Komik Michaś Iljin pra situacyju z pakryŭdžanym Kacam, tvitar i miažu pamiž žartam i abrazaj
Niadaŭna ŭ Krakavie prajšoŭ pieršy biełaruskamoŭny stendap. Siarod udzielnikaŭ — Michaś Iljin, znakamity tvitaranin, jaki prasłaviŭsia svaimi trapnymi palityčnymi žartami. Pahutaryli ź im pra humar na biełaruskaj movie, dopisy, za jakija było soramna, tatu aŭtazaka i sum pa lidskim kvasie.
«Žarty na biełaruskuju pierakładaŭ adrazu na scenie»
«Naša Niva»: Prajšoŭ vaš pieršy biełaruskamoŭny stendap u Krakavie. Jak heta było?
Michaił Iljin: Kancert prajšoŭ vydatna. Poŭny sołd-aŭt, usie miescy zaniatyja. Navat było bolš čałaviek, čym my čakali. Pieršapačatkova broń była na 54 čałavieki, ale pryjšli jašče ludzi, jakija nabyvali kvitki na miescy. Niedzie 60 čałaviek było, dumaju. Amal usie biełarusy i niekalki ŭkraincaŭ. Im było cikava pačuć biełaruskuju movu žyŭcom.
Asabista mnie składana nie było. Ja raniej ŭžo ŭdzielničaŭ u biełaruskamoŭnym stendapie ŭ 2020 hodzie, na Dzień rodnaj movy. Biełaruskaja mova ŭvohule prysutničaje ŭ maim žyćci. Niekatoryja žarty byli «pravieranyja», ź imi raniej vystupaŭ na ruskaj movie. Ščyra kažučy, asabliva zahadzia ich nie pierakładaŭ, rabiŭ heta adrazu na scenie. Padčas vystupleńnia zrabiŭ dźvie-try pamyłki, pierajšoŭ na trasianku. Jak mnie skazali potym, heta nie zaŭvažyli. Chłopcam było składaniej, dva ź ich upieršyniu vystupali pa-biełarusku. Jany rychtavalisia z huhł-pierakładčykam, padychodzili da mianie za 5 chvilin da mierapryjemstva, pytalisia słovy.
«NN»: Čamu tolki ciapier vyrašyli, što jość patreba rabić stendap pa-biełarusku?
MI: Ja nie skažu, što patreba źjaviłasia tolki ciapier. Usio ž mierapryjemstvy na biełaruskaj movie prachodzili i raniej, ale, mabyć, heta byli bolš tematyčnyja viečaryny. U Minsku jašče ŭ 2019-m takija kancerty nie karystalisia popytam. Ale ja byŭ prychilnikam, kab ich pašyrać.
Mahčyma, vajna adyhrała niejkuju rolu ŭ našym ciapierašnim rašeńni.
Kamiercyjnuju žyłku my tut nie bačyli — my na stendapach nie zarablajem, bolšaść hrošaj ad kancertaŭ idzie na dapamohu ŭkrainskim uciekačam. Naprykład, adnojčy z nami vystupaŭ adzin komik z Ukrainy, jaho baćku patrebny byŭ dla vałanciorskaj dziejnaści pryčep da aŭtamabila, kab pieravozić humanitarnuju dapamohu. Voś my z adnaho kancerta nabyli jaho.
A sam stendap my bolš robim dla ludziej, jakim budzie cikavy navat nie kancert, a pačuć biełaruskuju movu.
«NN»: Jak pačałasia vaša asabistaja historyja «znajomstva» ź biełaruskaj movaj?
MI: Da 1996 hoda ja žyŭ va Ukrainie, u Sumskaj vobłaści, pašpart byŭ navat ukrainski. Maci ŭ mianie biełaruska, baćka — ukrainiec. Paśla viarnulisia ŭ Brest, tam ja pajšoŭ u pieršy kłas, i tam pačałosia majo znajomstva ź biełaruskaj movaj. Pieršyja maje stendapy byli ŭ Breście, u Minsk ja pierajechaŭ tolki ŭ 2018-m.
«NN»: Moža, byli niejkija słovy, jakija vyklikali ciažkaści ź pierakładam?
MI: U mianie byŭ žart pra «roždiestvienskij turnir Łukašienko». I pierad vystupam uźnikła pytańnie, jak heta dakładna pierakłaści. Niaŭžo kaladny? Na moj hust u dačynieńni da inicyjatyvy Łukašenki «kaladnaje» hučyć nie vielmi. Tamu ja prosta skazaŭ, što byŭ turnir na Rastvo ad Łukašenki.
