Farmalnaja pryčyna taho, čamu ŭ SSSR, a paśla na bolšaj častcy postsavieckaj prastory, adznačali i adznačajuć dzień pieramohi nad nacysckaj Hiermanijaj nie 8 maja, jak va ŭsim inšym śviecie, a na dzień paźniej — čysta techničnaja. Maŭlaŭ, pamiž Bierlinam i Maskvoj była roźnica ŭ časie, što vyklikała i roźnicu ŭ datach. Ale na samaj spravie va ŭsio heta zakładzieny hłyboki ideałahičny sens, piša ŭ fejsbuku historyk Alaksandr Paškievič.
Situacyjnaje vajennaje sajuźnictva pamiž tatalitarnym SSSR i zachodnimi demakratyjami, jak i zaŭsiody ŭ takich vypadkach byvaje, rastvaryłasia ŭ pavietry faktyčna adrazu paśla taho, jak źnik ahulny vorah. Paśla taho šlachi byłych sajuźnikaŭ radykalna razyšlisia, pačałasia Chałodnaja vajna.
Pieramoha ŭ Druhoj suśvietnaj vajnie stała adnym z narožnych kamianioŭ abnoŭlenaj ideałohii kamunistyčnaj dziaržavy, i ŭ jaje interpretacyi dasiahnutaja jana była savieckim narodam ledź nie adnaasobna, zachodnija sajuźniki dobra što tolki nie zaminali. Pra vyratavalny lend-liz i bai na inšych teatrach vajennych dziejańniaŭ, jakija niesumnienna ŭnosili svaju niemałuju leptu ŭ ahulnuju spravu, zhadvałasia ŭ najlepšym vypadku mimachodź, jak pra niešta niavažnaje i druhasnaje.
Druhaja suśvietnaja vajna ŭ jaje savieckaj viersii faktyčna zvodziłasia da «Vialikaj Ajčynnaj», a roźnica ŭ datach kančatkovaj kapitulacyi Hiermanii dobra kłałasia ŭ ahulnuju kanvu: u ich svajo śviata, a ŭ nas svajo.
Takaja situacyja niaźmienna pratrymałasia da samaha krachu kamunistyčnaj sistemy i raspadu SSSR. A paśla taho pryncypovaj źmieny na bolšaj častcy postsavieckaj prastory nie adbyłosia taksama, bo za amal 50 hadoŭ śviatkavańnie Dnia pieramohi mienavita 9 maja stała ŭžo naturalnaj tradycyjaj, pieradavanaj z pakaleńnia ŭ pakaleńnie.
I, badaj, hetaja tradycyja mieła b šancy zastacca nazaŭždy, kali b Rasija ŭ 1990-ja, pa prykładzie inšych kałanijalnych impieryj, zdoleła namacać šlachi postimpierskaj transfarmacyi i bolš-mienš paśpiachova hetymi šlachami pajści.
U realnaści padziei, adnak, raźvivalisia pavodle zusim inšaha scenaryju. Krychu paekśpierymientavaŭšy pry Jelcynie, padčas kiravańnia Pucina rasijskaja dziaržava ćviorda viarnułasia na rejki adnaŭleńnia impieryi, a niepieraasensavanaja savieckaja kancepcyja Druhoj suśvietnaj vajny jak «Vialikaj Ajčynnaj» z 9 maja 1945 hoda jak jaje kulminacyjnym momantam stała adnym z narožnych kamianioŭ dla kultyvavańnia impierskaj pychi ŭ zvyrodlivaj formie «pobiedobiesija» i «možiem povtoriť».
A ŭ łukašenkaŭskaj Biełarusi ničoha pieraasensoŭvać navat nie sprabavali: ad samaha prychodu Łukašenki da ŭłady «Vialikaja Pieramoha» stała padmurkam dla lubych sprobaŭ histaryčnaj lehitymizacyi aŭtarytarnaha režymu. Da jaje pryzvyčailisia apielavać dla apraŭdańnia lubych, navat samych adyjoznych dziejańniaŭ, i tym samym pamiać pra vajnu ŭ hetaj formie daščentu dyskredytavali. U joj užo mała čaho i zastałosia žyvoha, usio zabiŭ panyły aficyjoz.
I z hetym užo ničoha nie zrobiš.
Kali 30 ci navat 20 hadoŭ tamu jašče možna było spadziavacca, što savieckaja kancepcyja Druhoj suśvietnaj u formie «Vialikaj Ajčynnaj» moža z časam evalucyjanavać u niešta bolš prystojnaje, to ciapier takich iluzij zachoŭvacca nie pavinna.
Kali imknucca da viartańnia ŭ cyvilizavany śviet, rabicca častkaj Jeŭropy, a nie razburalnaha «ruskaha śvietu», to nielha zalivać novaje vino ŭ staryja miachi.
Pamiać pra Druhuju suśvietnuju vajnu i jaje achviaraŭ musić nami śviata zachoŭvacca, ale savieckaja jaje kancepcyja, skiravanaja na supraćpastaŭleńnie zachodniamu śvietu, u novych umovach pavinna być abaviazkova demantavanaja — uklučna z alternatyŭnaj dataj.
Treciaha tut, na ščaście ci na žal, nam nie dadziena. I čym chutčej pazbaviacca ad iluzij tyja, chto na hety kont ich jašče zachoŭvaje — tym lepiej.
Kamientary
Nie śviatkujcie savieckaje śviata 9 traŭnia !
Nie dapamahajcie našym klatym voraham maskavitam i ich chaŭruśnikam - łukašenkam adčuvać siabie haspadarami biełaruskpha naroda.