«Ja kryčaŭ, zadychajučysia ŭ čornym pakiecie, a jany śmiajalisia». Łatypaŭ raspavioŭ u apošnim słovie pra źbićcio i katavańni
12 žniŭnia palitźniavoleny žychar «Płoščy Pieramienaŭ» Ściapan Łatypaŭ vystupiŭ z mocnym apošnim słovam. Jon raspavioŭ pra svaju siamju, represavanaha pradzieda ŭ 1937 hodzie, pra svajo zatrymańnie 15 vieraśnia minułaha hoda, jak jaho źbivali siłaviki, jak jon rychtavaŭsia da suicydu i što čakaje ad prysudu. Prakuror zaprasiŭ dla Ściapana 8,5 hadoŭ kałonii.
Pra zatrymańnie i źbićcio
«Ja kryčaŭ, zadychajučysia ŭ čornym pakiecie, a jany śmiajalisia. Kazali: «Vučym ałfavit, zaraz pytajem litaru «Aaaa» i pačniom vučyć «B». Kazali: «Nie kryčy, tvaja Cichanoŭskaja nie pačuje», ale ja praciahvaŭ kryčać. Ja kryčaŭ i dumaŭ, vielmi dobra, što ŭziali mianie, mała chto z susiedziaŭ u Biełarusi vytrymaje heta.
Kali było asabliva baluča, ja ŭspaminaŭ słovy maci, jana vučyła mianie havaryć sabie: «Ja maleńki-maleńki vožyk, mnie zusim nie baluča». I heta ŭ niejkaje imhnieńnie dapamahała mnie. Ale jany [siłaviki] vielmi vopytnyja, mianie pastajanna nazyvali pa imieni, i ŭ mianie nie atrymlivałasia adklučacca nijak».
Pra sprobu suicydu ŭ sudzie
«Było baluča. Varjacka baluča i strašna. Metaj staviŭ pierarezać choć adnu z sonnych arteryj. Ź levaha boku prarezać nie ŭdałosia, ale zatoje z pravaha, dziakujučy ŭchiłu naleva, atrymałasia razrezać… I adčuŭ palcami ciapło. Navat atrymałasia začapić arteryju, ale ad chvalavańnia ja paciahnuŭ dalej, zamiest taho, kab pahłyblacca pa trachiei…
Potym tuzanuŭ za nahu kanvair, ja stuknuŭsia hałavoj i ŭpaŭ. Było baluča, strašna i vielmi soramna. Vielmi soramna, tamu što sproba vyjšła niaŭdałaj. I toje, što jość šmat sposabaŭ abaranić svaich blizkich i susiedziaŭ, jakich ja ŭ toj momant nie ŭbačyŭ».
Pra strach za blizkich
«Žach, jaki mnie daviałosia vyprabavać, apraŭdvaje vielmi mnohaje. Kali zakančvajecca strach za siabie, pačynajecca strach za blizkich. Čałaviek u mascy prychodziŭ paśla apieracyi. Mnie zdavałasia, što jon kazaŭ niekalki hadzin — heta byli tolki pahrozy i abrazy. Ja viedaju, što ničoha nie zdoleju z hetym zrabić i navat nie mahu da kanca vyzvalicca ad strachu, ale ŭ maich siłach chacia by pasprabavać nie bajacca».
Pamior dzied Koli Łukašenki — były viazień HUŁAHa, asudžany za dapamohu «banderaŭcam»9
Kamientary