U NATO zjavicca novy hienieralny sakratar. Chto źmienić Stołtenbierha?
U Bruseli nieŭzabavie nazavuć imia novaha hienieralnaha sakratara NATO. U baraćbie za hety post, jakaja prachodzić zakulisna i pa niapisanych praviłach, lidziruje Mark Rute, jaki sychodzić z pasady premjera Niderłandaŭ, piša DW.
Narešcie stała jasna, što ŭ NATO ŭsio ž zjavicca novy hienieralny sakratar. Jens Stołtenbierh nieŭzabavie sydzie ŭ adstaŭku paśla amal dziesiacihadovaha terminu słužby na hetaj pasadzie, na praciahu jakoj jaho čatyry razy prasili zastacca — adzin raz navat paśla taho, jak Stołtenbierh užo pahadziŭsia pierajści na novuju pracu kiraŭnikom Centralnaha banka Narviehii.
Usie hetyja hady, uličvajučy razryŭ stasunkaŭ z Rasiejaj i realnuju napružanaść u transatłantyčnych suviaziach pry tahačasnym prezidencie ZŠA Donaldzie Trampie, nichto nie chacieŭ ryzykavać, zamianiajučy stoika Stołtenbierha, jaki byŭ viadomy svajoj zdolnaściu ŭłahodžvać ekscentryčnaha amierykanskaha lidara. Ale ciapier čakajecca, što novy hienieralny sakratar u NATA zjavicca na jubilejnym samicie, jaki projdzie ŭ lipieni ŭ Vašynhtonie ŭ hod 75-hodździa Aljansu, a termin paŭnamoctvaŭ Stołtenbierha aficyjna skončycca 1 kastryčnika 2024 hoda.
Novy hienieralny sakratar NATA i adciahvajučyja faktary
Aana Łunhiesku, byłaja pres-sakratarka Jensa Stołtenbierha, ličyć, što jaho pierajemnika varta abrać jak maha raniej, kab paźbiehnuć uskładnieńniaŭ. Łunhiesku, jakaja daŭžej za ŭsich zajmała pasadu pres-sakratarki hienieralnaha sakratara Paŭnočnaatłantyčnaha aljansu, padkreśliła, što «vielmi važna, kab źmiena hienieralnaha sakratara była zroblenaja dosyć rana i kab jana nie supała ni z vybarami ŭ Jeŭraparłamient (u červieni 2024 hoda. — Red.), ni z prezidenckaj kampanijaj u ZŠA».
Łunhiesku, ciapier hanarovaja navukovaja supracoŭnica brytanskaha analityčnaha centra Royal United Services Institute, papiaredziła, što «samaje horšaje, što moža adbycca, — heta kali novy hienieralny sakratar NATO stanie svajho rodu «reštkavym vynikam» načnych pieramovaŭ na samicie ES abo apyniecca ŭciahnutym u vielmi brudnyja vybary ŭ ZŠA».
Jakimi jakaściami pavinien vałodać kandydat u hiensieki aljansu
Ale damahčysia aptymalnaha vyniku, viadoma ž, nialohka. Post hienieralnaha sakratara aljansu — pa tradycyi jaho zajmaje pradstaŭnik jeŭrapiejskich dziaržaŭ — siabroŭ NATA — adna z samych značnych vakansij u śviecie, ale pry hetym niama ni aficyjnaha apisańnia abaviazkaŭ, ni pieraliku nieabchodnych navykaŭ, kab jaje zaniać, ni sposabu «padać zajaŭku». Pretendenty na hetuju pasadu nie buduć zaprošanyja na sumoŭje i nie pavinny prajaŭlać praźmiernaha žadańnia być abranymi.
Choć Vašynhton u pracesie padboru kandydataŭ razhladajecca ŭ jakaści «vykanaŭcy karaloŭ» (ab mahčymaści zjaŭleńnia «karalevy» — nižej), lubaja z 31 krain — siabroŭ NATO moža ŭ apošni momant całkam źmiašać usie karty hulcam.
