Jakimi buduć vybary 2025 hoda? Razvažajuć Viačorka, Łatuška i Šrajbman
Što budzie rabić apazicyja i čaho čakać ad łukašenkaŭcaŭ? Svajo bačańnie stratehii demakratyčnych siłaŭ adnosna prezidenckich vybaraŭ 2025 hoda vykazali Franak Viačorka, Pavieł Łatuška i Arciom Šrajbman.
Dyskusija pra heta prajšła na fiestyvali «Tutaka».
«Treba mieć mieniu roznych dziejańniaŭ i krokaŭ»
Franak Viačorka adznačyŭ, što nie maje nijakich spadziavańniaŭ nakont taho, što vybary daduć novaje akno mahčymaściej. «Adnaznačna my budziem pracavać nad niepryznańniem hetych vybaraŭ. Šukajem mahčymaści, jak heta možna skarystać dla mabilizacyi biełaruskaha hramadstva», — tłumačyć jon.
Pa słovach daradcy Śviatłany Cichanoŭskaj, demakratyčnyja siły pavinny mieć «cełaje mieniu roznych dziejańniaŭ i krokaŭ», ź jakich bližej da 2025 hoda sfarmirujecca taktyka. A demakratyčnyja siły pavinny być «ełastyčnyja ŭ chutkim reahavańni na padziei».
«Zaraz bajkot realizavać niemahčyma. Ale i niebajkot taksama nie daje nijakaha sensu. Kali my kažam, što nie hulajem pa tych ža praviłach, što i raniej, to treba paźbiehnuć paradyhmy «bajkot — nie bajkot» i šukać niešta novaje», — ličyć palityk.
«Tak ci inakš, my hetyja vybary nie pryznajom. Kažam, što paśla 2020 hoda vyjšli za miežy vybarčych cykłaŭ. Patrabavańni ludziej na płoščy ŭ 2020 hodzie nie vykananyja. Tamu my patrabujem novych svabodnych vybaraŭ, vyzvaleńnia palitviaźniaŭ, pakarańnia vinavatych, nie pryviazvajučysia da tych elektaralnych kampanij, jakija anansuje Łukašenka», — adznačyŭ Viačorka.
«Patrebna kamunikatyŭnaja kampanija ŭ dva baki»
Pa słovach Arcioma Šrajbmana, vybarčaja kampanija 2025 hoda va ŭmovach adsutnaści prastory dla palityčnaha dziejańnia ŭnutry — najbolš spryjalny čas dla praviadzieńnia demakratyčnymi siłami kamunikacyjnaj kampanii. Pryčym u abodva baki — jak unutry krainy, tak i dla mižnarodnych partnioraŭ.
Hałoŭnym pasłańniem kamunikacyjnaj kampanii ŭnutry krainy, jak i ŭ 2024-m, zastajecca delehitymizacyja hetaha pracesu, tłumačeńnie ludziam, što vybary pa sutnaści takimi nie źjaŭlajucca i pry hetym adbyvajucca na fonie turkmienskich, paŭnočnakarejskich represij.
«Mienavita ab hetym u pieršuju čarhu treba havaryć, a nie pra toje, ź jakimi «špicami» Łukašenka budzie ŭ biuleteni. Pry hetym hałoŭnaje — vyjści za miežy svajho koła prychilnikaŭ», — adznačaje Šrajbman i źviartaje ŭvahu na toje, što achapić novuju aŭdytoryju budzie vielmi składana, bo biełaruskija demakratyčnyja siły kamunikujuć z aŭdytoryjaj praź niezaležnyja ŚMI, a nie majuć surjoznych ułasnych miedyjaresursaŭ, jak heta jość, naprykład, u Rasii.
Kali havaryć pra nakiravanaść kamunikacyi na zachodnich partnioraŭ, to dla ich «nie zaŭsiody dastatkova» toje, što my havorym pra spynieńnie vybarčych cykłaŭ i pra toje, što znachodzimsia ŭ niejkaj novaj situacyi.
«Jak patłumačyć zachodnim partnioram, što hetyja psieŭdavybary nie pavinny ŭsprymacca jak punkt dla pavolnaha pierahortvańnia staronki ŭ tym liku i ŭ adnosinach da biełaruskich demakratyčnych siłaŭ?» — stavić pytańnie Šrajbman.
