«U tatalitarnych padychodach śviedak Ijehovy i režymu Łukašenki jość vialikaje padabienstva». Były ijehavist pra SI, pravasłaŭje, pratesty i Ukrainu
U Biełarusi Dźmitryj Karniajenka viadomy jak starejšyna tavarystva «Śviedki Ijehovy», jaki pierajšoŭ u pravasłaŭje i publična raskazaŭ svaju historyju. A taksama jak hramadski aktyvist, jaki niastomna źviartaŭ uvahu ŭład na prablemy, jakija tyja zaklikanyja vyrašać za našy padatki. Chryścijanskaje sumleńnie nie dało jamu biezuvažna hladzieć na tatalnuju chłuśniu, nieapraŭdany hvałt i katavańni, jakija supravadžali prezidenckuju kampaniju 2020 hoda ŭ Biełarusi i zadušeńnie nastupnych mirnych pratestaŭ suprać falsifikacyi vynikaŭ vybaraŭ. Pad pahrozaj kryminalnaha pieraśledu pa nadumanych padstavach jamu ŭdałosia źjechać va Ukrainu. Rasijskaje ŭvarvańnie Dźmitryj sustreŭ u Adesie, dzie žyvie i ciapier. Siońnia jon dzielicca raniejšym i ciapierašnim dośviedam ŭ intervju, dadzienym siektaznaŭcu Alehu Nahornamu.
— Jak siektaznaŭca, ja znajomy z vašaj kultavaj historyjaj. Nakolki pamiataju, u Biełarusi vy šmat hadoŭ addali śviedkam Ijehovy. Navat byli starejšynam. Ale, jak mnie padałosia, duchoŭna pieraraśli kult i tamu syšli ź jaho. Nie mahli b vy nieznajomamu z hetaj historyjaj čytaču ścisła raskazać, što vas natchniła na «teakratyčnaja słužeńnie», a što rasčaravała i zaachvociła syści? Ci zastalisia vy pry hetym z Boham?
— Ja staŭ śviedkam Ijehovy jašče padletkam — u kancy 90-ch. Svajoj aktyŭnaj misijanierskaj dziejnaściu jany padkupili mianie: pieršaja maja hutarka doŭžyłasia doŭha, my abmiarkoŭvali chvalujučyja mianie temy evalucyi — i ŭ ich byŭ padrychtavany adkaz amal na kožnaje majo pytańnie.
Takaja daśviedčanaść nie mahła pakinuć mianie abyjakavym. Tak ja staŭ vyvučać ź imi Bibliju, i nieŭzabavie, jašče budučy niepaŭnaletnim, chryściŭsia ŭ ich. Praŭda, hoda praz paŭtara znoŭ chryściŭsia (pieršaje chryščeńnie nie paličyli sapraŭdnym z-za taho, što na momant jaho pryniaćcia ja nie pakinuŭ junackuju zvyčku).
Tak pačaŭsia moj dziesiacihadovy pieryjad, padčas jakoha ja paśpieŭ pabyć niekalki hadoŭ słužbovym pamočnikam («dyjakanam») i paŭtara hoda starejšynam («preśvitaram»). A taksama kala pałovy hetaha pieryjadu byŭ tak zvanym pijanieram-prapaviednikam z abaviazkam vykanańnia patrebnaj kolkaści hadzin prapaviednickaha słužeńnia (840 hadzin u hod).
Syšoŭ ja ad ich paśla čytańnia knih byłoha člena Kirujučaj rady Rejmanda Frenca, a tryhieram da ich čytańnia pasłužyli tak zvanyja pravavyja kamitety (carkoŭnyja sudy) u našym schodzie (prychodzie), na jakich ja pradstaŭlaŭ bok abarony. Tam davoli cikavaja historyja, jakaja patrabuje roznych padrabiaznaściaŭ. Ale ja adznaču tolki, što vyhladała heta jak pakazalnaja łupcoŭka, jakuju kiraŭnictva ŭjaŭlała jak dziejnaść ducha (u śviedak Ijehovy — duch biezasabovy, heta Božaja siła, tamu z maleńkaj litary). A mnie toje, jak prachodzili hetyja carkoŭnyja sudy, demanstravała nie Božaje kiraŭnictva, a pracu carkoŭnych funkcyjanieraŭ, u jakija ŭmiašańnie Boha nie praduhledžvałasia.
