Aleś Čajčyc: Palašucki ruch pavinien być aryjentavany na rehijanalizm, a nie na ŭkrainskaść
Natałka Babina u svaim niadaŭnim tekście šmatsłoŭna i pa-litaratarsku talenavita piša pra toje, jak ukrainski nacyjanalist Uładzimir Leaniuk kranalna piŭ kańjak, ale tak i nie adkazvaje na kankretnyja pytańni, jakija ŭźnikajuć u suviazi ź jaje ŭkrainskaj dziejnaściu i adkazy na jakija, jak mnie zdajecca, sprabavaŭ atrymać ad jaje Staś Karpaŭ.
Histaryčny hierb Bieraściejskaha / Paleskaha vajavodztva (sučasnaja rekanstrukcyja, krynica — Vikipedyja).
Dyskusiju pra «Słovnik Bieriestiejŝini», na jakuju spasyłajecca Natałka Babina, u fejsbuku raspačaŭ ja, tamu dazvolu sabie taksama adkazać joj, patłumačyŭšy sens maich pretenzij.
Na sajcie «Tavarystva ŭkrainskaj litaratury pry Sajuzie biełaruskich piśmieńnikaŭ», na čale jakoha staić Natałka Babina, možna spampavać «Słovnik Bieriestiejŝini» aŭtarstva zhadanaha vyšej Leaniuka.
Hetaja kniha — miescami davoli ahresiŭny ŭkrainski nacyjanalistyčny pamflet pra toje, jak biełarusy-litviny nibyta akupavali ŭkrainskuju Bieraściejščynu.
«Słovnik» u svoj čas byŭ zabaronieny dla raspaŭsiudžvańnia ŭ Biełarusi. Ale aburacca faktam jahonaj zabarony možna roŭna da taho momantu, kali pračytaješ chacia b ustup da hetaj knižki. Voś para cytataŭ, jakija, mnie zdajecca, niemahčyma «vyrvać z kantekstu» i dzie dumka aŭtara vykazanaja, na moj pohlad, dosyć adnaznačna:
«Do 20-ch pp. XIV st. Bieriestiejŝina vchodiła do składu kniazivstva Volinśkoho.
Vnaślidok zaharbnićkich vojen Bieriestiejŝinu buło anieksovano Litvoju. Vidtodi naš kraj vidhorodžuvatimuť vid matirnich ziemiel – po śohodni.
Pieriod litovśkoji okupaciji Bieriestiejŝini zavieršivsia unijami Vielikoho kniazivstva Litovśkoho z Polŝieju i totalnoju połonizacijeiu dieržavnich institutiv kniazivstva vielikoho, joho vijśka ta fieodalnoji vierchivki, pieriedusim litovśkoji ta biłoruśkoji. Na Bieriestiejŝini po Vielikomu kniazivstvu Litovśkomu zališilisia diejaki nie avtientični i dužie živuči ślidi – prikładki «litovśkij» do imien tŕoch mist: Briest-Litovśkij, Visoko-Litovśk ta Kamjanieć-Litovśkij. Tim časom v istoriji Bieriestiejŝini ta j usijeji Ukrajini Bieriestia i Kamjanieć posili osoblivu rol samie u strimuvańni litovśkich napadiv na ukrajinśki ziemli, tomu jich hodiłosia b nazivati skorišie antilitovśkimi.
Boliśnij karb v ukrajinśkij istoriji stanoviť soboju inśpirovana Varšavoju Bieriestiejśka unija pravosłavnoji cierkvi Ukrajini ta Biłorusi z katolićkoju cierkvoju Polŝi.
(…)
V okriemij błok objednujuťsia matierijali pro
ukrajinśki narodni piśni ź Bieriestiejŝini, privłaśnieni, poprostu vkradieni biłoruśkimi folkłoristami,
osoblivo zi źbirok H. Širmi ta H. Citoviča. Ci haniebni fakti manipulacij z ukrajinśkimi piśniami Bieriestiejŝini z usijeiu povnotoju pokazujuť biłoruśkij šovinizm u joho stavleńni do bieriestiejśkoho ukrajinstva.»
