькі вяртанне да сябе, гэта і яшчэ і шанец для беларусаў выйсці з-пад уплыву іншай краіны, пабудаваць сапраўды незалежную дзяржаву.
Увогуле, калі казаць пра права, то калі б усе беларусы жылі па законе, то моўнай дыскрымінацыі ўжо не было б. Бо калі мова дзяржаўная — значыць, на ёй павінна быць усё.
Калі дзве мовы — значыць, на кожнай з іх павінна быць даступна ўсё. А на практыцы мы з Ігарам сем з паловай месяцаў выдаткавалі на тое, каб кожны мог скласці па-беларуску дамову з ЖКГ. А каб з’явілася страхавое пасведчанне па-беларуску, нам спатрэбіўся год», — кажа Аліна Нагорная.
Цяпер дзяўчына марыць, што пасля прачытання кнігі «МОВА 404», больш людзей адкрые беларускую мову для сябе і будзе ісці да таго, каб вярнуць ёй годнае месца ў Беларусі — пра такія пазітыўныя перамены можна будзе напісаць яшчэ адну кнігу.
Як мучылі Ціля Швайгера і цэнтры гарадоў, каб стварыць карцінку для судзімага за махлярства пратэжэ Дзмітрыя Баскава15
Каментары