Heta i zakłała sumnievy, pahłybić jakija i dapamahli knihi byłoha člena Kirujučaj rady. Ja spačatku paprasiŭ źmiaścić mianie z pastyrskaj dziejnaści (starejšyny), a potym i zusim napisaŭ zajavu ab sychodzie.
Hoda paŭtara ja ciešyŭ siabie tak zvanym pazakanfiesijnym chryścijanstvam (jano było papularnaje ŭ mnohich byłych śviedak Ijehovy). U hety pieryjad niekatoryja znajomyja mnie adstupniki paznajomili mianie sa śviataajcoŭskaj litaraturaj. I moj niepraciahły pieryjad pošukaŭ viarnuŭ mianie ŭ pravasłaŭje (u dziacinstvie ja byŭ achryščany i navat, budučy junakom, da ŭstupleńnia ŭ SI naviedvaŭ časam słužby).
Tak ja z 2010 hoda ŭ Carkvie. Na praciahu 10 hadoŭ da pačatku pandemii ŭ Biełarusi i palityčnaha kryzisu byŭ ałtarnikam i vykładčykam niadzielnaj škoły prychoda ŭ adnym ź viciebskich chramaŭ.
— Na kantraście z abyjakavaściu da hramadzianskaha žyćcia śviedak Ijehovy ja bačyŭ, jak paśla kultu vy zaniali aktyŭnuju hramadzianskuju pazicyju: pisali mnostva zvarotaŭ viciebskim miascovym orhanam kiravańnia, kab palepšyć žyćcio ŭ horadzie. A zatym zdaryłasia abvastreńnie palityčnaha kryzisu ŭ Biełarusi ŭ 2020 hodzie…
Vy bačyli, jak pracuje palityčnaja sistema pačynajučy z uzroŭniu miascovych orhanaŭ ułady da samaj vysokaj asoby ŭ dziaržavie. Ci nie padalisia vam niekatoryja jaje rysy znajomymi pa kultavaj sistemie, vybudavanaj u śviedak Ijehovy? Ci nie nahadvaje vam łukašenkaŭskaja Biełaruś tatalitarny kult, tolki palityčny?
— Udušlivaja atmaśfiera niesvabody ŭ śviedak Ijehovy stała narastać apošnija hady. Kali ŭ 90-ja i 2000-ja heta jašče nie adčuvałasia (mabyć, najlepšyja hady misijanierskaj dziejnaści SI ŭ Biełarusi — ich burny rost), to da kanca hetaha pieryjadu ślady tatalitaryzmu stali vostra adčuvacca. Tak zvanaje teakratyčnaje ŭładkavańnie, a ŭ realnaści mocnaja viertykal relihijnaj ułady, abiaskroŭlivała samyja cudoŭnyja prajavy asabistaj inicyjatyvy siarod členaŭ abščyny.
Razam z tym toje, što za niadobranadziejnymi členami abščyny mahło być arhanizavana niešta nakštałt sačeńnia (da soramu svajho, ja sam, nazyvajučy heta pastyrskim słužeńniem, moh zajmacca tym, kab vyśviatlać, ci nie vypiła lišniaha ałkaholu moładź na viečarynkach) — heta, viadoma, prykmiety tatalitarnaha kultu.