«NN»: Pamiatajecie svoj pieršy vystup? Jakim jon byŭ?
MI: Davoli dobrym, darečy, chacia jość stereatyp, što pieršyja vystupy pravalnyja. Vystupaŭ ja ŭ Breście, na adkrytym mikrafonie. Mianie adrazu paśla hetaha miascovyja chłopcy stali klikać na inšyja mierapryjemstvy, na razahreŭ da jašče tady nie vielmi viadomaha Alaksandra Dałhapołava (rasijski komik. — NN).
Paźniej pačaŭ ekśpierymientavać. Tady ŭspłyvaje bolš pamyłak, ale ŭsio roŭna heta dośvied. Biez pravalnych vystupaŭ ni ŭ stendapie, ni ŭ inšych žanrach raźvivacca, mnie zdajecca, nielha.
«Z padazreńniem staviŭsia da Kaca jašče ŭ 2020 hodzie»
«NN»: Pra što vy žartavali da 2020-ha?
MI: I da 2020 hoda ja žartavaŭ pra palityku. Letam 2020-ha ŭ biełaruskim stendapie byŭ usplesk, usie pačali žartavać pra heta. A vosień taho hoda stała załatym časam, bo faktyčna adsutničała cenzura. Ale asabista ŭ mianie ŭ hetym płanie ničoha nie źmianiłasia. Ja jak žartavaŭ, tak i praciahnuŭ. Bolš papularny staŭ tolki moj tvitar.
Strašna žartavać pra palityku nie było. U 2017-m ja jašče byŭ noŭnejmam. Viadoma, što cikavaści niejkaj da majoj piersony nie było. Mnie traplalisia maje pasty, jakija ja rabiŭ u 2019-m, — jany žorstkija. Ciapier, znachodziačysia ŭ Biełarusi, nie dumaju, što moh by tak pažartavać, kab mnie ničoha za heta nie było. Časy byli inšyja. Siońnia za luby kamient, žart, dzie fihuruje Łukašenka, mohuć pryciahnuć da adkaznaści za abrazu.
«NN»: Vy padtrymlivajecie ideju, što žartavać možna pra kaho zaŭhodna i pra što zaŭhodna?
MI: Kali ahułam, to tak. Kali ŭłada pazicyjanuje siabie jak demakratyčnaja, viadoma, jana pavinna mirycca z tym, što krytyka — heta adzin ź instrumientaŭ jaje nieprychilnikaŭ. U nas ža ŭ krainie ŭsio inakš. Staić pytańnie asabistaj biaśpieki.
U tvitary ja chutka reahuju na infarmacyjnyja nahody. Heta sposab praz žart davieści infarmacyju pra toje, što adbyvajecca ŭ Biełarusi.
«NN»: Pamiatajecie, paśla jakich pastoŭ tvitar pačaŭ nabirać abaroty?
MI: Dumaju, što letam 2020-ha. Mnohija ludzi prychodzili ŭ tvitar nie tolki z-za žartaŭ, a i z-za majoj prafiesii — ja tady vioŭ strymy z vuličnych akcyj. Dachodziła da taho, što sto čałaviek za dzień mahło padpisacca. Pamiataju tolki adzin kankretny vypadak. Heta było ŭ dzień tak zvanaj inaŭhuracyi Łukašenki, my z maim kaleham źniali siužet pra taksista, jaki vyratavaŭ pratestoŭca, za jakim biehli siłaviki. Tady bolš za tysiaču čałaviek na mianie padpisałasia za adnu noč.
«NN»: Niadaŭna na adzin ź biełaruskich miemaŭ pakryŭdziŭsia Kac. Što pra hetu situacyju dumajecie?
MI: Da Kaca roznaje staŭleńnie ŭ ludziej. Ja z padazreńniem da jaho staviŭsia jašče ŭ 2020 hodzie. Jon prosta niejak dziŭna razdaje parady biełarusam, jak siabie vieści na pratestach. Sam čałaviek nie znachodzicca ŭ Biełarusi, słaba ŭjaŭlaje, jak heta ŭsio pracuje. Pakryŭdziŭsia i pakryŭdziŭsia, nie chočacca nikoha abražać. Ale za situacyjaj, kali Kac nie razumieje biełaruskuju movu, miemy, śmiešna nazirać, mianie heta zabaŭlaje.
«NN»: A dzie miaža pamiž abrazić i pažartavać?
