Sacyjałahičnyja apytańni pakazali, što kandydat u prezidenty ZŠA ad Respublikanskaj partyi Donald Tramp abahnaŭ svaju supiernicu ad Demakratyčnaj partyi Kamału Charys pa papularnaści ŭ swing states. «Naša Niva» spytała ŭ byłoha biełaruskaha dypłamata Valera Kavaleŭskaha i palitołaha Alaksandra Frydmana, čaho čakać Biełarusi, kali Tramp vierniecca ŭ kresła prezidenta.
«Pa Biełarusi jość dvuchpartyjny kansensus»
Kiraŭnik Ahienctva jeŭraatłantyčnaha supracoŭnictva Valer Kavaleŭski adznačaje, što palityki ŭ Kanhresie i vykanaŭčaj uładzie ZŠA niabłaha razumiejuć situacyju ŭ Biełarusi, adsočvajuć jaje.
«I što vielmi važna dla nas — u Vašynhtonie jość dvuchpartyjny kansensus adnosna našaj situacyi. Respublikancy i demakraty adnolkava ŭsprymajuć situacyju ŭ Biełarusi.
Jany hatovyja supracoŭničać pamiž saboj, kab razam vypracoŭvać palityku pa Biełarusi. U hetym sensie možna kazać, što dla Biełarusi heta vielmi vyhadnaja situacyja, bo damahčysia kansensusu ŭ ZŠA niaprosta», — tłumačyć palityk.
Upeŭnienaści ŭ tym, što Biełaruś važnaja kraina na mapie Jeŭropy, dadali padziei 2020 hoda, kali narod vykazaŭsia suprać dyktatury. A paśla padziei 2022-ha kančatkova stała zrazumieła, što Biełaruś, jakaja całkam znachodzicca pad upłyvam Rasii, heta dadatkovaja krynicaj niebiaśpieki ŭ rehijonie.
Ale heta nie aznačaje, što Štaty sami vyrašać biełaruskija prablemy.
«Kab damahacca niejkich dziejańniaŭ i palityčnych źmienaŭ, nam patrebna značna bolšaja dypłamatyčnaja praca praz kantakty ź Biełym domam, Kanhresam i Dziarždepartamientam.
Ale nichto za nas nie zrobić našu pracu pa vyzvaleńni Biełarusi ad dyktatury. Nam mohuć tolki dapamahčy ŭ hetym, ale treba raźličvać, što asnoŭnuju pracu musim rabić my i biełaruski narod.
U Štatach uvažliva sočać za tym, što adbyvajecca ŭ Biełarusi paśla 2020 hoda: ci jość niejkija prykmiety pratestaŭ, aktyŭnaj dziejnaści ŭ samoj krainie, jakim čynam demakratyčnyja siły ŭpłyvajuć na situacyju, ci jany prysutničajuć u biełaruskaj infarmacyjnaj prastory i ŭ praktyčnych dziejańniach, jak jany ŭpłyvajuć na sam praces vybaraŭ 2025 hoda, ci jość niejkaja vyraznaja stratehija».
Režym Łukašenki rukami siłavikoŭ i prapahandy sprabuje zadušyć hałasy biełarusaŭ jak unutry krainy, tak i za jaje miežami. Tamu, pryznaje Kavaleŭski, dakazvać, što ŭ Biełarusi jość imknieńnie da demakratyi, zachavańnia suvierenitetu i niezaležnaści, stanovicca ŭsio składaniej.
Taksama łukašenkaŭskija palityki i dypłamaty na samych roznych uzroŭniach sprabujuć pierakanać Zachad, što Łukašenka lehitymny i jaho treba padtrymać. Jany namahajucca pierakanać, što treba admovicca ad palityki niepryznańnia Łukašenki.
«Zaraz idzie ruch u bok mirnaha pracesu pa vajnie suprać Ukrainy — iduć pieramovy, jość kantakty pamiž ukrainskim i rasijskim bokam.
I tut vielmi važnaja zadača dla Biełarusi — damahčysia taho, kab nacyjanalnyja intaresy našaj krainy taksama byli adlustravanyja ŭ hetych damoŭlenaściach.
Nieabchodna, kab damoŭlenaści, jakija, umoŭna kažučy, mohuć adbycca pamiž Zachadam i Rasijaj, nie ihnaravali situacyju ŭ Biełarusi. Tamu situacyja davoli składanaja. Jana nie vyznačanaja jak dla Rasii, tak i dla ZŠA, i tym bolš dla Biełarusi. Tamu nam vielmi važna prysutničać i davodzić svaju pazicyju», — upeŭnieny Kavaleŭski.
Što moža źmianicca, kali pieramoža Tramp?
