Były aficer abiacaŭ chłopcam u kałonii, što vyzvalić ich. Ale novaja realnaść Biełarusi jaho šakavała
Siarhiej Koršun u 2020-m spadziavaŭsia, što armija ŭstanie z narodam, i administravaŭ adnajmienny kanał. Za heta jon trapiŭ za kraty na čatyry pakutlivyja hady. Za kratami jon nie hublaŭ viery. Ale kraina, jakoj jana stała ŭ vyniku represij, jaho šakavała.
Kab dapamahčy Siarhieju ŭładkavacca ŭ zamiežžy, «Bajsoł» adkryŭ zbor — paŭdzielničać možna tut.
«Znajomstva ź Cichanoŭskim? Ejfaryja»
Siarhiej Koršun rodam ź Minska. U 90-ja jon adsłužyŭ u armii, potym papracavaŭ na «mirnaj» śpiecyjalnaści i pa rekamiendacyi znajomych pajšoŭ słužyć u milicyju.
Pačynaŭ u patrulna-pastavoj słužbie, potym pracavaŭ z ekanamičnymi złačynstvami, urešcie viarnuŭsia da patrulna-pastavoj słužby, ale ŭ statusie aficera. Dasłužyŭsia da čynu kapitana. U tyja hady Siarhiej skončyŭ BDEU — jon zaŭždy chacieŭ zajmacca ekanomikaj i paźniej, paśla milicyi, viarnuŭsia da pracy ŭ hetaj śpiecyjalnaści.
Spačatku, uspaminaje mužčyna, słužba jamu padabałasia:
«Nie było takoha, što adbyvajecca ŭ milicyi ciapier, dla mianie heta prosta kašmar. Ciapier milicyja vykonvaje zusim nie ŭłaścivuju joj pracu. Chacia nie mahu skazać, što jana ciapier uvohule nie pracuje — niedzie zatrymlivajuć ludziej i raskryvajuć złačynstvy. Bandytaŭ na vulicach, moža, i stała mienš, ale ž jany nie źnikli zusim. Kryminał dahetul isnuje, i niechta pavinien zajmacca pravaparušeńniami».
Ale potym na surazmoŭcu pačała cisnuć biurakratyja, što razrastałasia ŭ sistemie, i heta paŭpłyvała na rašeńnie Siarhieja zvolnicca. Sprava, adnak, była nie tolki ŭ hetym:
«Ja braŭ udzieł [u padziejach na Płoščy] u 2010 hodzie. Znachodziŭsia ŭ reziervie i naziraŭ za tym, jak zatrymlivali ludziej, jakija ničoha nie rabili, prosta išli ź simvolikaj. Kali ja heta pabačyŭ, zrazumieŭ — chopić, mnie tut nie pa darozie.
Potym mianie šmat chto asudžaŭ i adhavorvaŭ — maŭlaŭ, stolki času ty prapracavaŭ, tabie zastałosia dziesiać hadoŭ da piensii. Ale heta było majo asabistaje rašeńnie, i ja pra heta nie škaduju. Dy i ŭvohule na siońnia nie škaduju ni pra što».
U mai 2011-ha Siarhiej pierabraŭsia na pracu ŭ śfieru handlu. Tam jon adčuŭ, što žyviecca lahčej: da jaho pačali stavicca z pavahaj, nie było načnych zvankoŭ pa pracy i ŭvohule lišnich turbotaŭ — karaciej, dazvalali pracavać spakojna. Ale ŭ 2019-m, zhadvaje biełarus, na roznych pradpryjemstvach pačalisia skaračeńni, i jon trapiŭ pad adno ź ich.
Atrymałasia znajści novuju pracu ŭ budaŭničaj kampanii, choć i trochi horšuju za raniejšuju. I ŭ toj čas Siarhiej pačaŭ bolš cikavicca palitykaj.
U sakaviku 2020-ha jon paznajomiŭsia ź Siarhiejem Cichanoŭskim — błohier ładziŭ strym la Pałaca sportu ŭ Minsku:
«Heta była ejfaryja — bačyŭ, jak adzin čałaviek abjadnoŭvaje vakoł siabie vielmi šmat ludziej, tyja mohuć spakojna vychodzić i vykazvacca. Siaroža ładziŭ adkryty mikrafon, dzie kožny moh skazać, što dumaje. I navat kali heta nie supadała ź mierkavańniem Siarhieja Cichanoŭskaha, jon usio roŭna moh jaho vysłuchać, nie pierabivaŭ.