«Mabilizacyja i łatentnaja palityzacyja»
Kiraŭnik Narodnaha antykryzisnaha ŭpraŭleńnia Pavieł Łatuška ličyć vybarčuju kampaniju 2025 hoda dobraj nahodaj dla taho, kab vypracavać stratehiju na vypadak, kali «Łukašenka zaŭtra pamre»: «Što my budziem rabić u zaležnaści ad taho, budzie hety vybarčy praces u 2025-m ci jon zaŭtra pamiraje? My pavinny pryznać, što da hetaha nie padrychtavanyja. Nie viedajem, što budziem rabić u hety momant. I nie majem struktury, kab sapraŭdy adreahavać na hetuju situacyju».
Łatuška adznačyŭ, što jaho kamanda vystupaje suprać bajkotu. Na jaho pohlad, nieabchodna padtrymlivać u hramadstvie «zacikaŭlenaść da taho, što pieramieny adbuducca i što jany biez našaha ŭdziełu niemahčymyja». Tamu treba dumać pra vybarčuju kampaniju:
«Mabilizacyja i łatentnaja palityzacyja pavinny adbycca. Łatentnaja — značyć, niabačnaja dla voraha, —kab jon na jaje nie moh adreahavać. Voś jaje my pavinny arhanizavać. (…) My za biaśpiečnyja, ale praaktyŭnyja dziejańni».
Viačorka i Łatuška adznačyli, što demakratyčnym siłam nieabchodna mieć adzinuju stratehiju na čas vybarčaj kampanii.
Prablemy, jakija treba ŭličvać
Udzielniki dyskusii spynilisia na prablemach, jakija treba ŭličvać. Siarod ich — abmiežavanaść čałaviečaha resursu ŭ demakratyčnych sił.
«Usie hladziać na palitykaŭ, jakich faktyčna źniščaje režym. Z druhoha boku, pačynajuć źniščać i partniory pa demakratyčnym ruchu, u tym liku i tyja, što stajać zvonku. U vyniku palityki stanoviacca ekśpiertami. Chutka my ŭsie staniem ekśpiertami. I pytańnie budzie ŭ tym, kaho my budziem aceńvać», — zaŭvažyŭ Łatuška i prapanavaŭ prajaŭlać bolš razumieńnia adnosna taho, što čałaviečych resursaŭ u demakratyčnych siłaŭ pamienieła ŭ dziasiatki razoŭ.
«Heta vyklik dla nas usich — ci hatovy my budziem uklučycca ŭ aktyŭnyja dziejańni. Pracavać dla taho, kab adzinaja stratehija dała choć niejki plon», — adznačyŭ Łatuška.
Šrajbman dadaŭ, što važna šukać biaśpiečnyja stratehii mabilizacyi, jakija dazvolać «nie spalić resurs». Pry hetym centralnaj temaj scenaryja palityčnaj mabilizacyi, na dumku palitołaha, pavinna stać tema palitźniavolenych. Jon prapanuje pisać u vybarčych biuleteniach proźviščy palitźniavolenych.
«My ŭsie razumiejem, što hety palityčny zapał nie pieražyvie nastupny dzień paśla vybaraŭ. To chacia b ludzi, jakija ŭ hetym udzielničali, i členy kamisij, jakija buduć adkryvać hetyja biuleteni, zhadajuć ab hetaj prablemie. Mižnarodnaja supolnaść zhadaje pra jaje, Łukašenku jašče raz nahadajuć pra jaje. Mienavita takija napaminy pryvodziać da niejkich abmiežavanych sastupak. Tamu ŭ hetym ja baču adziny kanstruktyŭny patencyjał mabilizacyi».
Jašče adzin vyklik, jaki nieabchodna ŭličvać, heta rasijski faktar. Łatuška ŭpeŭnieny, što Rasija budzie sprabavać zhulać svaju hulniu ŭ vybarčaj kampanii 2025 hoda. Jana moža vieścisia jak za, tak i suprać Łukašenki. Tamu demakratyčnym siłam nieabchodna vyznačycca, jak reahavać na heta.
Łatuška adznačyŭ, što «vorah z taho boku staŭ bolš razumnym», i heta nieabchodna razumieć:
«Pryjšli da ŭłady dva prafiesijanały. Heta Ryžankoŭ i Piatkievič, jakija nie da paraŭnańnia z Kačanavaj i tymi, chto adkazvaŭ za vybary 2020 hoda. Jany majuć dośvied. Heta ambitnyja ludzi, umiejuć dumać i płanavać stratehična, na niekalki krokaŭ napierad. (…) Vorah staŭ macniejšy. Tamu my pavinny taksama być macniejšyja i macniej abjadnanymi».
Kamientary
Pustyja ŭčastki - najbolš biaśpiečny sposab prademanstravać realnuju "padtrymku" uzurpatara.