Što, kali na vybarach pieramoža Tramp? Na dumku Kavaleŭskaha, dvuchpartyjny kansensus pa Biełarusi daje padstavy raźličvać na toje, što bačańnie situacyi nie źmienicca.
«Adnak pazicyja Trampa na karyść jak maha chutčejšaha spynieńnia vajny moža mieć surjoznyja nastupstvy dla našaha rehijona», — ličyć Valer Kavaleŭski.
Taki padychod, na dumku palityka, moža nie ŭličvać intaresy Ukrainy, a taksama mocna ŭpłyvać na intaresy ES. Tamu i intaresy Biełarusi mohuć być praihnaravanymi.
«Druhoje, što moža być škodnym dla nas, — heta staŭleńnie Trampa da NATA. Jon nieadnarazova skieptyčna vykazvaŭsia nakont udziełu ZŠA ŭ aljansie i faktyčna pahražaŭ vychadam z NATA. Heta moža mocna padarvać upłyŭ i značnaść aljansu dla rehijanalnaj biaśpieki, što pastavić pad pytańnie jaho zdolnaść vyrašać pahrozy, jakija stajać siońnia pierad aljansam».
Treciaje, što, na dumku Kavaleŭskaha, varta ŭličvać, — heta staŭleńnie Donalda Trampa da demakratyčnych instytutaŭ (svabody ŚMI, niezaležnaj sudovaj sistemy, pravoŭ čałavieka).
«Vyhladaje, što časam u jaho ŭźnikajuć davoli aŭtarytarnyja padychody. Jon heta vyrazna pakazaŭ padčas svajho pieršaha terminu», — źviartaje ŭvahu były dypłamat.
Valer Kavaleŭski bačyć u vypadku pieramohi Trampa surjoznyja pahrozy tym ideałam i metam, da jakich imkniecca biełaruski demakratyčny ruch.
Tym nie mienš, adznačaje były dypłamat, sama Respublikanskaja partyja ŭ vyniku pieramohi Trampa rychtujecca da taho, što časam budzie vymušanaja strymlivać svajho lidara, kab nie narabić škody nacyjanalnym intaresam.
«Adkaznyja respublikancy buduć imknucca da taho, kab nie pravodzić takuju palityku, jakaja budzie nieści škodu samim Złučanym Štatam», — miarkuje Kavaleŭski.
Łukašenka za Trampa?
Analityk Alaksandr Frydman padzialaje ŭpłyŭ ZŠA na Biełaruś na dva łahiery: demakratyčnyja siły i režym Łukašenki.
«Demsiły aryjentujucca na Złučanyja Štaty i Zachad. Siarod dasiahnieńniaŭ Śviatłany Cichanoŭskaj možna nazvać sustreču z Bajdenam i kantakty ź siońniašniaj amierykanskaj administracyjaj», — adznačaje Frydman.
Alaksandr Łukašenka, adznačaje analityk, vykazvaŭ aściarožnyja spadziavańni na pieramohu Donalda Trampa i źviazanyja z hetym źmieny ŭ palitycy Vašynhtona.
Staŭleńnie Łukašenki da ZŠA analityk nazyvaje dvaistym. Z adnaho boku jon usprymaje ich jak voraha, a z druhoha, u jaho vykazvańniach isnuje pavaha da Złučanych Štataŭ jak da zvyšdziaržavy.
Tym nie mienš, pa słovach analityka, kali pahladzieć na ŭpłyŭ amierykancaŭ na padziei ŭ Biełarusi i jaje ŭnutranuju palityku, to jon zusim nievialiki.
«Biełaruś znachodzicca ŭ rasijskaj arbicie, tamu Łukašenka pierš za ŭsio aryjentujecca na Rasiju, a taksama na Kitaj. Ale tym nie mienš, mnie padajecca, što jon byŭ by nie suprać palepšyć adnosiny sa Štatami.
Ź jaho zajavaŭ vynikaje, što jon ličyć, što tak zvanym kalektyŭnym Zachadam kirujuć Złučanyja Štaty, a Jeŭropa — heta ŭsio niesurjozna, tamu jon by chacieŭ palepšyć znosiny mienavita sa Štatami», — miarkuje analityk.
Na dumku Frydmana, Łukašenku vielmi padabałasia, kali ŭ 2019—2020 hadach da jaho prylatali Džon Bołtan i Majk Pampiea.
«Taksama jon byŭ zusim nie suprać sustrecca z amierykanskim prezidentam. Tamu na sustreču Cichanoŭskaj z Bajdenam jany adreahavali dosyć niervova.