Z taho času ja pačaŭ za im nazirać, kamunikavaŭ ź im. Dla mianie heta byŭ čałaviek ź vialikaj litary, i ciapier jon zastajecca takim ža».
«Było čatyry mašyny siłavikoŭ na mianie adnaho. Kali jechaŭ, dumaŭ: voś ja prezident!»
U nastupnyja miesiacy Siarhiej Koršun z paplečnikami stvaryli telehram-kanał «Armija z narodam», kab pryciahnuć uvahu byłych i ciapierašnich siłavikoŭ da padziej u krainie. Siarhiej zhadvaje, što było dva čaty — adkryty čat na niekalki tysiač čałaviek i zakryty, dzie było kala 20 čałaviek. U hety zakryty čat aktyvistaŭ trapiŭ čałaviek, zavierbavany hubazikaŭcami.
U aktyvistaŭ byli miery kanśpiracyi, jany šmat razoŭ praviarali tych, kaho dapuskali da pracy, ale heta nie vyratavała ad źjaŭleńnia danosčyka.
Paśla adnoj z sustreč, dzie prysutničaŭ i ahient, Siarhieja z paplečnikami zatrymali — jon trapiŭ za kraty 21 lipienia 2020-ha:
«Zatrymlivali pry padtrymcy SACHRa — žorstka, chutka, ale mocna nie bili. Było čatyry mašyny na adnaho mianie — dźvie mašyny SACHRa i dźvie mašyny HUBAZiKa. Kali jechaŭ, dumaŭ: voś ja prezident, taki kartež na siabie sabraŭ, lepata!
Jany mahli b mianie vyklikać da siabie, i ja b sam pryjšoŭ. Nie adčuvaŭ tady nijakaj niebiaśpieki, bo nie rabiŭ ničoha supraćpraŭnaha, kab mianie tak zatrymlivać. Ale jany paličyli inakš».
Paśla troch dzion na Akreścina Siarhiej trapiŭ na Vaładarku, dzie prabyŭ hod. Svaim pieršym adčuvańniem taho času nazyvaje šok: zdavałasia, što jaho aryšt — nieparazumieńnie, i chutka va ŭsim raźbiarucca, bo nasamreč jon ni ŭ čym nie vinavaty. Mužčyna ŭspaminaje paślavybarčuju noč 9 žniŭnia, kali vakoł hučali vybuchi i było padobna, što ŭžo chutka palitviaźniaŭ vyzvalać.
Šeryja budni za kratami pieratvaralisia ŭ miesiacy. U studzieni 2021-ha Siarhieju pamianiali artykuł na 293-ci — masavyja biesparadki. Stała zrazumieła, što nastupny etap — kałonija. Dla mužčyny heta było mocnym pierałomnym momantam.
Za kratami Siarhiej pabačyŭ ź inšaha boku tuju sistemu, jakoj addaŭ pierad hetym dziesiać hadoŭ žyćcia:
«Zrazumieŭ, što sistema pajadaje sama siabie, i ŭ vyniku jana prosta zhnije. Raniej tam było adčuvańnie, što ty aficer, ty niekamu patrebny. Možna było z kimści siabravać u sistemie, chadzić u hości. A ciapier siłaviki bajacca adzin adnaho, žyvuć ad źmieny da źmieny. A kali i kantaktujuć adzin z adnym, to ŭ vielmi vuzkim kole, jany dehradujuć jak ludzi. I kali jany skončać słužbu, jany abo paśpivajucca, abo niedzie schavajucca i buduć siadzieć jak niespakojnyja šeryja myšy.
Sistema zhniła, bo ŭ joj tabie nie dajuć samarealizavacca. Prychodzić małady lejtenant — jon dumaje, što budzie prynosić karyść, zmahacca sa złačynnaściu. Ź ciaham času jon razumieje, što ŭsio nie tak, i nibyta choča syści, ale sistema zrabiła jaho svaim šrubkam, i jon nie moža ź jaje vyjści — nie choča stracić toje, što daje sistema, dy i pramyvańnie mazhoŭ upłyvaje».
«Maje siabry za kratami čakajuć, što my budziem ich vyzvalać, ale havorka nie pra sastupki režymu»
Siarhieja adpravili ŭ PK-3 — tudy, na «Vićbu», zvyčajna nakiroŭvajuć byłych siłavikoŭ. Jon zhadvaje kałoniju jak miesca, što nibyta zastyła ŭ savieckich časach: naprykład, na pramzonie mužčyna pabačyŭ stanki 60-ch hadoŭ, na jakich piłujuć draŭninu. Byli i brudnyja raspranalni z kryvych došak, i vialikija składanaści z hihijenaj. Siarhiej raskazvaje pra try dušavyja kabinki, dzie za hadzinu-paŭtary musiać pamycca 150-200 čałaviek.