Kali my havorym pra dziaržaŭny ład Biełarusi, to doŭhija hady ja taksama nie zaŭvažaŭ takoha abmiežavańnia svabod i ŭmiašańnia ŭ asabistaje žyćcio. Tolki kali ja prapracavaŭ kala siami hadoŭ vykładčykam u adnoj ź viciebskich VNU, ja staŭ adčuvać tyja ž zadušlivyja «spazmy». Ja pierastaŭ pracavać u dziaržustanovach u 2015 hodzie i zrazumieŭ, što heta — nie być źviazanym roznymi niedarečnymi «abiazałaŭkami» ŭ vyhladzie prymusu na padpiski na dziaržhaziety i da taho padobnaje.
A padaŭleńnie svabod vybarščykaŭ, zabarony ŚMI i ŭsio inšaje, što ŭ vyhladzie represij učyniła biełaruskaja dziaržava z 2020 hoda, viadoma, vyjaŭlaje vialikaje padabienstva ŭ tatalitarnych padychodach śviedak Ijehovy i režymu Łukašenki.
Adzinaje, što ja moh by krychu ŭdakładnić.
Pa-pieršaje, ja da tatalitaryzmu režymu Łukašenki nie vykarystoŭvaŭ by relihijnuju movu, choć dziaržaŭnyja prapahandysty raz-poraz sprabujuć sami siabie vystavić ledź nie supolnaściu kultu (z adpaviednym słenham, baćkam i navat «abradami»). Mnie bačycca heta śpiekulacyjaj ź ich boku, manipulavańniem relihijnaj movaj biez adpaviednaha źmiestu.
I, pa-druhoje, u režymie Łukašenki bačnyja bienieficyjary vybudavanaj tatalitarnaj sistemy, jakaja ekspłuatuje biełarusaŭ jak achviar, — uvieś aparat viertykali. A ŭ SI ja b nie nazvaŭ ich kiraŭnictva, carkoŭnych funkcyjanieraŭ takimi ž bienieficyjarami tatalitaryzmu kultu. Zdajecca, što jany takija ž achviary ŭłasnaj vybudavanaj sistemy, jak i radavyja členy.
— Jak asabista vy pieražyli biełaruski kryzis 2020-ha hoda? Ci bačycie vy ŭ im duchoŭnuju padkładku? Ci matyvavała vas chryścijanskaje sumleńnie na niejkija pieraasensavańni, rašeńni i ŭčynki?
— Nazirajučy, jak burna raźvivajucca padziei ŭ 2020-m napiaredadni prezidenckich vybaraŭ u Biełarusi, ja nie moh zastavacca abyjakavym. Sačyŭ ja i za tym, jak relihijnyja supolnaści ŭ krainie reahujuć na biezzakońnie, jakoje supravadžała praces vybaraŭ, na falsifikacyju ich vynikaŭ i biesprecedentnaje hvałtoŭnaje padaŭleńnie niazhodnych ź imi.
Ja staraŭsia ŭdzielničać u roznych inicyjatyvach, jakija bačyŭ i jakija ličyŭ dziejsnymi. Tak, ja ŭ toj čas dałučyŭsia i da pracoŭnaj hrupy «Chryścijanskaja vizija». Ja pieražyvaŭ matyvy svajho aktyvizmu jak relihijnyja, ja išoŭ z ranicy na liturhiju ŭ niadzielu i prasiŭ Boha dać mnie sił na šeści ŭ toj dzień, prasiŭ pra dapamohu zachoŭvać chryścijanskija jakaści ŭ lubych situacyjach, jakija mahli b sa mnoj zdarycca ŭ tyja dni.
Praz dva tydni paśla vybaraŭ ja ŭziaŭ na siabie dadatkovy askietyčny zarok postu (biesterminovy, heta značyć da pieramohi), i ŭ toj ci inšaj stupieni vykonvaju jaho da hetaha času. Heta značyć, ja prytrymlivajusia ciapier pastajanna tych ža posnych abmiežavańniaŭ, što nakładaŭ na siabie raniej padčas kalandarnych pravasłaŭnych šmatdzionnych pastoŭ — pry hetym adznaču, što ja nie strohi askiet, kab nie ŭźnikła falšyvaha ŭjaŭleńnia.
