Jak spartoviec trapiŭ u AMAP, dušyŭ pratesty, ale ŭrešcie pastaviŭ vyšej sumleńnie
4 studzienia rasijskaja «Mieduza» apublikavała film pra samyja žachlivyja dni pratestaŭ u Biełarusi ŭ žniŭni 2020-ha. Film nazvany «Pahladzicie navierch» — aluzija na amierykanskuju navukovuju fantastyku «Nie hladzicie navierch», dzie čałaviectva vymiraje praz kamietu, jakuju nie stali źniščać z-za prahnaści palitykaŭ i ich sponsaraŭ. «Trybuna» pierakazała ź jaho adnu historyju, jakaja śviedčyć pra toje, jak niaprosta vyrvacca ź sistemy.
U filma dva hałoŭnyja hieroi, nazvanyja tolki pa imionach (mabyć, u jakaści mastackaha pryjomu) — ale pakolki jany z adkrytymi tvarami, to ŭ sukupnaści ź inšymi źviestkami ŭ stužcy nazvać ich proźviščy niaciažka.
Z adnaho boku, heta suzasnavalnik viadomaj IT-kampanii Michaił Čuprynski (plus jahony brat Kanstancin). U 2019-m jon asabista pakazvaŭ Łukašenku rabatyzavany kompleks — tady heta vyhladała całkam narmalna. A 9 žniŭnia 2020-ha niedaloka ad steły ŭ Minsku Michaiła Čuprynskaha źbili siłaviki i pavieźli na Akreścina, dzie jon usio daznaŭsia pra biesčałaviečnaść.
Ale padrabiazna «Trybuna» spyniłasia na druhim hieroju filma.
Heta spartoviec, jaki znajšoŭ sabie «padpracoŭku» ŭ łukašenkaŭskim AMAPie. Padobna, jon nie zjaŭlaŭsia idejnym prychilnikam dyktatury, ale pahadziŭsia na pracu ŭ siłavych strukturach dziela sacyjalnych harantyj. Składvajecca ŭražańnie, mužčyna dahetul hłyboka pieražyvaje paślavybarčyja padziei, vidavočcam i saŭdzielnikam jakich staŭ. Heta vydaje ŭ tym liku jahonaja žestykulacyja.
45-hadovy Alaksiej Haŭryčenka — lohkaatlet: pačynaŭ sa stajerskich dystancyj u 1500 i 3000 mietraŭ, ale zatym pierajšoŭ u marafonskuju hrupu — kaža, za žyćcio prabieh 42 marafony. U bazie rasijskaha sajta pra bieh jość vyniki Haŭryčenki z 1998 hoda — u 2000-ch jon traplaŭ na pjedestał roznych zabiehaŭ na 10 i bolš kiłamietraŭ unutry Biełarusi.
Na sajcie World Athletics jość i zapisy pra marafony Haŭryčenki ŭ Polščy i Francyi, pieramohu ŭ 2009-m na marafonie ŭ słavackaj Bracisłavie. Na sajcie biełaruskaj fiederacyi lohkaj atletyki pratakoły jość tolki z 2011-ha: Haŭryčenka staŭ 10-m na 10000 mietrach na ČB-2011, a jašče ŭdzielničaŭ u čempijanatach Biełarusi ŭ pamiaškańniach, ale va ŭzroście za 30 vysoka nie ŭźnimaŭsia: 12-y radok na 3000 mietraŭ u 2011-m, 15-y ŭ 2012-m, 20-y ŭ 2013-m.
A z 2007-ha nasuprać proźvišča ŭradženca Rahačova pačało zjaŭlacca słova «Dynama». Prosta ŭ peŭny momant karjery Haŭryčenka pastupiŭ na słužbu ŭ łukašenkaŭski AMAP pa Minsku. Hetaje padraździaleńnie daŭno maje drennuju słavu, ale da 2020-ha nie ŭsie ŭjaŭlali, na što jano sapraŭdy zdolnaje.