«Nasamreč heta maštabnaja zakulisnaja dypłamatyja pa abodva baki Atłantyki, — kanstatuje Jan Lesier, vice-prezident analityčnaha centra Hiermanskaha fondu Maršała Złučanych Štataŭ (GMF) i kiraŭnik jaho brusielskaha ofisa. — Usio, ad saščepak da jadziernaj stratehii, vyrašajecca tut na asnovie kansensusu — i heta ž tyčycca vybaraŭ hienieralnaha sakratara».
Novy hienieralny sakratar NATO pavinien demanstravać ćviordaść u dačynieńni da Rasiei — ale nie tak rezka, kab vyklikać eskałacyju, — i być hatovym abaraniać samo isnavańnie aljansu, nie pravakujučy pry hetym jahonych niadobrazyčliŭcaŭ.
Na praciahu apošnich hadoŭ, kali abmiarkoŭvałasia pytańnie ab pierajemniku Stołtenbierha, zhadvalisia i takija jaho pažadanyja jakaści, jak toje, što jon pavinien być z krainy z vysokimi vydatkami na abaronu i da taho ž raźmieščanaj na paŭdniovym abo ŭschodnim fłanhu aljansu (paśla amal 15 hadoŭ znachodžańnia na hetaj pasadzie pradstaŭnikoŭ paŭnočnych krain). Akramia taho, išli razmovy pra toje, kab narešcie pastavić na čale NATO žančynu.
Kandydaty ŭ hiensieki NATA i ich nadziei
Imiony mnohich patencyjnych pretendentaŭ zjaŭlalisia i źnikali. Premjer-ministr Danii Miete Frederyksien i były ministr abarony Vialikabrytanii Ben Uoles, pa čutkach, navat asabista hutaryli z prezidentam ZŠA Džo Bajdenam z nahody svaich šancaŭ, ale paśla hetaha źniali svaje kandydatury z razhladu biez tłumačeńnia pryčyn.
U hety momant na pasadu hienieralnaha sakratara NATO adkryta pretendujuć premjer-ministarka Estonii Kaja Kałas, ministr zamiežnych spraŭ Łatvii Kryšjanis Karyńš i premjer-ministr Niderłandaŭ Mark Rute, jaki sychodzić sa svajoj pasady. I apošni, padobna, pastupova stanovicca favarytam.
Rute, druhi paśla vienhra Viktara Orbana pa praciahłaści znachodžańnia na čale ŭrada siarod dziaržaŭ — siabroŭ NATA, ličycca «biaśpiečniejšym» vybaram, čym palityki z krain Bałtyi, bo vajna Rasii z Ukrainaj ciapier daminuje ŭ paradku dnia aljansu.
Kałas adnačasova papularnaja i vyklikaje supiarečnaści, a Karyńš, chaj i ŭznačalvaŭ u minułym urad, nie karystajecca vialikaj papularnaściu. «Jość takoje mierkavańnie, što znachodžańnie kahości z krain Bałtyi na čale NATO budzie kontrpradukcyjnym, a nie karysnym», — adznačyła Kryści Rajk, namieśnica dyrektara Mižnarodnaha centra abarony i biaśpieki ŭ Talinie.
Sama jana z takim niazhodnaja. «Ciažka zrazumieć, u čym mienavita palahaje prablema, bo adnosiny (NATA. — Red.) z Rasiejaj na hety momant zamarožanyja. U lubym vypadku my nie havorym pra vierahodnaść adnaŭleńnia dypłamatyčnych suviaziaŭ najbližejšym časam», — zajaviła Rajk.
Tym nie mienš, što niemałavažna, Rute — adziny kandydat, jaki abmiarkoŭvaŭsia pastajannymi pradstaŭnikami krain — udzielnic NATA ŭ ramkach niefarmalnaha pracesu, paralelnaha kansultacyjam lidaraŭ dziaržaŭ, paviedamiła Aana Łunhiesku. Tak adbyvajecca, kali samy daśviedčany pa časie pracy ŭ Bruseli pradstaŭnik, ciapier heta charvat Maryjo Nobiła, źbiraje 30 svaich kalehaŭ, kab abmierkavać važnyja pytańni.