— Jak vy aceńvajecie reakcyju vyšejšaj administracyi biełaruskaha Ekzarchata Ruskaj pravasłaŭnaj carkvy na hvałt i biezzakońnie, jakija jak nikoli raniej mocna prajavili siabie sa žniŭnia 2020 hoda? Ci nie pryviała jana vas da novaha kryzisu i rasčaravańnia?
— Mianie mocna rasčaravali śviatary majoj parafii. Ja b jašče zrazumieŭ, kab z-za strachu i ryzyki jany b prosta zaniali pazicyju niejtralitetu, nie zaŭvažańnia kryzisu (prosta jak SI), ale moj nastajaciel i jašče šerah klirykaŭ akazalisia łukašystami, jakija ŭdzielničali ŭ praŭładnych mitynhach i ŭsialak publična padtrymlivali sistemu teroru.
Na ščaście, ja znachodziŭ suciašeńnie ŭ tym, što mnohija prychadžanie i niekatoryja inšyja pradstaŭniki kliru vykazvali mnie salidarnaść i roznymi — nie zaŭsiody pramymi — sposabami słali mnie pramieńčyki padtrymki.
Ale ŭ cełym tak, ja nie čakaŭ takoha jaŭnaha ŭchvaleńnia režymu ad śviataroŭ. Ad kiraŭnictva BPC ja ničoha nie čakaŭ — tam, pa mnie, mahło być što zaŭhodna. A voś ad tych, z kim hadami maliŭsia, daviedacca, što ich malitvy supravadžajucca simfonijaj z teroram, nie čakaŭ.
— Jakaja była pieršaja reakcyja, kali vy daviedalisia, što Rasija paŭnamaštabna ŭvarvałasia va Ukrainu, i kali vy daviedalisia, što Biełaruś stała suahresaram u hetaj vajnie?
— Navina pra vajnu zastała nas źnianacku: tryvoha, viadoma, łunała va ŭkrainskim hramadstvie, pa telebačańni napiaredadni, ale što budzie takoje maštabnaje ŭvarvańnie, nichto i dumać nie moh.
Nieŭzabavie šok źmianiŭsia na bazavyja patreby ŭ biaśpiecy, tamu my z žonkaj stali paetapna vykonvać rekamiendacyi: padrychtavali tryvožny čamadančyk, narychtavali zapasy, pierasialilisia na načoŭki ŭ miescy, dzie vykonvałasia praviła «dźviuch ścien», i stali z susiedziami rychtavać miescy dla schoviščaŭ. Takija prahramy dziejańniaŭ abiasškodžvali paralizujučaje dziejańnie šoku.
Praz dva tydni žonka adpraviłasia na zachad, a ja dałučyŭsia da dyjaspary, kab razam dapamahać, čym možam, ukraincam. Toje, što ahresija startavała ŭ tym liku i ź Biełarusi, pryhniatała, ale ja razumieŭ, što Łukašenka źviazany z Rasijaj, tamu jahony saŭdzieł byŭ čakanym.
— Nakolki ja viedaju, vy niepasredna pakutujecie ad dziejańniaŭ uzbrojenaj ahresii Rasii, bo znachodziciesia ŭ Adesie. U pryvatnaści, davodzicca čakać redkaha padklučeńnia elektryčnaści, kab pajeści i adkazać na pytańni intervju. Raskažycie, pa jakich pryčynach vy apynulisia ŭ Adesie? Jak rasijskaje ŭvarvańnie pieražyvali mirnyja adesity?
— Ja źjechaŭ ź Biełarusi ŭ vieraśni 2021 hoda — na mianie zaviali kryminalnuju spravu za ŭdzieł u telehram-supołcy, pryznanaj ekstremisckim farmiravańniem. Siłavyja orhany navat publikavali zdabytyja niejkim čynam frahmienty našych anłajn-abmierkavańniaŭ, dzie, da prykładu, inkryminavanym mnie «złačynstvam» była razmova pra toje, jak dapamahać siemjam, dzie karmiciel apynuŭsia ŭ turmie pa nadumanych pryčynach.