«Ja chacieŭ praciahvać biehać. Mnie patelefanavali i prapanavali pajści ŭ AMAP. Tady nabirali spartsmienaŭ pad kamandu na «viedamasnyja» spabornictvy, ale my mahli jašče vystupać na svaich spabornictvach — i respublikanskich, i za miažoj. Hetaha, u pryncypie, ja i chacieŭ. Nu, i plus jašče stabilny zarobak kožny miesiac. Na pracu [«amapaŭcami»] my vychodzili tolki ŭ śviaty — naprykład, u navahodnija try dni «ŭzmacnieńnia». Niejkija zvyšzadačy my nie vykonvali. Ja da kanca i nie ŭnikaŭ u hetyja zadačy», — pryznaŭsia Haŭryčenka ŭ filmie.
U hetych strukturach u Haŭryčenki ŭsio išło niadrenna. Łukašenkaŭskija miedyja nie raz fiksavali pośpiechi praparščyka na «viedamasnych» turnirach — pa spartyŭnym trochborji (płavańnie, stralba, bieh) i navat pa łyžnych honkach. Paralelna Haŭryčenka praciahvaŭ biehać na doŭhija dystancyi na zvyčajnych spabornictvach. A jašče atrymaŭ stabilnaść, za jakoj zvyčajna iduć u sistemu, — siamja, kvatera ŭ kredyt pamieram kala 200 dołaraŭ u miesiac, hurtki i repietytary dla dziaciej, raźvićcio jakich było dla baćkoŭ pryjarytetam. Ź ježaj, kamunałkaj i ramontam u žytle «amapaviec» i jahonaja žonka asablivych finansavych zapasaŭ nie mieli.
Ranicaj 9 žniŭnia 2020-ha Haŭryčenka byŭ vyklikany va «ŭzmacnieńnie», ź jakoha viarnuŭsia tolki ŭ noč na 12 žniŭnia. Miarkujučy pa internet-pošukavikam, u filmie «amapaviec» upieršyniu padrabiazna raspavioŭ pra svajo bačańnie tych dzion, jakija na jaho mocna paŭpłyvali. Choć napiaredadni padziej, miarkujučy pa słovach Haŭryčenki, jon zachoŭvaŭ raniejšuju naiŭnaść u staŭleńni da svajoj pracy: «dumaŭ, što ŭsio projdzie jak by ŭ ramkach zakona».
Padobna, mužčyna dahetul nie moža zrazumieć, čamu jahonyja kalehi paviali siabie tak, jak paviali, i sprabuje znajści im choć niejkaje apraŭdańnie. Sam jon «nie bačyŭ nivodnaha ahresiŭna nastrojenaha [čałavieka], ale, moža, mianie nie zapuskali ŭ hušču, razumiejecie».
Haŭryčenka zapeŭnivaje, što sam jon siłu nie ŭžyvaŭ — tamu što jaho nie pasłali na vulicy, a pakinuli ŭ aŭtazaku «pryjomščykam». Tam amapaviec nie bačyŭ, što adbyvajecca pa-za mašynaj, ale čuŭ i, znoŭ ža, navat nie dapuskaŭ, što jahonyja kalehi mohuć užyvać hvałt pieršymi i da biazzbrojnych (choć i da 9 žniŭnia 2020-ho na pieradvybarnych akcyjach chapała padobnych situacyj).
«Pačuŭ stralaninu — spačatku padumaŭ, moža, salut niechta, pietardy [zapuściŭ]. [Potym] padumaŭ, što niejkaja vajna [pačałasia], što i z taho boku, razumiejecie, idzie adpor, što ludzi nie źbirajucca zdavacca. I ŭžo kali pa racyi [pajšli] kamandy ŭžyvać śpiecsrodki, heta značyć šumavyja hranaty i humovyja kuli, padumaŭ tolki adno: niaŭžo tak usio sumna, što pryjšłosia ich užyvać?» — pryznaŭsia ŭ videa Haŭryčenka.