Pytańnie: ci padpisvajecca Natałka Babina pad hetymi słovami?
Usie maje adnafamilcy, kaho ja sustrakaŭ, viaduć svoj radavod z staražytnaj vioski Ździtaŭ blizu Biarozy-Kartuskaj.
U našaj chacie dzieści jašče zachoŭvajecca rarytetny sinie-žoŭta-zialony vympieł «Jetvyź» z pačatku dzievianostych.
Tak što za majoj śpinaju, jak i za śpinaj Natałki Babinaj, viedajecie, taksama stajać maje ŭkrainskamoŭnyja prodki-palešuki. Jany zaklikajuć pamiatać ichnuju miascovuju movu i miascovuju kulturu. Ale jany nie zaklikajuć nazyvać ich ukraincami i čamuści abjadnoŭvać ich ź ludźmi z dalokich Karpataŭ, Słabažanščyny ci Paŭdniovaj Besarabii — a nie z susiedziami z Haradzienščyny i Mienščyny.
Usie pahałoŭna maje sučasnyja biarozaŭskija svajaki ličać siabie biełarusami i nikoli nia ličyli siabie ŭkraincami.
Ahułam u Bieraściejskaj vobłaści ŭkraincami siabie ličyć 2,9% nasielnictva, ź ich bolšaść — haradzkoje nasielnictva, to bok, vidavočna, zbolšaha mihranty z Ukrainy.
Pa pradziedu z boku maci ja, darečy, sapraŭdny ŭkrainiec i naščadak kazakoŭ z-pad Pierajasłava, što na miažy ciapierašnich Kijeŭskaj i Čarkaskaj abłaściej Ukrainy. Tamu razvažać pra Paleśsie i ŭkrainskaść mahu na pravach «svajho» va ŭsich sensach.
I ja parazvažać chaču nie pra toje, pavinny ci nie pavinny biełarusy taleravać palešukoŭ jak etničnuju mienšaść. Biezumoŭna, pavinny.
Razvažać ja chaču z pazycyj taho, čym pavinny i nie pavinny zajmacca sami palešuki.
Ja całkam za toje, kab na Bieraściejščynie adradžalisia miascovyja mova j kultura. I ja navat zhodzien z toj dumkaj, što karennaje nasielnictva biełaruskaha Paleśsia razmaŭlaje ci niekali razmaŭlała na dyjalektach ukrainskaj movy.
Ale, jak viadoma,
jość mova, jość kultura, a jość nacyjanalnaja identyčnaść.
Niamieckamoŭnyja aŭstryjaki ci elzascy nie źjaŭlajucca niemcami, a frankamoŭnyja vałony ci kvebekcy nie śpiašajucca zapisvacca ŭ francuzy.
Flamandcy ŭ Belhii ci afrykanery ŭ Paŭdniovaj Afrycy nia ličuć siabie halandcami, chacia i havorać na tym, što možna było b nazvać dyjalektami halandzkaj movy.
Novazelandcy z aŭstralijcami rehularna razvažajuć pra toje, ci nie pazbavicca im ad brytanskaha Union Jack na svaich ściahach. Prykłady možna praciahvać biaskonca.
Darečy, spadziajusia, užo nia treba dakazvać, što
rasiejskamoŭnyja biełarusy nie źjaŭlajucca rasiejcami.
100—150 hadoŭ tamu palešuki mieli svoj dyjalekt ukrainskaj movy, mieli svaju, blizkuju da standartyzavanaj ukrainskaj, kulturu.
Ale jany nikoli nia mieli ŭkrainskaj nacyjanalnaj śviadomaści. Heta pakazvaje absalutnaja bolšaść pierapisaŭ nasielnictva, u tym liku i kurjozny pierapis nasielnictva ŭ mižvajennaj Polščy, dzie bolšaść nasielnictva Bieraściejskaha vajvodztva paznačanaje nie jak ukraincy, a jak «tutejšyja».