Da hetaha ja sama mieniej vosiem razoŭ padviarhaŭsia administracyjnamu pieraśledu, atrymaŭ dva štrafy, adsiedzieŭ 40 sutak aryštu.
Nam padabałasia Ukraina, u Adesie adpačyvali šmatkroć, tamu i vyrašyli asieści la mora.
Adesity, zrazumieła, byli šakavanyja sprobaj uvarvańnia. Ale ŭsio ž navat u reakcyi na vajnu ŭ ich, zdavałasia, było niejkaje svajo, śpiecyfičnaje, staŭleńnie — niejkaja ŭpeŭnienaść, što Rasija nikoli siudy nie zojdzie i ničoha nie zrobić z Adesaj. Na vulicy vyje na ŭsiu moc tryvoha, a ŭ haradskim sadzie i stary i mały ni kroku nie paskorać dla chutčejšych uciokaŭ u biaśpiečnaje miesca. Zrazumieła, što ja pierabolšvaju trochi, viadoma, biehli i chavalisia, ale było nie raz, kali davodziłasia kahości, chto zusim niadbała da hetaha staviŭsia, zaciahvać u zacišnaje miesca.
Zrazumieła, što mnohija siemji ź dziećmi źjazdžali pieršyja tydni aktyŭna, pakidali horad i navat Ukrainu. Tak, u mianie žyvie ryžy kot, pakinuty adnoj susiedskaj siamjoj.
— Rasijskaja prapahanda časta paŭtaraje, što va Ukrainie idzie apieracyja vyzvaleńnia ad kahości ruskich. Taksama Adesu jana nazyvaje ruskim horadam i śpiekuluje na temie trahiedyi 2 maja 2014 hoda ŭ adeskim Domie prafsajuzaŭ. Jaki, pa vašych adčuvańniach, ahulny nastroj adesitaŭ? Ci čakajuć u bolšaści svajoj jany rasijskich «abaroncaŭ» i «vyzvalicielaŭ»? Radyja ci nie rasijskamu ŭvarvańniu? Ci źmianiłasia ŭ lepšy bok staŭleńnie da Rasii paśla ŭvarvańnia?
— Ja nie sustrakaŭ adesitaŭ, jakija vykazvali b svaje simpatyi Rasii. Zrazumieła, što jany byli, i, vierahodna, chtości i zastaŭsia. Ale ja byŭ vidavočcam advarotnych tendencyj: kali vialikaŭzrostavyja susiedzi, što raniej horača adstojvali svajo prava havaryć na ruskaj movie, pastupova schilalisia ŭ štodzionnym žyćci vykarystoŭvać ukrainskuju. Takoje ja bačyŭ nie raz.
A paśla «zajezdu» pa Adesie i susiedniaj Siarhiejeŭcy chvali nianaviści da rasijskich vajskoŭcaŭ adčuvalisia niby raźlitymi ŭ atmaśfiery. Pastajannyja naviny z susiedniaha horada Mikałajeva (a paśla i deakupacyi Chiersona) hetamu jašče bolš spryjali: vielmi šmat pierasialencaŭ siudy pryjechała adtul. Ich apoviedy nikoha nie mahli pakinuć abyjakavymi.
— Śpikiery Maskoŭskaha patryjarchatu sprabujuć apranuć rasijskuju akupacyju ŭ tohu śviatoha podźvihu ŭ imia abarony kananičnaha pravasłaŭja, tradycyjnych kaštoŭnaściaŭ i navat «desatanizacyi». Ci zaŭvažali vy va Ukrainie nasamreč niejkija prykmiety «satanizacyi», jakich niama ŭ samoj Rasii?