Były amapaviec siońnia kaža, što jon z kalehami ŭsiu noč zahadvaŭ žadańnie, «aby nie prymušali kahości zabirać, kahości sadžać», — było lahčej siabie apraŭdvać, kali «vykonvaješ svaju pracu, ludziej nie čapajučy». Taksama jon dadaŭ, što jahonyja kalehi adčuvali, byccam «abaraniajuć krainu ad voraha», i vinu za heta ŭskładaje na «kamandziraŭ».
«Słužyŭšy tam, ty razumieješ, što adkaznaść niasuć jany, razumiejecie, načalniki. Heta značyć, ja spadziavaŭsia na ich. Ludzi z pahonami takimi, jakija skončyli VNU i mieli jurydyčnuju adukacyju, — ja [dla siabie] razumieŭ, što jany ŭśviedamlajuć, jakija addajuć zahady.
Kamandzir majho adździaleńnia kazaŭ: «Alaksiej, ty zapomni, što hetyja ludzi prapłačanyja. Voś my jechali — a adnamu zatrymanamu na rachunak na telefon užo pastupiła niekalki tysiač dołaraŭ». Voś hety vakuum, jaki stvaryli dla nas na pracy, sfarmavaŭ toje, što ja [dumaŭ]: «Sapraŭdy, jany, napeŭna, vorahi, napeŭna, chočuć, jak nam kazali, «destabilizacyi abstanoŭki ŭ krainie», — skazaŭ Haŭryčenka, dadaŭšy, što da hetaha času tak i nie zrazumieŭ značeńnia słova «destabilizacyja».
Raskazaŭ Haŭryčenka i pra toje, jak byŭ iłžyvym «śviedkam» na režymnych «sudach» — davaŭ pakazańni, nibyta parušali «zakon» ludzi, jakich jon u vočy nie bačyŭ. Kali mienavita heta adbyvałasia, u videa nie havorycca, ale ŭ siecivie znachodzicca abvinavačańnie Haŭryčenki nakont iłžeśviedčańnia na «sudzie» 19 červienia 2020-ha.
«Pasyłajuć, razumiejecie, u sud i kažuć: «Ty pavinien voś heta kazać», — pa šabłonie. Ja admaŭlaŭsia, ale pierada mnoj tavaryša zvolnili, jaki admoviŭsia. I ja bajaŭsia hetaha, dumaŭ, što, nu, schadžu, zatoje mianie nie zvolniać. Pratakoł ja ŭžo padpisvaŭ — kali b u sudzie skazaŭ, što nie bačyŭ, nie viedaju [«padsudnaha»], to razumieŭ, što mnie taksama mahli b nadzieć kajdanki. Ty — «śviedka», ty svaju spravu pavinien vykanać i pajści. Try «sudy» było ŭ adzin dzień. Adnaho čałavieka z kamiery prosta pa skajpie pakazali. Jon mnie skazaŭ: «Budź ty praklaty», — uspomniŭ Haŭryčenka.
Ale, zdajecca, paśla viartańnia z «uzmacnieńnia» 12 žniŭnia Haŭryčenka ŭsio ž aznajomiŭsia z alternatyŭnymi krynicami infarmacyi. I dakładna daviedaŭsia pra zabojstva ŭ noč z 10 na 11 žniŭnia Alaksandra Tarajkoŭskaha — adnaho ź biazzbrojnych udzielnikaŭ pratestaŭ, u jakoha strelili za toje, što jon «nachabna i metanakiravana» stajaŭ pierad siłavikami z padniatymi rukami. Aficyjna Tarajkoŭskaha abvinavačvali ŭ sprobie niešta ŭzarvać, ale vidavočcy, a zatym i videa pakazali, što ruki mužčyny byli pustyja.