U ekanamičnym sensie ŭpłyŭ ZŠA na Biełaruś taksama niaznačny, asabliva ŭ paraŭnańni ź Jeŭrasajuzam», — adznačaje Frydman.
Što tyčycca mahčymaj pieramohi Trampa na vybarach, to, na dumku analityka, u Łukašenki jość peŭnyja spadziavańni na heta, bo jon bolš zrazumieły Łukašenku, čym Charys.
Łukašenka mocna pamylajecca
«U ich padobny ŭzrost, niekatoryja pavodziny, papulizm, dy i na pieršy termin Trampa vypaŭ pieryjad palapšeńnia biełaruska-amierykanskich adnosin. Łukašenku heta, u pryncypie, padabałasia, tamu, imavierna, jon pieranosić dośvied pieršaha terminu na toje, što moža być», — adznačaje palitołah.
Ale, na dumku Frydmana, Łukašenka mocna pamylajecca, bo ŭ novaj administracyi nie budzie takich ludziej, u jakich była b nadzieja vykarystać supiarečnaści pamiž Minskam i Maskvoj i pasprabavać vyciahnuć Biełaruś z rasijskaj zony ŭpłyvu i tym samym pasłabić Rasiju.
«Ciapier ujavić takoje absalutna nierealistyčna, tym bolš, što kali budzie novaja amierykanskaja administracyja, to jana budzie pavodzić siabie inakš. U ich buduć zusim inšyja pryncypy dziejańnia. Jany ciapier zasiarodžanyja na Kitai.
A voś da Maskvy ŭ ich roznaje staŭleńnie. Jość navat idealisty, jakija ličać, što možna dasiahnuć niejkich kampramisaŭ z RF, kab vyciahnuć Maskvu z-pad kitajskaha ŭpłyvu. Bo kali heta nie ŭdasca, to daviadziecca zmahacca adrazu i z Kitajem, i z Rasijaj.
Ale dosyć kampramisnaja rytoryka ŭ dačynieńni da Maskvy jość, u raźliku na toje, što Maskva budzie hulać pa tych praviłach, jakija prydumaŭ Tramp. Ale nie vyhladaje, što tak budzie», — miarkuje analityk.
«I voś tut vychodzić Łukašenka, jaki źjaŭlajecca siabram adrazu dvuch hałoŭnych vorahaŭ: Piekina i Maskvy, jaki vielmi aktyŭna dziejničaje na kitajskim napramku. I voś hetyja adnosiny ź Piekinam mohuć drenna paŭpłyvać na toje, jak novaja administracyja, kali jana budzie, budzie ŭsprymać Łukašenku», — tłumačyć Frydman.
Pry Trampie ŭ Štataŭ nie budzie asablivaj cikavaści da Biełarusi
Akramia hetaha, analityk źviartaje ŭvahu, što ŭ Štataŭ nie budzie asablivaj cikavaści da Biełarusi, jak heta było pry Bołtanie i Pampiea. Pryčyna hetamu — razumieńnie taho, što Minsk znachodzicca pad nastolki surjoznym upłyvam Maskvy, što heta bolš nie samastojny hulec.
«Tamu ja nie dumaju, što ŭ Łukašenki atrymajecca niejkim čynam vybudavać adnosiny z novaj administracyjaj, usie tyja spadziavańni chutčej emacyjanalnyja, bo Charys jamu vidavočna nie padabajecca. Jon jaje nie razumieje. Jana ŭvasablaje tyja samyja libieralnyja kaštoŭnaści, jakija Łukašenka arhanična nie ŭsprymaje».
Što tyčycca demakratyčnych siłaŭ, to, na dumku Frydmana, tam, chutčej, chacieli b pieramohi Charys, bo isnuje mierkavańnie, što «ŭ vypadku pieramohi Charys dla biełaruskich demakratyčnych sił ničoha pryncypova nie źmienicca, a voś kali pryjdzie Tramp, to budzie ciažka».
«Dla Trampa tema kaštoŭnaściaŭ nie adyhryvaje nijakaj roli. Tam usio prahmatyčna, ekanamična. Łohika prykładna takaja: jany na niešta ŭpłyvajuć — nie, jany mohuć nam niešta dać — nie, dyk navošta tady my budziem ich padtrymlivać», — tak bačyć situacyju Alaksandr Frydman.
Jak mierkavanaja pieramoha Trampa paŭpłyvaje na Biełaruś?3
Kamientary
A tyja demakratyčnyja siły heta niejki manalit, jaki na saviecka-ruski ŭzor musić dumać adnolkava? Ci jość daśledavańni, jakija heta paćviardžajuć? Bo siarod praciŭnikaŭ łukašenkaŭskaha režymu jość tyja, jakija za adnaho abo druhoha kandydata.