— U Adesie ja naviedvaju štotydzień chramy UPC, pobač sa mnoj try chramy, pabudavanyja ŭ honar toj ci inšaj ikony Baharodzicy. I, da svajho ździŭleńnia, ja sustreŭ tut takuju kolkaść viernikaŭ na słužbie, jakoj ni razu nie sustrakaŭ u Biełarusi. Ja byŭ šakavany, kali bačyŭ kala paŭsotni mužčyn, jakija stajali ŭ čarzie da pryčaścia ŭ zvyčajnuju niadzielu. U chramach Viciebska takoje ŭjavić niemahčyma — takaja nabožnaść ukraincaŭ kidajecca ŭ vočy. Kudy ŭžo tut kazać pra ŭjaŭnuju «desatanizacyju», pra nieabchodnaść praviadzieńnia jakoj trubiać rasijskija prapahandysty.
Choć byvali śmiešnyja historyi, kali maje rodnyja ŭ Biełarusi pytalisia pra toje, ci praŭda, što pravasłaŭnyja chramy va Ukrainie začynili, a ja im raspaviadaŭ, što na nabaženstvie bačyŭ sotni viernikaŭ, jakim nichto ni ŭ čym nie pieraškadžaŭ.
— Ci možacie vy zrazumieć łohiku patryjarcha Kiryła i jahonych adnadumcaŭ: jakim mienavita čynam i ad čaho ŭzbrojenaje ŭvarvańnie Rasii va Ukrainu abaraniaje Ukrainskuju pravasłaŭnuju carkvu, jakaja adkryta asudziła hetaje ŭvarvańnie, paprasiła Rasiju jaje nie abaraniać i nie vykarystoŭvać śpiekulacyi vakoł jaje stanovišča ŭ palityčnych metach?
— Ja nie mahu rastłumačyć rytoryku patryjarcha Kiryła — u hetym pravasłaŭnym militaryźmie ni maralnych «vyhod», ni łohiki. Dla mianie heta zahadka. Mahčyma, jon i vieryć u toje, što kaža na propaviedziach, padtrymlivajučy vajnu. Ale mnie praściej było b pryniać viersiju, što jon prosta ni ŭ što nie vieryć, akramia kanjunktury dziaržaŭnych adnosin, u jakija jon upisaŭsia.
Dla mianie naohuł usie vierniki, jakija niejak padtrymlivajuć teror, aparat hvałtu, ličać, što byvajuć darečnymi katavańni (a što, u nas u Biełarusi jość śviatary, jakija z ambona zajaŭlali, što amapaŭcy, jakija ŭžyvali nieapraŭdany hvałt nad mirnymi pratestoŭcami — heta dabro) i da taho padobnaje — sapraŭdnaja zahadka.
Vykarystoŭvać niejkija abmiežavańni ŭ dačynieńni da UPC dla apraŭdańnia ŭvarvańnia Rasii, jakoje vyliłasia ŭ mnostva śmierciaŭ mirnych ukraincaŭ, dla mianie poŭnaje bluźnierstva. Nie moža viernik dapuskać takich śpiekulacyj.
— Jak viernik, ci možacie vy zrazumieć i pryniać łohiku idei ŭzbrojenaj jevanhielizacyi: kali chryścijanskija kaštoŭnaści zaćviardžajucca nie ŭłasnym žyćciom pavodle Jevanhiella, nie pierakanańniem i ŭhavorvańniem, nie pakutnickaj kryvioj, a hvałtam, prymusam, kryvioju niazhodnych ich padzialić dobraachvotna? Novy Zapaviet i pieršyja, pakutnickija stahodździ chryścijanstva pakazali, što pamirać u imia jevanhielskich kaštoŭnaściaŭ nie tolki možna, ale i pachvalna. A zabivać u imia jevanhielskich kaštoŭnaściaŭ moža być dapuščalna? Kali tak, to pry jakich umovach?
