Śmiarotna paranieny, zastaŭsia prykryvać svaich. Chto taki biełarus «Tur», zabity pad Kijevam
13 sakavika ŭ bajach za Ukrainu zahinuŭ jašče adzin biełarus. Alaksieju Skoble — pazyŭny «Tur» — byŭ 31 hod. U 2015 hodzie jon dobraachvotnikam pajechaŭ vajavać na Danbas, paśla zastaŭsia słužyć u vojsku. «Jon byŭ najlepšym z najlepšych, słužyŭ u śpiecnazie», — kaža jaho siastra Kaciaryna. Pra brata i jaho apošni boj jana raspaviała «Našaj Nivie».
Zachaplaŭsia vikinhami, chacieŭ stać historykam
Alaksiej sa zvyčajnaj biełaruskaj siamji: mama vychavacielka ŭ dziciačym sadku, baćka — kiroŭca aŭtobusa. Žyli ŭ Minsku.
«Alaksiej zaŭsiody, kolki ja jaho pamiataju, vielmi cikaviŭsia historyjaj, z samaha dziacinstva. Navat chacieŭ pastupać u BDU na histaryčny fakultet, ale jaho adhavaryŭ nastaŭnik ŭ škole. Patłumačyŭ, što historyjaj siońnia nie prakormišsia.
Tady paśla 9 kłasa Alaksiej pastupiŭ u aŭtamiechaničny kaledž u Minsku. Skončyŭ jaho, pracavaŭ miechanikam, ramantavaŭ aŭtamabili. Paźniej pastupiŭ jašče ŭ Hrodzienski ŭniviersitet imia Janki Kupały, na vyšejšuju adukacyju pa toj ža śpiecyjalnaści, ekspłuatacyja aŭtamabilaŭ, ale tak i nie skončyŭ.
Taksama brat vielmi cikaviŭsia vikinhami. Zajmaŭsia histaryčnaj rekanstrukcyjaj, byŭ u kłubie Truvaring. Šmat jeździŭ pa fiestyvalach i pa Biełarusi, i za miažu».
Skazaŭ: pajedu na zarobki, a pajechaŭ vajavać
Alaksiej žyŭ z baćkami, kali va Ukrainie spačatku adbyŭsia Majdan, paśla zdaryŭsia zachop Kryma i pačalisia bajavyja dziejańni na Danbasie.
«U sakaviku 2015 hoda jon prosta skłaŭ svoj turystyčny zaplečnik, paviedamiŭ baćkam, što jedzie na zarobki kudyści — i źnik.
Praciahły čas ź im nie było suviazi, my pačali chvalavacca. Ja pačała šukać jaho kaleh, siabroŭ, pytacca ŭ ich, dzie jon — adzin ź siabroŭ pryznaŭsia, što Alaksiej pajechaŭ va Ukrainu, — zhadvaje Kaciaryna. — I paśla źviazalisia narešcie z bratam, jon paćvierdziŭ, što sapraŭdy va Ukrainie».
Alaksiej nie słužyŭ u biełaruskim vojsku: nie ŭziali praz płoskastupniovaść i padvyšany cisk. Nie byŭ jon taksama ŭ palityčnych partyjach ci ruchach. Chiba tolki ŭ 2011 hodzie vychodziŭ na maŭklivyja akcyi, padčas jakich plaskali ŭ dałoni, kaža jaho siastra.
«Tady, u 2011-m, brata zatrymali. Jak jon raskazvaŭ paśla, siłaviki ŭziali ich u koła i chacieli zatrymać niejkich dziaŭčat, brat ź siabrami vyšturchnuli dziaŭčat adtul — tady zatrymali ich samich. Tady Alaksiej pravioŭ dvoje sutak, zdajecca, pad vartaj, paśla atrymaŭ štraf», — kaža Kaciaryna.
Ale čamu małady chłopiec, nie blizki da palityki, biez vajskovaha vopytu pajechaŭ faktyčna na front?
«Jon ličyŭ ukraincaŭ našymi bratami. Kali ŭsio pačałosia jon prosta chacieŭ dapamahčy im, — tłumačyć siastra. — Brat byŭ u składzie taktyčnaj hrupy «Biełaruś». Spačatku Alaksiej prajšoŭ miedyčnyja kursy i byŭ miedykam. Z časam jon staŭ najlepšym z najlepšych tam, słužyŭ u śpiecnazie.
Brat nie chavaŭ, što byŭ na vajnie. Asabliva nie raskazvaŭ pra toje, što tam adbyvajecca, ale my viedajem, što ŭdzielničaŭ u bajavych dziejańniach. Baćki, kaniečnie, prasili jaho viarnucca — ale Alaksiej byŭ uparty».
Paśla, kaža Kaciaryna, jaje brat užo nie moh viarnucca praz pahrozu kryminałki na radzimie za toje, što vajavaŭ va Ukrainie.