«Nakolki ja viedaju, niekatorym krainam jašče treba budzie kančatkova sfarmulavać svaje pazicyi, ale jany pracujuć nad dasiahnieńniem kansiensusu (u dačynieńni da Rute. — Red.)», — dadała Łunhiesku.
Vydatki na abaronu i adnosiny z Trampam
Niahledziačy na toje, što ŭsio heta adbyvajecca za kulisami, premjer-ministarka Estonii Kaja Kałas nie robić vyhladu, što nie zaŭvažaje taho, što adbyvajecca. Vystupajučy ŭ listapadzie ŭ ZŠA na mierapryjemstvie vydańnia Politico, jana publična pažartavała pra toje, što patrabavańni da jakaściaŭ, jakija raniej ličylisia pryjarytetnymi dla novaha hienieralnaha sakratara, vidavočna panizilisia.
«Jon abaviazkova pavinien być z krainy, jakaja vydatkoŭvaje na abaronu 2% svajho VUP. I było b niadrenna, kali b heta była žančyna», — nahadała jana. I ź ironijaj dadała: «Tak što łahična, što heta Mark Rute».
Paśla niajomkaj paŭzy aŭdytoryja zaśmiajałasia, a rasčaravańnie Kałas było vidavočnym. U nastupnym hodzie vydatki Estonii na abaronu pieravysiać 3% VUP, a Niderłandy nie daciahnuć da zapłanavanych 2%. Na pytańnie viadoŭcy, ci choča jana, kab jaje pa-raniejšamu razhladali ŭ jakaści kandydata na pasadu hienieralnaha sakratara NATO, Kałas adkazała adnym słovam: «Tak».
Jakuju rolu pamier vajennych vydatkaŭ toj ci inšaj krainy ihraje ŭ ZŠA napiaredadni prezidenckich vybaraŭ, zychod jakich moža być, pa vyrazie Jana Lesiera, «vielmi składanym z palityčnaha punkta hledžańnia dla Jeŭropy»? Kałas zachoŭvaje spakoj u ciažkaj situacyi, majučy ŭ jakaści arhumientu asihnavańni Estonii na abaronu, ale ŭ Rute moža być svaja «kazyrnaja karta». Na sustrečy ŭ Biełym domie ŭ 2019 hodzie Rute i Tramp žartavali i radasna plaskali adzin adnaho pa plačy. «Za apošnija paru hadoŭ my stali siabrami», — skazaŭ tady Tramp.
Na šlachu Rute ŭstanie Orban?
Niahledziačy na vidavočnaje farmiravańnie kansiensusu vakoł kandydatury Rute, niderłandiec moža sutyknucca ŭ bližejšy čas ź pieraškodaj u Jeŭropie ŭ asobie vienhra Viktara Orbana, ź jakim jon kanfliktavaŭ u minułyja hady, adstojvajučy pazicyi Jeŭrapiejskaha Sajuza, i jaki, jak kažuć, užo abviaściŭ ab svajoj niazhodzie z pryznačeńniem Rute.
Naziralniki nie vyklučajuć, što ŭ apošniuju chvilinu moža zjavicca kandydat, jaki budzie tak zvanym «ciomnym konikam» — i jon budzie adkazvać usim nieaficyjnym patrabavańniam. «Ničoha nie vyrašana, pakul nie vyrašana ŭsio», — papiaredžvaje Łunhiesku. Chto b u vyniku nie «pieramoh», udakładniaje Kryści Rajk, «heta dakładna budzie davoli vyboistaja daroha».
Adzinaje, što zdajecca biassprečnym na dadzieny momant, heta toje, što Jensu Stołtenbierhu pryjdziecca vybyć ź inšaj honki — za ŭładańnie rekordam samaha praciahłaha znachodžańnia na pasadzie hienieralnaha sakratara NATO. Choć Stołtenbierh užo i blizki da hetaha, ale jamu nie ŭdasca pierasiahnuć dasiahnieńnie niderłandskaha palityka Jozefa Łunsa, jaki zajmaŭ hetuju pasadu 13 hadoŭ.
Andrej Dźmitryjeŭ źjeździŭ u Bundestah, kab davieści nieabchodnaść udziełu Łukašenki ŭ mirnych pieramovach11
Kamientary