Mužčyna pracavaŭ na drevaapracoŭcy, i kali pryjšła zima, pačalisia pakuty ad choładu — toj cech nie aciaplaŭsia. Jon raskazvaje pra cikavuju detal:
«Ciapier časam kažuć, što Biełaruś — IT-kraina. Dyk voś, u kałonii spravazdaču viaduć na doščačkach. Padzialajuć jaje na častki, pryviazvajuć da jaje ałovak z humkaj i fiksujuć tam kolkaść ludziej — kolki pryjšło, kolki pajšło i hetak dalej. Chiba nielha raspracavać dla hetaj sistemy prahramu, zrabić adpaviedny płanšet?»
Na «Vićbie» Siarhiej znajšoŭ sposab pieradavać listy na svabodu ŭ abychod cenzara. Jon nazyvaje heta svajoj baraćboj — za kratami listy dla jaho byli vielmi važnyja nastolki, što Siarhiej byŭ hatovy parušać praviły i pad pahrozaj pakarańnia šukać sposaby pierapiski ź siabrami. Jon udakładniaje: havorka pra nieabyjakavych ludziej, ź jakimi jon paznajomiŭsia, kali tyja pačali jamu pisać za kraty z pačućcia salidarnaści.
Praz hod, adnak, pra sakretnuju pierapisku daviedalisia — vynikam stali 37 dzion u ŠIZA. Dalej jamu dali status złosnaha parušalnika, što mocna ŭskładniła jaho znachodžańnie za kratami.
Siarhiej uspaminaje — musiŭ niejak praciahvać baraćbu, tamu što inakš nie moh siadzieć spakojna:
«Ja i ciapier adčuvaju siabie nie zusim kamfortna, bo zachras u 2020-m. Nie bačyŭ užyvuju maršaŭ, usioj hetaj ejfaryi, tolki ciapier prahladaju tyja kadry na jutubie. Vielmi kryŭdna, što jano prajšło mima mianie. Dumaješ — moža, kali b ja tam byŭ, zrabiŭ by niešta bolšaje?
U łahiery ja žyŭ 2020-m, toj ejfaryjaj baraćby. Jana mnie zaŭždy padkazvała: «Siaroža, zmahajsia!» I maje siabry, jakija i ciapier za kratami, ščyra vierać, što baraćba praciahvajecca. Čakajuć, što my budziem ich vyzvalać, ale havorka nie pra sastupki režymu. Nieadnarazova bačyli, jak režym nas padmanvaje, tak što treba nie damaŭlacca ź im, a dziejničać bolš žorstka i radykalna».
«Praz tydzień na voli zrazumieŭ, što bajusia hladzieć na tvary ludziej»
Siarhieju składana raskazvać pra svoj stan paśla kałonii. Jon kaža, što za kratami advyk ad ludziej i mašyn, tamu na voli pačaŭ ich bajacca. Bajaŭsia kožnaha mikraaŭtobusa z tanavańniem — raptam heta HUBAZ ci SACHR, — bajaŭsia jechać na mietro, bo tam šmat ludziej.
Nadyšoŭ čas rasčaravańniaŭ:
«Niedzie praz tydzień na voli zrazumieŭ, što bajusia hladzieć na tvary ludziej. U łahiery vieryŭ, što baraćba praciahvajecca, a ŭ minskim mietro baču — nijakaj baraćby niama! Usie daŭno zabylisia na mianie i inšych chłopcaŭ, daŭno žyvuć svaim narmalnym žyćciom. Ludzi siadziać u restaranach, chodziać na dyskateki i ŭ kinateatry. Jakaja im roźnica da Siarhieja Koršuna, Siarhieja Cichanoŭskaha i astatnich chłopcaŭ, jakija jašče tam?
Mahčyma, na Čarnobylski šlach jany jašče zhadajuć, što byli takija dzieciuki, ale nie bolš za toje. Ale tolki adzinki jašče sprabujuć niešta zrabić, astatnija ludzi apuścili ruki. Dla mianie heta było pieršym rasčaravańniem: usio toje, u što ja vieryŭ u łahiery, raźlatajecca, jak kartačny dom».