— Nie, adnaznačna nie dapuskaju źlićcia militaryzmu i jevanhielskich kaštoŭnaściaŭ. Tak, ja pieražyŭ u svoj čas adychod ad pacyfizmu (śviedki Ijehovy nie prymajuć hetaje słova jak charaktarystyku svajho padychodu, ale pa sutnaści źjaŭlajucca relihijnymi pacyfistami) da kancepcyi «spraviadlivaj vajny», kali maralny abaviazak zaklikaje ciabie ŭ vypadku napadu ahresara i pahrozy žyćciu mirnych žycharoŭ stanavicca na ich abaronu, u tym liku i sa zbrojaj u rukach.
Ale navat tut pravasłaŭnaje chryścijanstva dalokaje ad hieraizacyi abaroncaŭ: zabojstva na vajnie — hrech, navat kali jano było vymušanym. I ŭžo tym bolš nie prymaju jevanhielizacyju z prymusam i zbrojaj.
— Jak vy staviciesia da taho, što orhany nacyjanalnaj biaśpieki Ukrainy pravodziać pravierki ŭ dačynieńni da jepiskapaŭ i śviataroŭ UPC i što dziaržava nie padoŭžyła dla UPC damovu na karystańnie Uśpienskim saboram Kijeva-Piačerskaj łaŭry, dazvoliŭšy pravodzić u im nabaženstvy PCU?
— Ja, ščyra kažučy, nie viedaju.
Z adnaho boku, tak, chočacca skazać, što svaimi nierašučymi pavodzinami (nieasudžeńnie adkrytych kałabaracyjanistaŭ siarod svajho kliru) UPC sama naklikała hramadskaje abureńnie.
Ź inšaha boku, toje, što SBU publikuje časam u jakaści «złačynstvaŭ», znojdzienych u jeparchijach i manastyrach (knihi, nijak nie źviazanyja z padtrymkaj Rasii i navat «ruskaha śvietu»), taksama demanstruje daremščynu. Ja dumaju, što pry zdarovym padychodzie takija abvinavačvańni rassypajucca (što, ja ŭpeŭnieny, i adbyvajecca ŭ sudzie). Ale tranślacyja ich u miedyjaśfieru, pryčym z padačy profilnaha viedamstva, vyhladaje zusim užo dyskredytujučaj dziejnaść u hetym kirunku.
Ja liču, što dziaržava maje prava pravieryć UPC (raz užo častkova jana akazałasia schilnaj da taho, kab być pravadnikom rasijskich naratyvaŭ), maje prava patrabavać ad UPC bolšaha razryvu z Maskoŭskim patryjarchatam. Ale nie tak prymityŭna heta varta rabić.
Abstaviny vajny nie pavinny pazbaŭlać słužby prafiesijanalizmu.
— Da jakich nastupstvaŭ, dumajecie, dla Ruskaj pravasłaŭnaj carkvy (uklučajučy Biełaruski ekzarchat) moža pryvieści zaniataja joju kiesarapaddańnickaja pazicyja, spałučanaja z admovaj vykryvać vidavočnaje zło i padtrymlivać amaralnyja idei i rašeńni, paśla pieramohi Ukrainy i padzieńnia režymaŭ u Biełarusi i Rasii?
— Składana skazać. Pa mnie, takija pavodziny RPC i BPC pahłybili praces rascarkoŭlivańnia, jaki i tak apošnija hady nazirajecca siarod viernikaŭ. Chtości (dumaju, takich niamała), vierahodna, zamiaściŭ hetyja cerkvy tymi, jakija ŭ takich pavodzinach zaŭvažanyja nie byli.
Ci viernucca tyja, što ciapier syšli, nazad paśla pieramohi Ukrainy i padzieńnia biełaruskaha i rasijskaha režymaŭ? Zdajecca sumnieŭnym. Reputacyja hetych cerkvaŭ padarvanaja, spatrebiacca hady, kali nie dziesiacihodździ, kab jaje viarnuć.
Kamientary