MI: Tonkaja materyja. Jana vypracoŭvajecca z časam. Prosta trymacca čałaviečych pryncypaŭ, naprykład padumać, ci moh by abrazić hety žart mianie, maci ci rodnych. Heta adzin z takich prostych łajfchakaŭ. Prablema ŭ tym, što na kožny žart, jakim by łajtovym jon ni byŭ, znojducca ludzi, jakija abraziacca.
«NN»: Byli tvity, za jakija soramna?
MI: U tvitary jość takaja funkcyja, jak vydaleńnie, tamu, kali ja napisaŭ niejki tvit i zrazumieŭ, što sfarmulavaŭ jaho tak, što niechta moža abrazicca, ja jaho vydalaŭ. Heta nie toje, kab praca nad pamyłkami, a chutčej, maja refleksija. Vydalać tvit ci vybačacca za žart, jaki ja liču śmiešnym i jon supadaje z majoj pazicyjaj, — takoha nie rablu.
«Niekatoryja komiki raskazvali mnie svoj žart i pytalisia, ci mohuć ich za heta pasadzić»
«NN»: Słava Kamisarenka, Idrak Mirzalizade i inšyja komiki za svaje žarty ab palitycy byli vymušanyja źjechać. Jak ličycie vy, ci jość takija žarty, jakija heta kaštujuć?
MI: Tut bolš pytańnie pra svabodu słovu, mnie zdajecca. Kožny sam dla siabie robić vybar. Dosyć sumna, što nie isnuje takich umoŭ, dzie ty možaš spakojna vykazvacca i tabie za heta ničoha nie budzie. Ale treba vyrašyć, što važniej — zastavacca ŭ niejkaj ŭmoŭnaj zonie kamfortu, znachodziačysia ŭ Biełarusi, žyć u baćkoŭskim domie albo prosta biez cenzury vykazvać svaje dumki, nie padstrojvacca pad hetyja ŭmovy i zastavacca tym čałaviekam, jakim ty chočaš być.
Ja źjazdžaŭ z krainy naprykancy vosieni 2021-ha. Mnie, miakka kažučy, užo było niekamfortna znachodzicca ŭ Biełarusi. Umovy, jakija tady isnavali na biełaruskaj stendap-scenie, byli nieprydatnyja dla taho, kab žartavać pra palityku. Akramia samacenzury, jakaja zaŭsiody isnavała na roznych stupieniach i da 2020-ha, da hetaha dadałasia peŭnaja cenzura placovak, na jakich ty moh vystupać.
Jašče kali ja byŭ u Biełarusi, da mianie asabista niekatoryja komiki padychodzili (jany viedali, što ja pracuju žurnalistam), raskazyvali svoj žart i pytalisia, ci mohuć ich za heta pasadzić.
«NN»: Kali pačałasia vajna, u vas byŭ niejki «tvorčy kryzis»? Jak žartavać padčas vajny?
MI: Kryzisu nie było. Naša tusoŭka komikaŭ ź Biełarusi, jakija ciapier robiać stendap u Varšavie, pačynałasia akurat z dabračynnaj dziejnaści. Vajna va Ukrainie navat pabudziła nas hetym zajmacca, bo razumieli, što, znachodziačysia ŭ Varšavie, my možam dapamahčy — arhanizavać kancert i sabrać hrošy. Zaadno dać mahčymaść ludziam adciahnucca ad taho, što adbyvajecca. Dla nas taksama atrymałasia peŭnaja terapija: nie siadzieli nad stužkaj navin, a zajmalisia spravaj.
«NN»: U vas na ruce tatuiroŭka — aŭtazak. Čamu mienavita jaho nabili?
MI: Rubryka «Dzieci, nie paŭtarajcie heta doma ŭ Biełarusi». Zroblena jana była jašče ŭ Minsku, vosieńniu 2020-ha. U bary «Karma» prachodzili pa paniadziełkach rozyhryšy sertyfikataŭ na tatuiroŭki. Ja vyjhraŭ, paśla niekalkich kuflaŭ piva padumaŭ, što budzie daścipna pažartavać u tvitary, što kali dopis źbiare dziesiać tysiač łajkaŭ, to nabju sabie pyłajučy aŭtazak. I potym pryjšłosia adkazvać za svaje słovy.
«NN»: Vy ciapier ŭ Polščy. Ajcišniki na rełakiejcie lubiać apisvać minusy žyćcia za miažoj. Što ŭ vašym śpisie?
MI: Kvasu lidskaha nie chapaje — jašče da vajny nabyŭ jaho ŭ kramie, jon byŭ ekspartny, navat łacinicaj na im usio było napisana. Heta byŭ nie toj kvas, jaki ja zapomniŭ ź Biełarusi.
Kamientary