Ukrainskaja nacyja stvaryłasia na miažy XIX i XX stahodździaŭ. Z abjektyŭnych i subjektyŭnych pryčynaŭ
ukrainskaje nacyjabudaŭnictva abminuła biełaruskaje Paleśsie. I nia treba ŭ XXI stahodździ sprabavać heta źmianić,
nia treba sprabavać admatać historyju nazad i sprabavać štości «nahnać» ci «pierajhrać». Tym bolš, što heta nia maje šansaŭ na pośpiech.
Nielha «zapisvać» palešukoŭ u etničnyja ŭkraincy, nielha pierachodzić tuju liniju, za jakoj da kulturnickaj dziejnaści damiešvajecca palityka i pačynajecca nikomu nie patrebnaje manipulavańnie na temie miežaŭ miž dziaržavami i narodami.
Heta asabliva škodnaja i niebiaśpiečnaja sprava ŭ ciapierašniaj abstanoŭcy i ŭ kantekście rasiejska-ukrainskaha kanfliktu, dzie śviadomaja častka biełaruskaha hramadztva adnaznačna i spraviadliva staić na baku Ŭkrainy.
Nia treba pravakavać razładu pamiž biełarusami i ŭkraincami.
Heta vyhodna kamu zaŭhodna, ale tolki nie ŭkraincam ź biełarusami.
Palešuki pavinny raźvivać svaju ŭłasnuju rehijanalnuju identyčnaść u jakaści «ŭkrainskamoŭnych biełarusaŭ», «biełaruskich vałonaŭ».
Narešcie, prabačcie, skažu žorstka. Na moj pohlad,
pravincyjalnaść — heta kali ludzi mała ceniać samich siabie i ad hetaha chočuć prychilicca da čahoś vialikaha.
Być druharadnymi peryferyjnymi ŭkraincami — a nie samastojnymi ŭkrainskamoŭnymi palešukami. Peryferyjnymi kaścielnymi palakami — a nie samastojnymi polskamoŭnymi litvinami. Urešcie, peryferyjnymi «zapadnarusami» zamiest samastojnych, z ułasnaj movaj i niemaleńkaj suverennaj dziaržavaj, biełarusaŭ.
Vyvučać i prapahandavać tvorčaść Tarasa Šaŭčenki i Ivana Franka (čym zajmajucca Natałka Babina i jaje siabry) — heta nia jość «zachavańnie i raźvićcio na Brestčynie ŭkrainskaj duchoŭnaj spadčyny i ŭkrainskaj movy», pra što jana piša. Heta — naviazvańnie Bieraściejščynie nietutejšaj standartna-ŭkrainskaj kultury i ŭkrainskaj nacyjanalnaj śviadomaści. Heta nie kultura, a palityka.
Zamiest hetaha nieabyjakavyja da svaich karanioŭ palešuki pavinny daśledavać svaje ŭłasnyja karani, svoj ułasny dyjalekt ukrainskaj movy, svaje ŭłasnyja pieśni i tradycyi, jakija mohuć supadać, a mohuć nie supadać z ahulnaŭkrainskimi.
Aryjentacyja pavinna być na rehijanalizm, na samabytnaść, na ŭłasny palašucki honar, a nie na ŭkrainskaść.
Pry ŭsioj pavazie da ŭkraincaŭ, palešuki - nie ŭkraincy. Palešuki — sami pa sabie.
Čytajcie taksama:
Dumki pra aŭtanomiju Paleśsia: dzie miaža pamiž biełarusami i ŭkraincami?
Dumki pra aŭtanomiju Paleśsia — 2: čamu palešuki nie zrabilisia nacyjaj?
Dumki pra aŭtanomiju Paleśsia — 3: palešukam treba samaarhanizoŭvacca
Kali Kanapackaja stała całkam padkantrolnaja Łukašenku?22
Kamientary