«Jašče žyvieš tym, što zaraz raskryjuć hetuju spravu, moža, u jaho była sapraŭdy hranata ŭ rukach. Nie mohuć tak prosta ŭziać i strelić — takoj dumki ja nie moh dapuścić. [A mnie kamandzir] kaža: «Dy što ty? Nie zvažaj. Tam ałkaholik niejki, dziesiać razoŭ sudzimy. Jon tam išoŭ, zamachvaŭsia (usio heta było niapraŭdaj. — Tribuna.com). Nu, zabili pa vypadkovaści». To-bok heta zjaŭlałasia faktaram, što jaho treba zabić», — uśviadomiŭ Haŭryčenka.
Amapaviec zachacieŭ zvolnicca, ale siłaviki padpisvajuć asablivyja kantrakty — za rasstavańnie ź sistemaj Haŭryčenka zastavaŭsia vinien kala dźviuch tysiač dołaraŭ, a jahonaje žyćcio, nahadajem, było zbudavana tak, što hrošaj u pryncypie nie zastavałasia. Adhavorvała ad zvalnieńnia i žonka, nahadvajučy pra materyjalny bok pytańnia.
«Ja kazała: «Nu, Loš, nu, treba paciarpieć. Blin, nu heta praca. Usich na pracy dajmajuć. Jość momanty, kali za spravu, kali biez spravy. Ale ty paciarpi. Što my budziem rabić?» Ja nie tak šmat atrymlivaju jak by. I ŭ nas surjoznyja pytańni ź finansami — kredyty, dziciačyja hurtki. Prosta ad usiaho admovicca? Dzieci žadajuć hetym zajmacca, im heta padabajecca. I ty razumieješ, što heta patrebna. Biez hetaha nikudy».
Tamu ja jamu kazała: «Jak?». A jon kaža: «Jak-niebudź», — raspaviała žonka Haŭryčenki.
U vyniku amapaviec usio ž nie zmoh pierastupić praz sumleńnie. Žonka ŭbačyła, što «čałaviek čarnieje ad pieražyvańniaŭ», i pahadziłasia padtrymać muža. Dźvie tysiačy dołaraŭ Haŭryčenka znajšoŭ u svajakoŭ — navat nie ŭ doŭh, a prosta tak. 15 žniŭnia jon napisaŭ rapart na zvalnieńnie — a ŭ sacsietkach zjaviłasia videa, u jakim Haŭryčenka tłumačyć, što jaho «žyćciovaja i duchoŭnaja pazicyja supiarečyć situacyi», ad sychodu supracoŭnikaŭ vielmi strymlivajuć vialikija vypłaty pry razryvie kantraktu, ale «honar i sumleńnie vyšej za ŭsio».
U kancy videa Haŭryčenka prynios «prabačeńni ŭsiamu biełaruskamu narodu» — ciapier kaža, što «kožny dzień na sabie pieražyvaŭ adkaznaść: kožny paciarpieły, kožny, kaho paranili, kaho ŭdaryli, navat śmierci — heta i maja adkaznaść, heta ŭsio i na maich plačach taksama».
Jak i čym siońnia žyvie Haŭryčenka, u filmie nie paviedamlajecca. Ale, miarkujučy pa zdymkach, jon ź siamjoj uładkavaŭsia niedzie za miežami Biełarusi.
«Heta cikavy dośvied, bo ja byŭ i z taho boku, i z taho». Były brescki śledčy, jaki staŭ palitviaźniem, raskazaŭ pra sistemu znutry i zvonku
Palitźniavolenaha eks-śpiecnazaŭca znoŭ buduć sudzić. Jaho zatrymali za dzień da adjezdu za miažu
«Abaviazacielstvy vykananyja, my spyniajem maŭčańnie». Stanisłaŭ Łupanosaŭ raskazaŭ pra aŭdyt «Bajpoła» i rezka raskrytykavaŭ byłych paplečnikaŭ
Pamior dzied Koli Łukašenki — były viazień HUŁAHa, asudžany za dapamohu «banderaŭcam»6
Kamientary