Siarhieju pryznačyli previentyŭny nahlad. Akramia mnostva abmiežavańniaŭ, jaho prymusili štodzień chadzić u milicyju i adznačacca. Pačalisia i vydumanyja siłavikami parušeńni režymu — Siarhiej zrazumieŭ, što jaho hatovyja znoŭ zakinuć za kraty, i vyjechaŭ.
Ciapier jon žyvie ŭ Polščy i płanuje ładzić jutub-kanał «Ja nie biehłyj», dzie dumaje raskazvać, jak žyvuć biełarusy zamiežža. Jon kaža pra razroźnienaść siarod biełarusaŭ — maŭlaŭ, jość niešta ahulnaje, ale i ŭ pratesnych čatach ciapier abmiarkoŭvajuć nadzionnyja pytańni, a nie sproby niešta źmianić u krainie.
Siarhiej dumaje viarnucca ŭ aktyvizm, jaho cikavić nie tolki jutub. Byłoha palitviaźnia turbuje, što, na jaho dumku, u demakratyčnych siłach ciapier hučać hałasy nie ŭsich biełarusaŭ, nie chapaje hałasoŭ byłych palitviaźniaŭ. Nichto nie razumieje biełaruskija łahiery tak, jak tyja, chto tam nasamreč byŭ, adznačaje mužčyna.
Pieražyty bol nie pakidaje jaho, jak i pamiać pra siabroŭ, jakija ŭsio jašče za kratami:
«Čuŭ vykazvańnie — voś by ŭsiu Kaardynacyjnuju radu pamianiać na palitviaźniaŭ, kab rada pasiadzieła ŭ Biełarusi, a palitviaźni trapili b siudy! Kali b pradstaŭniki demakratyčnych siłaŭ pabyli tam chacia b tydzień, jany dumali b zusim pa-inšamu. Jany razumiejuć tolki toje, što my raskazvajem, ale ich tam nie było i jany nie mohuć zrazumieć, što tam adbyvałasia. Chacia ja rady, što ich tam nie było.
Napeŭna, hetuju pracu treba rabić nie tolki z-za hrošaj, poklič da jaje musić sychodzić z serca, z hłybini dušy. Kali ja vychodziŭ z łahiera, ja paabiacaŭ chłopcam, što viarnusia pa ich. Jašče nie viedaju, jak ja heta zrablu, ale ja paabiacaŭ».
Kab dapamahčy Siarhieju ŭładkavacca ŭ zamiežžy, «Bajsoł» adkryŭ zbor — paŭdzielničać možna tut.
«Naša Niva» — bastyjon biełaruščyny
PADTRYMAĆU 85% pačalisia prablemy ź mienstruacyjaj, srodki hihijeny nie vydavali ŭ jakaści pakarańnia. Pravaabaroncy raskazali pra zdaroŭje žančyn za kratami
«Rasija nikoli nie spynicca — jaje možna tolki rabić słaboj». Vialikaja hutarka z kamandziram kalinoŭcaŭ Paŭłam Šurmiejem
«Rasijanie staviacca da paranienych prahmatyčna». Manałoh eks-palitviaźnia, jaki addaŭ 8 hadoŭ USU
Były aficer abiacaŭ chłopcam u kałonii, što vyzvalić ich. Ale novaja realnaść Biełarusi jaho šakavała8
Kamientary
"Sistema zhniła, bo ŭ joj tabie nie dajuć samarealizavacca ... sistema zrabiła jaho svaim šrubkam, i jon nie moža ź jaje vyjści — nie choča stracić toje, što daje sistema, dy i pramyvańnie mazhoŭ upłyvaje" - dyk heta namamreč nie zahnivańnie, a zvyšmeta. Ale ž znoŭku nie dla milicyi, a dla karnikaŭ. Tyja, chto choča realizavacca, jak sadyst i karnik robiać heta całkam paśpiachova. Inakš niejak usio zanadta efiektyŭna atrymlivajecca dla "zhniŭšaj" źjavy.
Tamu nazyvaja rečy nie svaimi imionami, nie vykarystoŭvaja dvukośsie ci jakiś inšy srodak, vy tolki pahłyblajcie nieparazumieńnie sapraŭdnaha stanu, dy ŭ rešcie rešt dapamahajecie režymu vydavać siabie dy svaje struktury za niešta sapraŭdnaje dy lehitymnaje, niešta biełaruskaje dy nacyjanalnaje - za toje, čym jany dakładna nie źjaŭlajucca. A nieparazumieńnie vorahu - heta harantyja parazy.