«U 2016 hodzie da baćkoŭ prychodzili z KDB, zabrali ŭsiu techniku, praź jakuju jany źviazvalisia z synam. Pahražali kryminalnaj adkaznaściu Alaksieju. Šukali taksama niejkija nibyta narkotyki — ničoha nie znajšli, viadoma.
Paśla baćkoŭ jašče niekalki razoŭ vyklikali ci to ŭ milicyju, ci to da śledčych. Tam im kazali: chaj vaš syn viartajecca, jamu ničoha nie budzie. Ale nichto nie pavieryŭ, samo saboju, — raskazvaje Kaciaryna. — Kali ŭ Biełarusi byli pratesty paśla vybaraŭ-2020, Alaksiej nie moh pryjechać praz tuju pahrozu kryminalnaj spravy. Jon viedaŭ, što pratesty, chutčej za ŭsio, zadušać, ale spadziavaŭsia, što jany choć niešta źmieniać».
Supakojvaŭ svaich: vajny nie budzie
Paśla skančeńnia aktyŭnych bajavych dziejańniaŭ na Danbasie Alaksiej Skobla zastaŭsia ŭ vojsku. Pracavaŭ instruktaram pa taktycy, miedycynie. Atrymaŭ ukrainskaje hramadzianstva, hady paŭtara tamu ažaniŭsia. Dziaciej pakul nie mieŭ.
«Žonka ŭ jaho dobraja, spakojnaja dziaŭčyna. Da vojska jana dačynieńnia nie maje, chvalavałasia za jaho. Dy i my ŭsie chvalavalisia. Ale ž razumieli — heta vojska, budzie zahad — jamu pryjdziecca vykonvać.
Ale ciapier, kali pačalisia razmovy pra mahčymaść vajny, jon da apošniaha nam kazaŭ: nie chvalujciesia, vajny nie budzie. Mahčyma, jon prosta supakojvaŭ nas takim čynam. Bo kali vajna pačałasia, ja źviazvałasia z Alaksiejem amal štodnia, i jon pastajanna kazaŭ: tut usio bolš-mienš spakojna, narmalna. Raskazvaŭ pra bambardziroŭki, ale nikoli nie kazaŭ pra niešta strašnaje, zaŭsiody supakojvaŭ, kazaŭ, što tam dzie jon, «usio narmalna, usio dobra». Namahaŭsia bolš havaryć pra niejkija pobytavyja temy», — zhadvaje Kaciaryna.
Za apošni tydzień vyratavaŭ dziesiaciarych adnapałačan
13 sakavika Alaksiej «Tur» Skobla zahinuŭ pad Kijevam.
Pra śmierć brata siastra daviedałasia ad jaho žonki. Kaciaryna pryvodzić słovy adnaho z vałancioraŭ, jaki raspavioŭ:
«Kamandzir skazaŭ, što za apošni tydzień «Tur» vyratavaŭ dziesiaciarych adnapałačan — bo jon ža prajšoŭ kursy paramiedyka i vyciahvaŭ paranienych.
Kali jany pajšli na apošniaje zadańnie, susiedniaja bryhada dałažyła, što ŭsio čysta. Ale ŭ ich była sastarełaja infarmacyja, bo ich raźviedčyk zahinuŭ. Hrupa «Tura» pajšła i trapiła ŭ zasadu.
«Tura» paraniła ŭ ściahno, začapiła arteryju. U jaho zastavałasia niekalki chvilin — heta vielmi ciažkaje ranieńnie, nastupaje chutkaja śmierć ad straty kryvi.
Tamu jon abłajaŭ astatnich, kab jany sychodzili, i zastaŭsia prykryvać adychod. Dziakujučy jamu, nichto bolš z hrupy nie zahinuŭ, a mahli pakłaści ŭsich».
15 sakavika cieła Alaksieja kremiravali ŭ Kijevie.
«Uvieś śpiecnaz byŭ na raźvitańni siońnia. U pavietra puścili kulamiotnuju čarhu. Kali pranieśli trunu, usie ŭstali na kaleni. Alaksieju ŭ ruki pakłali maleńki bieła-čyrvona-bieły ściažok», — apisvaje pachavańnie brata Kaciaryna.
«Spadziajusia, usio heta było nie darma, — kaža jana. — Dziakujučy jamu vyjšła ŭsia hrupa. Jon da apošniaha ŭzdychu prykryvaŭ svaich rabiat.
My jašče nie pieražyli śmierć Alaksieja. Jak by ty siabie ni rychtavaŭ, padrychtavacca da takoha niemahčyma. Baćki płačuć, usie my płačam.
Alaksiej byŭ lepšym ź lepšych.
Šmat chto pryjšoŭ padtrymać siamju, baćkoŭ. Kalehi, svajaki, siabry. Usie jany razumiejuć, što adbyvajecca — što idzie vajna».
Bajpoł nazvaŭ imiony mahčymych zabojcaŭ Andreja Zielcara. I zajaviŭ, što siłavika «Nirvanu» zastreliŭ svoj ža6
Kamientary